Morgunblaðið - 31.12.1988, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1988
m
hefur litla möguleika á því að
smeygja sér undan lagaboðunum.
Við skulum muna að samstaða er
forsenda árangurs. Sameinuð eig-
um við að geta hrundið árásum
ríkisvaldsins og komið stjórnmála-
mönnunum í skilning um að kjara-
skerðing er ekki lausn heldur flótti
frá vandamálum.
Þar sem hvorki hafa verið teknar
ákvarðanir um það hvemig verður
staðið að samningum eða hveijar
verða helstu áherslur í kröfugerð-
inni er of snemmt að segja margt
um þá samningagerð sem framund-
an er innan ASI.
Að mínu mati munu þijú atriði
skipa hæstan sess í kröfugerðinni.
1. Draga upp laun þeirra tekju-
lægstu og annarra þeirra sem
hafa orðið útundan í yfirborgun-
arkapphlaupinu.
2. Gefa þeim yfirborguðu aukið
öryggi með því að færa taxtann
að greidda kaupinu.
3. Tryggja þann kaupmátt sem um
semst.
Hvemig sem við vinnum að
næstu samningum verðum við að
samhæfa það sem við gemm og
vera samhent við að fylgja kröfunni
okkar fram. Á næstunni reynir á
viljann í þessu efni.
Gleðilegt ár
Ég hef farið nokkrum orðum um
það efni _sem hæst ber um þessar
mundir. Ég hefði viljað segja meira
en læt hér staðar numið og óska
öllum gleðilegs árs og friðar.
Birgir Þorgilsson
Græðum
landið
- segirBirgir
Þorgilsson,
ferðamálastjóri
Árið sem senn er á enda er hið
gjöfulasta í stuttri sögu íslenskra
ferðamála, hvað snertir fjölda gisti-
nátta erlendra ferðamanna, heildar-
tekjur af þjónustu við þá og ferðir
íslendinga til annarra landa. Því
miður óttast ég að fjárhagsleg af-
koma atvinnugreinarinnar verði
ekki í samræmi við þessar stað-
rejmdir. Óþarft er að rekja orsakir
þessa í einstökum atriðum. Aðrar
atvinnugreinar á sviði útflutnings
hafa glímt við sömu vandamál,
ranga gengisskráningu og mikta
hækkun tilkostnaðar á öllum svið-
um. Ferðir til íslands frá Banda-
ríkjunum, stærsta markaðssvæði
okkar erlendis, hafa hækkað um
helming í dollurum á sl. þremur
árum. Þessi staðreynd segir meira
en mörg orð um rekstrarerfiðleika
ferðaþjónustunnar, þegar haft er í
huga að þar í landi er árleg verð-
bólga á bilinu 3—5%.
Fjöldi erlendra ferðamanna
Svo virðist sem liðlega 1.000
færri erlendir ferðamenn muni
heimsækja ísland á árinu 1988 en
raun varð á árið 1987, en þá voru
þeir 129.300 og hafði fjölgað um
51% á þriggja ára tímabili. Banda-
ríkjamönnum fækkar um 20% eða
7.000 einstaklinga, en mikil aukn-
ing frá hefðbundnum markaðs-
svæðum í Evrópu vegur að mestu
upp þennan samdrátt. Þar ber hæst
fjölgun ferðamanna frá Þýzkalandi,
Frakklandi, Hollandi, Sviss og Finn-
landi. í þessu sambandi er athyglis-
vert að gefa því gaum að 39% er-
lendra gesta okkar koma frá Norð-
urlöndunum fjórum, en Bandaríkin
eru þó ennþá stærsta viðskiptaland
okkar. Samdráttur í ferðum Banda-
ríkjamanna til íslands stafar að
stærstum hluta af fækkun svo-
nefndra „viðdvalarfarþega" Flug-
leiða. Þessir góðu gestir, sem vissu-
lega eru þýðingarmiklir fyrir marga
aðila ferðaþjónustunnar, dvelja hér
yfirleitt í 1—3 daga og ferðast lítið
utan Reykjavíkur. Dvalartími ferða-
manna frá Evrópu er hins vegar
að jafnaði þrisvar sinnum lengri.
