Morgunblaðið - 31.05.1989, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. MAI 1989
19
rliHlUUliti!
Sápusuðan hófst í
þvottapotti heima
sápugerðin Frigg var stofnuð árið
1929 og það var árið 1943 sem
lunnar J. Friðriksson réðist til
itarfa hjá fyrirtækinu. Hann var
ramkvæmdastjóri allt til ársins
1987 en hefur þó ekki alveg hætt
ítörfum þar sem hann annast
Lkveðin sérverkefiii. Gunnar var
'enginn til að rifja upp nokkur
itriði úr sextíu ára starfssögunni:
Það var árið 1929 að faðir minn,
Friðrik Gunnarsson stórkaup-
maður, bytjaði að framleiða
aiautsápu í smáum stíl í þvottapottin-
jm á kjallaranum heima hjá okkur
ið Skólavörðustíg 16 en hann hafði
1922 farið til Berlínar að kynna sér
sápuframleiðslu. Hvatinn að því held
íg að hafi verið að árið 1905 höfðu
faðir hans, Gunnar Einarsson kaup-
maður og Einar Gunnarsson stofn-
andi og fyrsti ritstjóri Vísis ásamt
Eðvarð Möller og nokkrum fleirum
stofnað fyrirtæki sem hlaut nafnið
Sápuverkið hf. og framleiddi ýmsar
ægundir af sápu en starfaði aðeins
i skamman tíma. Hann keypti svo
iítinn gashitaðan sápusuðupott og
par var framleidd blautsápa í nokkur
ír. Síðan var framleiðslan flutt vest-
jr á Nýlendugötu 10 þar sem faðir
minn rak smjörlíkisgerðina Ásgarð
}g var sápuframleiðslu komið fyrir
i gömlu hesthúsi norðan við aðal-
jygginguna. Framleiðslan var ein-
jöngu Frigg-demantsápa.
Frigg og Máni sameinuð
-Ég hóf störf hjá föður mínum
árið 1943 en árið 1945 er ákveðið
að sameina Smjörlíkisgerðina Ásgarð
og Smjörlíkisgerð Reykjavíkur,
Smára og smjörlíkisframleiðslan
flutt af Nýlendugötu inn á Veg-
húsastíg. Þeir Ragnar Jónsson og
Þorvaldur Thoroddsen höfðu ásamt
smjörlíkisgerðinni rekið sápuverk-
smiðju sem bar nafnið Máni. Það var
þá ákveðið að sameina framleiðslu
Friggjar og Mána vestur á Nýlendu-
götu og var mér falið að standa fyr-
ir þeim rekstri en faðir minn hafði
flutt skrifstofu sína inn að Veg-
húsastíg og stýrði þar hinni sameig-
inlegu framleiðslu á smjörlíki.
Brátt var of þröngt um framleiðsl-
una vestur á Nýlendugötu og fékk
ég þá til afnota hluta af því húsi sem
Máni hafði haft til afnota inn á Veg-
húsastíg. Fyrsti sápusuðumaðurinn
hjá Frigg var Anton Schneider en
hann fór fyrir stríð til Þýskalands
og dvaldist þar öll stríðsárin. Hann
kom síðan aftur til Frigg og starfaði
þar það sem eftir var starfsævi
sínnar. Friðrik Daníelsson tók við af
Schneider þegar hann fór til Þýska-
lands og starfar Friðrik enn við fyrir-
tækið. Þá hafði Bjöm Bjarnason,
lengi formaður Iðju, félags verk-
smiðjufólks, verið sápusuðumaður í
Mána og hann hóf störf hjá Frigg
Morgunblaðið/Bjami
Gunnar J. Friðriksson er hér lengst til vinstri og með honum eru
Friðrik Daníelsson (í miðið) og Jón Þorsteinn Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri.
Björn Bjarnason sem lengi var formaður Iðju var starfsmaður
hjá Frigg í áratugi. Hér er hann að renna sápulegi í mót.
eftir sameininguna og starfaði þar
meðan honum entist heilsa. Erla
Gísladóttir hóf svo störf hjá Frigg
skömmu eftir sameininguna og var
skrifstofustjóri til dauðadags árið
1983.
