Morgunblaðið - 31.12.1988, Qupperneq 45

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1988
Meira um óhóflegan innflutn-
ing bfla 1986-1988 og fleira
eftir Guðjón F.
Teitsson
Hinni miklu fjölgun bíla fylgir
auðvitað verulega aukinn kostnað-
ur við götur, þjóðvegi og bílaferjur
(svo sem fyrir Vestmannaeyjar og
Breiðafjörð), en sá kostnaður er
varla innifalinn í ofangreindri
áætlun né mikið vinnutap vegna
umferðartafa og umferðaröng-
þveitis á þýðingarmiklum stöðum
ásamt tímaeyðsiu fólks í leit að
bílastæðum, en hin skyndilega
Qölgun bíla sprengdi allar fyrri
áætlanir um akvegi og aðstöðu á
þessu sviði.
Bílamir sjálfir fymast til ónýtis
á 10—15 árum og þeim fylgir ár-
legur rekstrarkostnaður í innflutt-
um vörum (varahlutum, benzíni,
smurolíum o.fl.) ásamt hækkuðum
tryggingagjöldum og auknum
tjóna- og slysakostnaði, mjög í
tengslum við hina skyndilegu
fjölgun bílanna.
Umrædd bílaeign stuðlar að
mjög takmörkuðu leyti að aukinni
Miiy.kr.
Fluttir inn 30.000 bílar, umfram
hóf, áætlað meðalverð greitt cif
kaupendum 500 þús. kr. á bíl 15
Áætluð fjárfesting í bílskúrum
fyrir aðeins þriðjung ofan-
greindra
bíla eða 10.000 bflskúra á 500
þús. kr. hvem 5
Áætluð fjárfesting i auknum bfla-
stæðum við verzlanir, skrifstofur,
banka, skóla, sjúkrahús, sam-
komuhús, ýmiss konar vinnustaði
og heimahús; ennfremur flárfest-
ingu í auknu húsrými til bflasölu
og mannvirkja til þjónustu í sam-
bandi við rekstur bfla. 5
25
verðmætasköpun í atvinnulífínu,
en fellur nær eingöngu undir mikla
beina eyðslu til meintra lífsþæg-
inda, að víssu með frádrætti vegna
mengunar o.fl.
Peningar til umræddrar eyðslu
verða samt að koma frá atvinnulíf-
inu, en þegar það hefír verið blóð-
mjólkað í þessu skyni, svo sem
gerst hefír fyrir vanstjóm hér á
Guðjón F. Teitsson
landi að undanfömu, þá er sú vá
fyrir dymm, sem nú er við að
glíma. — En óhyggilegt má telja
að halda áfram, með aukinni
skattlagningu spamaðar, því hóf-
„Umrædd bílaeign
stuðlar að mjög tak-
mörkuðu leyti að auk-
inni verðmætasköpun í
atvinnulífínu, en fellur
nær eingöngu undir
mikla beina eyðslu til
meintra lífsþæginda.“
lausa eyðslulífi, sem til hefír verið
stofnað.
Bandaríki Norður-Ameríku em
auðugasta iðnríki heims og jafn-
framt mesti bílaframleiðandi, og
virðist því ekki við hæfi, að íslend-
ingar keppi við þá þjóð um mesta
bílaeign miðað við íbúatölu.
Til nánari íhugunar þess hve
ofangreindur bílainnflutningur
ásamt fylgjandi fjárfestingu og
rekstri felur í sér hrikalegt dæmi
er það, að hin nýja Ölfusárbrú, sem
„Draugabæir, draugaþorp“?
eftirSigurð
Gunnarsson
í Morgunblaðinu þann 6. desem-
ber sl. birtist grein eftir Gylfa Þ.
Gíslason. Grein þessi ber nafnið
„Kvótinn til einstaklinga en ekki
skipa."
Ymislegt nefnir höfundur í grein
sinni, sem gefur okkur lands-
byggðamönnum ( og reyndar fleir-
um) ástæðu til frekari hugleiðinga.