Heildarfjöldi gistinátta erlendra
ferðamanna á Islandi á árinu 1988
verður því til muna fleiri en árið
1987 og tekjur hærri. Því miður
liggja endanlegar tölur um fjölda
gistinátta ekki fyrir þegar þetta er
skrifað og sennilega verður þeirra
nokkuð langt að bíða. Gagnasöfnun
varðandi gistinætur erlendra
manna á íslandi eftir þjóðemi og
landshlutum er í raun ennþá aðeins
skráning sögulegra staðreynda og
ekki nýtanleg nema að litlu leyti
við markaðs- og sölustörf.
Bráðabirgðatölur yfír gistinátta-
íjölda erlendra og innlendra ferða-
manna á öllu landinu árið 1987
sýna að þær voru u.þ.b. 2 milljónir.
Frekari úrvinnsla þessara athyglis-
verðu gagna og öflun annarra er
eitt mesta hagsmunamál íslenskrar
ferðaþjónustu. Vonir standa til að
hægt verði að hefjast handa um
úrbætur á þessu sviði á næsta ári.
Störf að landkynningarmálum og
öflun nýrra markaða eru einnig í
algjöru lágmarki. Það gengur
kraftaverki.næst að við skulum þó
hafa náð þeim árangri í atvinnu-
greininni á undanfömum ámm sem
raun ber vitni, með báðar hendur
bundnar á bak aftur í fjárhagslegu
tilliti. Þakkir ferðaþjónustuaðila og
ríkisvalds hljóta að beinast til flug-
félaganna okkar, og þó alveg sér-
staklega til Flugleiða, fyrir um-
fangsmikið landkynningarstarf, en
það er vissulega mikið áhyggjuefni
ef versnandi afkoma þeirra leyfír
ekki áframhaldandi framlög og
störf á þessum vettvangi í líkingu
við það sem verið hefur. Þá mun
víða verða skarð fyrir skildi.
Ferðalög íslendinga
Ferðalög landsmanna til annarra
landa halda áfram að aukast ár frá
ári og u.þ.b. 150 þúsund íslending-
ar munu hafa ferðast til útlanda á
árinu 1988 en það er 4,8% aukning
frá árinu 1987. Lætur því nærri
að 60% þjóðarinnar hafí tekið sér
ferð á hendur til annarra landa.
Slík ferðatíðni er með öllu óþekkt
meðal annarra þjóða. Ekki ætla ég
að íjandskapast við tíðar utanlands-
ferðir, en það er sárt til þess að
vita að íslensk ferðaþjónusta líður
fyrir þessi miklu ferðalög og íslend-
ingar vanrækja að njóta þeirrar
gleði og hamingju, sem fylgir því
að ferðast um og kynnast eigin
landi. En á þessu sviði er við ramm-
an reip að draga. Utanlandsferðir
eru í dag nánast eina neysluvaran
sem ekki er skattlögð, ef frá er
talinn brottfararskattur á flugvöll-
um. Þar að auki fá ferðamenn nán-
ast ótakmarkaðan erlendan gjald-
eyri til ferðalaga á niðurgreiddu
verði. Á sama tíma er hvert fótmál
þeirra sem ferðast um ísland skatt-
lagt langt úr hófi fram. Á þessum
vanda verður að finna lausn og
veija þarf umtalsverðum fjármun-
um til að kynna ferðamöguleika á
íslandi. Hagsmunir íslenskrar
ferðaþjónustu, í harðri samkeppni
við aðrar þjóðir, eru miklir og að-
gerðaleysi gæti reynst afdrifaríkt.
A tímum samdráttar og fjárhags-
erfiðleika verða íslenskir ferðalang-
ar að gefa íslenskri ferðaþjónustu
tækifæri til að sanna ágæti sitt.
