Morgunblaðið - 31.12.1988, Page 42

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1988
SPURNINGAR TIL STJÓRNMÁLA-
MANNA VIÐ ÁRAMÓT
Morgunblaðið hefiir snúið sér til forystumanna Alþýðubandalags,
Alþýðuflokks, Borgaraflokks, Framsóknarflokks og Samtaka
um kvennalista og lagt fyrir þá sex áramótaspurningar. Þær birtast
hér ásamt svörum forystumannanna.
3.
Við upphaf ársins var ýtt úr vör með
það að markmiði, að ríkissjóður yrði
hallalaus í árslok. Hvaða skýringu hefur
þú á því að hallinn er nú talinn nærri
7 milljarðar króna?
4.
Telur þú að sú stefna sem nú er fylgt
í hvalamálinu sé líkleg til að skila okk-
ur þeim árangri að Alþjóðahvalveiðiráð-
ið afnemi bannið við hvalveiðum árið
1990?
1.
Telur þú að það hafi flýtt fyrir varanleg-
um efnahagsaðgerðum, að stjómar-
skiptin urðu í september?
5.
Telur þú að við eigum að byggja nýtt
álver og leggja þann varaflugvöil sem
um hefur verið rætt?
2.
Seðlabankinn spáir því að atvinnulífíð
taki kipp í byijun næsta árs. Hvemig
á að láta þann spádóm rætast og hindra
atvinnuleysi?
6.
Hvemig er best staðið að undirbúningi
af íslands hálfu vegna breytinga á
markaði Evrópubandalagsins, sem
kenndar em við 1992?
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, formaður Framsóknarflokksins:
Varanlegar efiiahagsaðgerð-
ir fljótlega eftir áramótin
Spumingar Morgunblaðsins eru
þess eðlis, að þeim verður ekki svar-
að nema annaðhvort í mjög löngu
máli eða stuttu. Ég vel seinni kost-
inn.
1.
Þegar samstaða brást um niður-
færsluleiðina samkvæmt tillögu for-
stjóranefndarinnar, sem forsætis-
ráðherra hafði skipað, var í raun
fullreynt að þeir flokkar, sem stóðu
að síðustu ríkisstjóm, náðu ekki
saman um varanlegar efnahagsað-
gerðir. Það sem á eftir fór var í
raun fálm eitt. Stjómarslit urðu því
miður óumflýjanleg og myndun
nýrrar ríkisstjómar nauðsynleg til
þess að ná samstöðu um varanlegar
efnahagsaðgerðir.
2.
Ekki veit ég með vissu um hvaða
kipp Seðlabankinn er að tala. Hins
vegar get ég fullyrt að ríkisstjómin
mun gera það sem á hennar valdi
er til þess að koma í veg fyrir at-
vinnuleysi. Ég óttast þó að á sumum
sviðum t.d., í verslun, verði ekki
komið í veg fyrir mikinn samdrátt.
Hins vegar hefur ríkisstjómin ein-
beitt sér að því að bæta rekstrar-
grundvöll framleiðsluatvinnuveg-
anna. Með því er skapað svigrúm
og betri skilyrði fyrir varanlegar
efnahagsaðgerðir, sem munu sjá
dagsins ljós fljótlega eftir áramótin.
Ég tel ekki rétt að fjalla um þær í
þessari blaðagrein — áður verða
þær ræddar við aðila vinnumarkað-
arins og stjómarandstöðu á Alþingi.
3.
Skýringar á halla ríkissjóðs á
liðnu ári eru margar. Líklega var
sú áætlun, sem gerð var í upphafi
ársins, ekki raunhæf, eða a.m.k.
ekki nægilega fylgt eftir. Það er
ekki nóg að ákveða að veita minna
fjármagni í ýmsa þætti, sem eru
nánast sjálfínrkir, eins og t.d.
menntakerfíð, tryggingamar og
heilbrigðiskerfíð. Til þess að spara
stórar fjárhæðir í slikri starfsemi,
þarf róttæka uppstokkun, sem í
raun engir hafa treyst sér í. Hún
verður þó fyrr eða síðar óhjákvæmi-
leg.