Það má segja að við íslendingar
séum heppnir með auðlindir okkar,
sem em yfírleitt þess eðlis að þær
endumýjast, en em takmarkaðar
eins og aðrar auðlindir. Við höfum
verið blessunarlega lausir við hinar
svokölluðu „draugaborgir" sem gef-
Austur-Skafta-
fellssýsla:
Iðnaðarmenn
harmaað
tilboði Húsa-
ness var tekið
STJÓRNIR iðnaðarmannafélaga
Austur-Skaftafellssýslu og bygg-
ingarmannadeildar Verkalýðs-
félagsins Jökuls harma þá
ákvörðun hreppsnefiidar á Höfii
að taka tilboði Húsaness sf. í
Keflavík í byggingu 14 kaup-
leiguíbúða í bænum. Hefiir
hreppsnefiid verið send ályktun
þess efnis.
í ályktuninni segir: „Stjómum
félaganna þykja rökin sem sett
hafa verið fram af hreppsnefnd til
réttlætingar á þessari ákvörðun
ekki fullnægjandi, þegar tillit er
tekið til útboðsgagna og úrvinnslu
þeirra. Lægsta verð á fermeter
samkvæmt þeim gögnum sem lögð
hafa verið fram var frá verktaka
héðan af staðnum, svo ekki sé nú
tekið tillit til hvers virði það er að
halda verki af þessari stærðargráðu
í höndum heimamanna.
Við skomm á hreppsnefnd að
endurskoða afstöðu sína í máli
þessu, og teljum að miðað við ailar
aðstæður væri sú ákvörðun byggða-
laginu til heilla.
ur að líta sums staðar úti í heimi.
Þar sem það hefur átt sér stað, að
auðlindin sem mannlífið byggist á
var allt í einu þrotin.
Fiskveiðar hljóta ef rétt er á
haldið að miðast við að taka vextina
úr hveijum veiðistofni, en þeir
„vextir" geta verið nokkuð misjafn-
. ir frá einu ári til annars. Svo langt
sem sögur greina hafa komið aflaár
og svo aftur aflaleysisár. Ennþá er
þetta svona í einhveijum mæli þrátt
fyrir allar framfarimar. Þessu valda
ýmsar náttúmlegar aðstæður, svo
sem umbreytingar á lífríki sjávar,
óvenju hlýr, kaldur og/eða næring-
arsnauður sjór, átumagn— og göng-
ur og þá ekki hvað síst árgánga-
stærð veiðistofna.
Fiskigöngnr o.fl.
Alþekkt er hvað fiskigöngur
haga sér misjafnlega. Á vertíð
fískast stundum vel fyrir Suður-
landi, stundum fyrir vestan eða
jafnvel fyrir Norðurlandi o.s.frv.
Eftir nokkrar góðar vertíðir á
Breiðafirði var síðasta vertíð þar
með afbrigðum léleg. Vegna lélegr-
ar vertíðar er bátafloti landsins rek-
inn með 13% halla á meðan togarar
komast rétt yfír núllið. Svo eru til
ráðamenn ( þjóðfélaginu, sem
telja að lækka verði fiskverð.
Gylfi Þ. Gíslason er svo „vinsam-
legur“ íslenskri útgerð að benda
ráðamönnum á gjaldtöku fyrír
leyfí til fiskveiða. Skattur sá er
að jafhaði nefndur auðlindaskattur
og er fyrst og fremst landsbyggða-
skattur, sem fólk hugsar til með
hryllingi hér á landsbyggðinni.
Reyndar fínnst okkur nægir skattar
fyrir sem fara beint í ríkiskassann.
Við höfum góða reynslu af því hvað
kemur til baka, ætlað í þarfír
heimafólks, sbr. könnun sem gerð
var í Norðurlandi vestra fyrir
síðustu alþingiskosningar.