Græðum ísland
Rétt fyrir jólin færði Sveinn Run-
ólfsson, landgræðslustjóri í Gunn-
arsholti,' mér bók með þessu nafni
að gjöf. Bókin er gefín út í tilefni
80 ára afmælis skipulagðrar land-
græðslu á íslandi. Þessi bók á er-
indi til allra þeirra sem vinna við
ferðaþjónustu. Ávörp forseta ís-
lands, frú Vigdísar Finnbogadóttur,
og Jóns Helgasonar, fyrrverandi
landbúnaðarráðherra, eru vissulega
orð í tíma töluð. Ég las greinar
Sveins og föður hans, Runólfs
Sveinssonar, með mikilli athygli,
svo og frásögn Sveinbjarnar Dagf-
innssonar af því þegar Öm Ó. ,Jo-
hnson, forstjóri Flugfélags íslands,
hafði um það forgöngu árið 1971
að félagið gaf Landgræðslu ríkisins
Douglas DC-3-flugvél, fullbúna til
að dreifa áburði og fræi. Ef til vill
las ég þessi skrif með enn meiri
athygli en ella vegna góðra per-
sónulegra kynna af þessum mönn-
um og virðingu fyrir störfum þeirra.
Á einum stað fjallar Runólfíir um
nauðsyn þess að bæta fyrir syndir
feðranna og ég fór að hugsa um
hvort við sem í dag störfum að
íslenskum ferðamálum yrðum síðar
meir í sporum feðranna, í augum
þeirra sem erfa munu landið. Því
miður óttast ég að svo geti orðið
ef ekki verður gripið til róttækra
ráðstafana nú þegar til að stjóma
umferð og ágangi ferðamanna á
mörgum vinsælustu og fjölfömustu
ferðamannastöðunum. Það er tími
til kominn að forystumenn á sviði
íslenskra ferðamála taki höndum
saman við landgræðslumenn og
aðra, sem á þeim vettvangi starfa,
um stóraukið átak til vemdar nátt-
úm íslands. Við skulum taka störf,
eldmóð og framsýni þessara ágætu
manna, Runólfs, Sveins og Amar,
svo og ijölmargra annarra, sem
ekki verða hér upp taldir, okkur til
fyrirmyndar. Við verðum að gera
okkur ljóst, að framtíð íslenskrar
ferðaþjónustu veltur á því að okkur
auðnist að varðveita og bæta hina
sérstöku náttúru okkar kæra lands.
Við verðum sjálfír að setja strangar
reglur um umferð og umgengni
erlendra ferðamanna og okkar
sjálfra um ísland og tryggja nauð-
synlegt eftirlit til að framfylgja
þeim.
Á borðum stjómvalda liggja nú
nefndarálit og tillögur um breytta
skipan mála varðandi umferð um
landið og innflutning matvæla ann-
ars vegar og nýjar aðferðir og
áherslur á sviði landkynningar-
starfa hins vegar. Verði þessar til-
lögur framkvæmdar er ég ekki í
nokkmm vafa um að þær verða
íslenskri ferðaþjónustu til mikils
framdráttar. Við sem störfum að
málefnum þessarar atvinnugreinar
skulum ekki láta okkar eftir liggja
við framkvæmd þeirra og taka virk-
an þátt í að setja okkur markmið
og varða leiðir til þess að þeim verði
náð.
Gott og gæfuríkt ferðaár 1989.
Er þjóð-
nýting at-
vinnufyrir-
tækja hafín
á íslandi?
- segir Víglund-
ur Þorsteinsson,
formaður Félags
íslenskra iðnrek-
enda
Er þjóðnýting atvinnufyrirtækj-
anna hafin á íslandi?
Þegar ég reyni að leggja mat á
starfsskilyrði íslenskra atvinnufyr-
irtækja um þessar mundir kemur
sú spuming óneitanlega upp í huga
Viglundur Þorsteinsson
mér hvort hér sé að hefjast mark-
viss þjóðnýting atvinnufyrirtækj-
íina.
Það em einkum tvær megin-
ástæður sem valda þeim hugrenn-
ingum mínum.
Sú fyrri era þær gífurlegu
skattahækkanir sem Alþingi af-
greiddi á algjömm handahlaupum
nú í jólamánuðinum.