Stóraukinn vaxtakostnaður á
einnig umtalsverðan þátt í þessum
halla. Ríkissjóður varð, eins og fyr-
irtæki og einstaklingar, fyrir barð-
inu á háum raunvöxtum og miklum
fíármagnskostnaði.
Síðast en ekki síst varð samdrátt-
urinn í lok ársins langtum meiri en
menn höfðu gert ráð fyrir, reyndar
var ekki gert ráð fyrir samdrætti í
upphafí ársins. Við það urðu tolla-
og söluskattstekjur ríkissjóðs langt-
um minni en áætlað hafði verið.
Vanskil á söluskatti hafa einnig
orðið gífurleg, og er það mikið og
alvarlegt umhugsunarefni, hvemig
verslunum, þessum innheimtuaðil-
um söluskattsins, tekst að skjóta
sér undan greiðslu hans til ríkis-
sjóðs. Það er að sjálfsögðu ekkert
annað en þjófnaður. Er nú í athug-
un, hvemig koma megi í veg fyrir
slíkt.
Tekjuskattur varð einnig minni
en gert var ráð fyrir, sem að sjálf-
sögðu má rekja til minni tekna al-
mennings.
4.
Of snemmt er að fullyrða að Al-
þjóðahvalveiðiráðið afnemi bannið
við hvalveiðum árið 1990. Hins veg-
ar tel ég vafalaust að þær hvala-
rannsóknir, sem við Islendingar
höfum framkvæmt, verði taldar
afar mikilvægar í þessu sambandi.
Það hefur reyndar þegar komið
fram á fundum Alþjóðahvalveiði-
ráðsins, þar sem rannsóknir okkar
hafa af ýmsum hógværari vísinda-
mönnum hlotið sérstaka viðurkenn-
ingu. Sérstaklega hygg ég að sú
talning, sem fram mun fara í sum-
ar, verði mjög mikilvæg í þessu
sambandi.
5.
_Því aðeins er rétt að byggja nýtt
álver að sú framkvæmd falli vel að
því efnahagsástandi, sem er þegar
ráðist er í slíka framkvæmd og þá
virkjun, sem henni fylgir. Slík fram-
kvæmd má ekki verða til þess að
skapa nýja þenslu og verðbólgu-
öldu, og raforkuverðið verður að
sjálfsögðu að vera nægilega hátt
til þess að virkjun teljist arðbær.
Sömuleiðis er æskilegt að álver
stuðli að jafnvægi í byggð landsins.
Ekkert af þessu liggur nú fyrir, né
hagkvæmni nýs álvers sem slíks.
Því er alltof snemmt að fullyrða að
byggja eigi nýtt álver.
Varaflugvöllur er afar mikilvæg-
ur vegna eigþn millilandaflugs. Hins
vegar er um að ræða mjög kostnað-
arsama framkvæmd, sem ég efast
um að við höfum efni á í bráð. Ef
spurt er um varaflugvöll, sem kost-
aður yrði af mannvirkjasjóði Atl-
antshafsbandalagsins, fer álit mitt
eftir þvf, hvort um hemaðarfram-
kvæmd yrði að ræða. Ef slíkur flug-
völlur yrði að öllu leyti í vörslu og
rekstri íslendinga, og aðeins notað-
ur af hervélum í neyðartilfellum, tel
ég að athuga beri byggingu slíks
flugvallar.
6.
Undirbúningur af íslands hálfu
vegna breytinga á markaði Evrópu-
bandalagsins, sem kenndar eru við
1992, er þegar hafínn. Áhersla hef-
ur verið lögð á þátttöku í þeirri
aðlögun, sem fram fer sameiginlega
af löndum Fríverslunarbandalags
Evrópu. Viðræður hafa farið fram
við stjómamefnd Evrópubanda-
lagsins, þar sem íslenskir hagsmun-
1.
Vandinn er uppsafnaður og
stjómarskiptin hafa í sjálfu sér
engu breytt. Núveradi ríkisstjóm
er að meginstofni til sú sama og
áður sat og enn sjást engin merki
þess að fyrstu aðgerðir hennar leiði
til varanlegrar lausnar.