Um gjaldtökuheimild
Gylfí setur fram þá skoðun, að
þar sem Alþingi hafí lýst fískistofn-
ana við landið þjóðareign, þá hljóti
ríkið að taka gjald fyrir veiðileyfí
eins og bóndi þurfí að greiða jarðar-
afgjald og veiðimaður í Elliðaánum
borgar fyrir veiðileyfí. Hér er ekki
um sambærileg hluti að ræða. Ríkið
hefur ekki keypt fískveiðilögsöguna
eins og það hefur hins vegar gert
Sigurður Gunnarsson
„Spurning hvort sú
ákvörðun að lýsa físki-
stofíiana þjóðareign
stenst stjórnarfarslega
þ.e.a.s. verði gripið til
gjaldtöku fyrir veiðarn-
ar. Vinnurétturinn er
ótvíræður og gjaldtöku
ákvörðun myndi örugg-
lega leiða til málshöfð-
unar.“
hvað varðar jörðina, sem bóndinn
greiðir afgjald fyrir. Reykjavíkur-
borg þurfti á sínum tíma að leggja
út fé fyrir Elliðaánum. Samfélagið
hefur ekkert lagt fram til kaupa á
fiskistofnunum, frekar en fyrir rétt-
indin til flugs á vissum flugleiðum
eins og Gylfí réttilega nefnir. Þess
vegna er með öllu óréttmætt að
fiskimenn greiði til ríkisins fyrir
veiðirétt í efnahagslögsögunni. Þá
er þess að geta, að ekki eru allar
samþykktir Alþingis fullkomnar og
spurning hvort sú ákvörðun að lýsa
fiskistofnana þjóðareign stenst
stjómarfarslega þ.e.a.s. verði gripið
til gjaldtöku fyrir veiðamar. Vinnu-
rétturinn er ótvíræður og gjaldtöku
ákvörðun myndi örugglega leiða til
málshöfðunar.
Frekar um vinnurétt
Til að hafa með höndum stjóm-
unarstörf á sjó þurfa menn að hafa
að baki skólagöngu auk lágmarks
vinnutíma á sjó. Sama gildir t.d.
um rafvirkja sem þurfa að hafa
lokið ákveðnu námi og prófum til
að öðlast vinnuréttindi við rafvirkj-
un. Af þeim rökum er einmitt
hægt að bera sarnan rétt manna
til fiskveiða og rafvirkjunar.
Báðir aðilar þurfa reynslu og
verkþekkingu til þeirra verka,
sem hér um ræðir. Hvorki raf-
virkinn né stjómandi á fiskiskipi
hafa leyfi til að selja þekkingarétt
sinn.
Byggðaröskun
Oft er talað um byggðaröskun.
Sér í lagi rétt fyrir kosningar. En
eitt er víst að minnkandi sjávarafli
og lélegur kvóti í framhaldi af léleg-
um afla hin svokölluðu viðmiðunar-
ár hefur átt sinn hluta í flutningi
fólks frá landsbyggðinni.
Sjávarþorpin og bæimir kringum
landið hafa lengst af haft sitt aðal-
framfæri af sjávarafla. í þessum
byggðum eru mikil verðmæti fólgin
í mannvirkjum. Þama býr fólk sem
vill fá að vera í friði fyrir ásókn
„óviðkomandi" manna í þau auðæfí
sem það hefur löngum haft fram-
færi sitt af. Vegna verðfalls á mörk-
uðum og óheyrilega lélegrar lands-
stjómar eiga ýmsir staðir í vök að
veijast. Þar sem eigið fé er uppurið
er varla bjart framundan. Að
minnsta kosti verður ekki séð með
hveiju viðkomandi geti keypt veiði-
rétt.
Hlutdeild hinna ýmsu staða í
sjávarafla er oft misjöfn frá einu
ári til annars, reyndar sýnist svipað
eiga sér stað meðal ýmissa stjóm-
málaflokka þ.e. hlutdeild þeirra í
fylgi þjóðarinnar er ærið misjafnt.
Þegar illa gengur er það oft eða
oftar, að ýmis óhöpp og bilanir
ásamt og/eða aflabrestur á heima-
miðum gera útgerð erfítt fyrir. Það
er augljóst að undir slíkum kring-
umstæðum kaupa menn ekki kvóta.
Hann verður keyptur af þeim sem
fjárráðin hafa.