Sú síðari er spennitreyjan sem
íslenskum útflutnings- og sam-
keppnisgreinum er haldið í með háu
raungengi krónunnar.
Ég ætla fyrst að líta nánar á
skattbreytingamar og reyna að
meta hvaða áhrif þær geta haft.
Það hefur lengi tíðkast í opin-
berri umræðu hér á landi að
skamma íslensk atvinnufyrirtæki
fyrir að greiða lága skatta. Þessi
umræða hefur oft verið vísvitandi
fölsun og stærstum hluta skatt-
greiðslna atvinnuveganna, þ.e.
sköttum sem lagðir era á rekstrar-
kostnað og eignarsköttum sem
lagðir era á atvinnutækin sjálf,
sleppt í umræðunni.
Arið 1988 telst mér til að íslensk
fyrirtæki hafí samtals greitt 12,2
milljarða króna í opinber gjöld sem
skiptast þannig;
Skattar á launagreiðslur 5 miHjarðar
Aðstöðugjöld 2,8 milljarðar
Fasteignask. og skattur
áverslunar-og
ogskrifstofuhúsnæði 1,0 milljarðar
Eignaskattar 0,7 milljarðar
Kostnaðar- og eignar-
skattarsamtals 9,5 milljarðar
Tekjuskattur félaga 2,7 milljarðar
Þegar þetta yfírlit er athugað
þarf engan að undra þó íslensk fyr-
irtæki greiði ekki háa tekjuskatta.
Skattlagning atvinnufyrirtækja á
íslandi fer fram að mestu leyti óháð
afkomu þeirra, því stjómmálamenn
þora ekki að vera háðir afkomu
fyrirtækjanna og tryggja því opin
beram aðilum skatttekjumar áður
en hagnaðurinn myndast, en það
veldur því síðan að hann nær aldrei
að verða neitt sem neinu nemur.
En hvert stefnum við svo á næsta
ári?
Gera má ráð fyrir því að skatt
greiðslur fyrirtækja verði þá eftir-
farandi:
Skattar á launagreiðslur 5,6 milljarðar
Aðstöðugjöld 3,5 milljarðar
Fasteignask. og skattur
á verslunar- og
og skrifstofuhúsnæði 1,6 milljarðar
Eignaskattar 0,9 milljarðar
Kostnaðar- og eignar-
skattar samtals 11,6 milljarðar
Tekjuskattur félaga 3,5 milljarðar
Þegar maður skoðar nánar þær
skattalagabreytingar sem troðið
var í gegnum Alþingi í þessum
mánuði setur að manni hroll. Við
skulum fyrst taka þá skatta sem
lagðir era á eignir, ýmist nettó eign
eða tilteknar eignir eins og fast-
eignir án tillits til skulda eiganda.
I lög var leitt nýtt eignarskatts-
þrep einstaklinga 1,5% á nettó eign
yfír 7 milljónir og bætist það við
fyrri þrep þannig að samtals getur
eignarskattur einstaklinga orðið
2,95% af hreinni eign yfír 7 milljón-
um.
Þá var samþykkt að hækka skatt
á verslunar- og skrifstofuhúsnæði
úr 1,1 í 2,2%.
Þá era áfram í gildi lög um fast-
eignaskatta til sveitarfélaga sem
gjaman era 1,25% af atvinnuhús-
næði.
Hvemig lítur þetta eignarskatts-
dæmi þá út hjá einstaklingum sem
eiga verslunar- og skrifstofuhús-
næði?
Heildareignarskattar slíks ein-
staklings geta náð því að verða 6,4%
af eign hans umfram 7 milljónir eða
með öðram orðum í slíku tilviki
tekur þjóðnýtingin um það bil 15
ár en þá hefur hann greitt heildar-
andvirði eignar sinnar í eignar-
skatta til ríkisins að mestu og að
nokkra til sveitarfélaga. Ef verslun-
ar- og skrifstofuhúsnæði er í eigu
félaga tekur þessi þjóðnýting heldur
lengri tíma eða 21 ár þar sem ekki
var bætt við nýju 1,5% eignar-
skattsþrepi hjá félögum.