Úrræði ríkisstjómarinnar birt-
ast fyrst og fremst í því að frysta
laun. Vegna launafrystingar og
svokallaðrar verðstöðvunar er
verðbólga nú óveruleg. Hjöðnun
verðbólgu hefur í för með sér að
nafnvextir em orðnir raunvextir
og hafa þeir sjaldan verið hærri
en síðustu vikumar. Ástandið hef-
ur því ekki skánað hvað fjármagns-
kostað varðar.
í stað þess að bæta rekstrar-
grundvöll fyrirtækja og skapa eðli-
Steingrímur Hermannsson
ir hafa verið kynntir. Sömuleiðis
hefur verið rætt við ýmsa forystu-
menn landa Evrópubandalagsins. í
þeim tilgangi hef ég m.a. rætt við
forsætisráðehrra Dana, forsætis-
legt ástand fyrir atvinnulífíð al-
mennt, fá valin fyrirtæki nú aukna
fyrirgreiðslu í formi lána.
Ljóst er að eitthvað er bogið við
kerfíð þegar sjávarafli hefur aldrei
verið eins mikill og verðmætur en
á sama tíma hefur staða þessarar
undirstöðugreinar aldrei verið eins
bág. Því verður að leggja áherslu
á að greina vandann og stokka upp
með tilliti til þess.
2.
Nú við árslok berast okkur frétt-
ir um að aflaverðmæti hafí aldrei
verið meira en á nýliðnu ári. Þegar
horft er fram á við em líkur á að
fískverð fari hækkandi. Þá má
ætla að dollarinn muni ekki falla
frekar en orðið er gagnvart öðmm
ráðherra Portúgala, forsætisráð-
herra Breta, forsætisráðherra
Belga og kanslara Vestur-Þýska-
lands. Á slíkum fundum hefur verið
gerð grein fyrir þeirri ákvörðun ís-
lendinga að sækja ekki um fulla
aðild að Evrópubandalaginu, en
leita hins vegar eftir nánum við-
skiptatengslum. Þessi sjónarmið
hafa mætt góðum skilningi og í
mörgum tilfellum stuðningi.
Á milli þeirra ráðuneyta, sem að
málefnum sem tengjast Evrópu-
bandalaginu koma, er starfandi
samstarfsnefnd. Hún er undir yfír-
stjóm utanríkisráðuneytisins og
fjallar um þau fjölmörgu málefni,
sem tengjast Evrópubandalaginu.
Sömuleiðis starfaði milliþinganefnd
að þessum málum. Hún hefur ný-
lega sent frá sér skýrslu um málið.
Á næsta ári tökum við íslending-
ar við formennsku í Fríverslunar-
bandalagi Evrópu og höldum henni
í hálft ár. Sá tími verður afar mikil-
vægur og þá er nauðsynlegt að
vinna vel að þeirri aðlögun, sem er
óhjákvæmileg, að þeim mörgu
breytingum, sem verða innan Evr-
ópubandalagsins til ársins 1992.
Það mun krefjast bæði breytinga á
ýmsum stöðlum og ekki síður fram-
kvæmdaatriðum af okkar hálfu,
sem of langt mál er upp að telja.
Ég óska lesendum Morgunblaðs-
ins þess að nýja árið megi reynast
farsælt og gott.
gjaldmiðlum og fátt bendir til að
olíuverð muni hækka. Þannig eru
líkur á að ytri skilyrði verði okkur
hagstæð á ný. Takist að skapa
öllum atvinnurekstri eðlileg rekstr-
arskilyrði þá mun ekki koma til
frekara atvinnuleysis. Hins vegar
er rík ástæða til að vera á verði
gagnvart hættunni á auknu launa-
bili í kjölfar launafrystingar og
minnkandi atvinnu.
Spá Seðlabankans um að at-
vinnulífíð taki kipp byggir væntan-
lega á líkum á batnandi ytri skil-
yrðum á komandi ári. Það er hins
vegar alveg Ijóst að til þess að spá
þessi megi rætast verðum við að
breyta stefnu okkar varðandi nýt-
ingu þeirrar dýrmætu auðlindar
sem fískistofnarnir eru þannig að j
afraksturinn skiptist réttlátar nið-
ur á landsmenn.
Danfríður Skarphéðinsdóttir,
formaður þingflokks Samtaka um kvennalista:
Urræði stjórnarinnar felast
einkum í frystingu launa