Þar sem ekki er að öðra að
45
vonandi endist um aldir, var á júlí-
verðlagi 1988 talinn kosta 280
millj. kr. og 5 km jarðgöng undir
Hvalfjörð hafa nýlega verið áætluð
að kosta á núverandi verðlagi
kringum 2 milljarða kr.
Hin hóflausa fjárfesting í fólks-
bílum og tilheyrandi á sl. 3 áram
virðist því samsvara 90 Ölfusár-
brúm eða 12-sinnum áætluðu verði
5 km jarðganga undir Hvalfjörð. '
Vitanlega dettur engum í hug
að gera 90 brýr yfír Ölfusá eða
12 jarðgöng undir Hvalfjörð, en
dæmin era sett fram til að vekja
nánari athygli á því hversu betur
myndi nú komið hag þjóðarinnar,
ef áður greindri fjárfestingu upp
á sennilega 25—30 milljarða kr.
hefði á síðustu 3 áram verið varið
til varanlegri þarfa og mest til
arðgefandi atvinnurekstrar i stað
mikillar eyðslusemi.
Að lokum skal á það bent, að
þegar flestar nauðsynjavörar era
orðnar ódýrari innfluttar frá út-
löndum en framleiddar hér á landi,
— og þrátt fyrir ferðakostnað
ódýrara en hér að dvelja í sumar-
lejrfum eða árlegum hvíldarleyfum
með fæði á góðum hótelum í fjar-
lægum löndum, þá virðist lítill
vafi á því að gengi hins íslenzka
gjaldmiðils er orðið þannig rangt
skráð, að þjóðarhag er hætta búin.
Höfimdur er fyrrverandi forstfóri
Skipaútgerðar ríkisias.
hverfa en sjávarútvegi, þá flytja
menn burt þegar ekki er lengur
hægt að fara á sjó. Þá getum við
íslendingar e.t.v. eignast okkar
„draugaþorp“. Þegar kvótinn verð-
ur kominn í hendur fáeinna pen-
ingamanna, sem ekki telja það borgi
sig að gera út frá þessu eða hinu
sjávarplássinu. Slíkt kalla einstaka
menn hagræðingu. Það er víst ekki ^
í tísku að hugsa um fólkið, þegar
hin margslungna „hagræðing“ er
til umhugsunar. Ýmsir virðast hafa
gleymt því, að hagræðing á að þjóna
fólkinu, en ekki öfugt.
Þróun
Svo virðist sem sú þróun sé nú
hafin að einstaka aðilar kaupa upp
báta sem síðan er lagt, en kvótinn
yfirfærður á annað skip. Sé þessi
þróun óhjákvæmileg verður hún að
ganga yfír. Þó er æskilegt að slík
þróun gangi hægt fyrir sig. Hver
sá staður sem missir þannig bát og
um leið kvóta þarf góðan umþóttun-
artíma til þess að finna nýjar leiðir
til atvinnuuppbyggingar. Sums-
staðar er þessi þróun þegar hafin
t.d. með laxeldi sem sýnist á ýmsum
stöðum helsti möguleikinn til þess
að halda uppi framleiðslu og at-
vinnu, þar sem sjávarafli fer minnk-
andi.
Höfimdur er sjómaður A Húsa vík
ogístjóm Landssambands smá-
bátaeigenda.
Fræðsluvarp
og Bréfeskól-
inní samstarf
Þýskukennsla fyrir byijendur
hefst miðvikudaginn 2. janúar
1989 á rás 2 í Ríkisútvarpinu.
Bréfaskólinn og Fræðsluvarp
standa að þessu námskeiði þar
sem bréfanám og útvarpskennsla
fléttast saman.
Þættimir verða 20 mínútna lang-
ir og 14 talsins, á hveiju mánudags-
kvöldi kl. 21.30 og endurteknir á
sama tíma á föstudagskvöldum. í
útvarpsþáttunum fá þátttakendur
æfingu í að skilja talaða þýsku og
að mynda setningar á þýsku. Enn-
fremur verður um miðbik hvers
þáttar sagt frá menningu og
mannlífi meðal þýskumælandi
þjóða.
Námsgögn fást í Bréfaskólanum,
Suðurlandsbraut 32.