En félögin fengu þó sinn skerf
svo um munaði.
í skattalagabreytingunum vora
gerðar stórfelldar breytingar á regl-
um um tekjuskatt félaga sem allar
miða að því að gjörbreyta sjálfu
tekjuhugtakinu til þess að ná inn
meiri sköttum hjá atvinnulífinu en
horfur vora á
í mínum huga leikur enginn vafí
á því að þessar breytingar þar sem
sjálfu tekjuhugtakinu er breytt með
margvíslegum hætti má fyrst og
fremst rekja til þess að nú er mik-
ill taprekstur í islensku atvinnulífi.
Þær breytingar sem gerðar vora
t.d. á fymingareglum munu leiða
til þess að fyrirtæki sem gerð vora
upp með tapi skv. fyrri lögum má
nú ef til viil pína í skattalegan hagn-
að með þvi að skera niður frádrátt-
arliði sem ætlað er að standa undir
endumýjun sjálfra atvinnutækj-
anna sem leggja granninn að verð-
mætasköpuninni. Heildarbreytingin
á tekjuskatti félaga er slík að nú
hefur verið lögfestur hér á landi
hæsti raunveralegi tekjuskattur fé-
laga sem nokkum tíma hefur gilt.
Breytingin er slík að tap sem orðið
hefði samkvæmt eldri lögum verður
hér eftir skattlagt sem gróði.
Afleiðingamar verða stöðnun og
skuldasöfnun í íslensku atvinnulífí
og eigið fé brennur og þjóðnýting-
unni er flýtt.
En þar nægir ekki skattaspenni-
treyjan ein.
I dag er íslenskum útflutnings-
og samkeppnisgreinum haldið í helj-
argreipum hás raungengis. íslenska
krónan hefur að teknu tilliti til verð-
bólgu hér á landi og í nágrannalönd-
um okkar hækkað umfram alla
gjaldmiðla helstu viðskiptaþjóða
okkar. Eða með öðram orðum á
undanfömum áram hefur orðið
veraleg raungengishækkun
íslensku krónunnar. Frá ársbyijun
1986 til dagsins í dag er þessi
hækkun mest gagnvart Banda-
ríkjadal eða 25%, gagnvart gjald-
miðlum Evrópuþjóða er hún mis-
mikil eða á bilinu 7—14%. Vegin á
gengisvog íslensku krónunnar er
þessi raungengishækkun um 15%
að meðaltali.
Afleiðingar þessarar stefnu era
þær sömu og afleiðingar skattpín-
ingarinnar. Skuldasöfnun og stöðn-
un, taprekstur og gjaldþrot. Gjald-
þrot einmitt vegna þess að hér er
hraðinn miklu meiri en i gegnum
skattheimtuna. Þjóðnýting atvinnu-
tækjanna með þessari stefnu tekur
ekki 15—20 ár, hér duga oft 1 til
2 ár, einfaldlega vegna þess að út-
flutningsfyrirtæki sem rekin era
með 10—15% halla verða á þeim
tíma búin með allt eigið fé sitt (þau
era nú þegar langt komin flest hver
og mörg þeirra búin og vel það).
En hvemig fer þá þjóðnýting fram,
hvaða ráðum beitir ríkisstjómin?
Með bráðabirgðalögum sl. haust
var stofnaður sjóður með blíðu og
fögra nafni og nefnist hann At-
vinnutryggingarsjóður útflutnings-
greina. Hlutverk þessa sjóðs er að
skuldbreyta lánum útflutningsfyrir-
tækja þannig að þau afhenda sjóðn-
um skuldaviðurkenningar sínar og
fá í staðinn skuldabréf útgefín við
lánardrottna sína. Það eitt hefur
gerst að í stað þess að fyrirtækin
skuldi bönkum og viðskiptaaðilum
öðram, verður Atvinnutryggingar-
sjóður útflutningsgreina, sjóður í
eigu ríkisvaldsins, nú stór kröfuhafi
í flestum íslenskra útflutningsfyrir-
tækja og tapreksturinn heldur