Framleiðslan óx’ jafnt og þétt
þannig að árið 1950 ákvað ég að
ráða efnaverkfræðing til fyrirtækis-
ins mér til aðstoðar og var Gunnar
K. Björnsson ráðinn í það starf. A
þessum árum voru ýmsar breytingar
að eiga sér stað í hráefnanotkun.
Alla tíð hafði sápa verið blanda af
ýmsum feitutegundum og vítissóda
eða öðrum lút en nú voru komin til
efni unnin úr jarðolíu sem síðan hafa
orðið allsráðandi sem hráefni í hvers
konar þvottaefni.
Naumt skammtað
Á þessum árum voru innflutnings-
höft og þurfti að fá innflutningsleyfi
fyrir hráefnum og innflytjendur á
þvottaefnum þurftu líka innflutn-
ingsleyfi. Það var mjög naumt
skammtað þannig að við neyddumst
til að nota sem ódýrust hráefni til
að geta framleitt sem mest af sápu
og þvottadufti. Það er svo árið 1952
að fyrirvaralaust er gefinn ftjáls inn-
flutningur samtímis á hráefnum og
fullunninni sápu og þvottadufti. Við
vorum engan veginn undir þetta
búnir. Hér fylltist allt af heims-
LJr pökkunarsal. Hér rennur Þvol í plastbrúsana í sjálfvirkri pökkunarvélinni.
þar sem við höfum umboðsmann
sem annast söluna fyrir okkur. Við
höfum einnig reynt fyrir okkur í
Danmörku með sérframleidd
hreinsiefni fyrir matvælaiðnað og
fengið viðurkenningu danskra yfir-
valda fyrir því að hreinsiefni okkar
standist fyllilega allar gæðakröfur
sem þau setja. Sama má segja um
viðurkenningu bandarískra yfir-
valda á nokkrum afmörkuðum
vörutegundum okkar.
Erlendis eru í gildi mjög skýrar
reglur um hvaða upplýsingar inn-
flytjandi þarf að leggja fram ef
hann vill til dæmis selja hreinsiefni
til matvælafyrirtækja. Auk þess
sem kröfur um merkingar vöruteg-
unda eru mjög strangar.
Hér á landi hefur þessum málum
verið mjög lítið sinnt og eru því
miður nokkur dæmi þess að skaði
hafi hlotist af notkun kolólöglegra
hreinsiefna sem óprúttnir aðilar
hafa náð að flytja inn og selja í
skjóli þess eftirlitsleysis sem ríkir
í þessum málum hér. Hvað neyt-
endamarkaðinn varðar þá er al-
gengt að sjá innfluttar hreinlætis-
vörur í umbúðum með leiðbeining-
artexta á tungumálum sem eru
Morgunblaðið/Bjami
Helgi Sigtirjónsson efnaverkfræðingur og Hulda Eiríksdóttir að-
stoðarmaður við störf á rannsóknastofúnni.
flestum framandi hér á landi svo
sem arabísku, frönsku og hol-
lensku. Vegna þess eftirlitsleysis
sem hér ríkir nota ýmsir erlendir
framleiðendur íslenska markaðinn
sem nokkurs konar ruslakistu fyrir
vörur í umbúðum sem þeir geta
ekki selt til annarra landa.
En hvernig stendur innlend
framleiðsla í hreinlætisvörum mið-
að við erlenda?
-íslensk framleiðsla stenst hvað
gæði varðar fyllilega samkeppni
við innfluttar vörur. Á allra síðustu
árum hafa verið fluttar inn í tals-
verðum mæli annars og þriðja
flokks hreinlætisvörur. Þær hafa
stundum reynst ódýrari, hver lítri
eða kíló, en aðrar vörur. Hins veg-
ar er sápustyrkur þessara efna yfir-
leitt svo lítill að nota verður marg-
falt magn á við aðrar vörutegundir
og því er sparnaðurinn minni en
enginn þegar upp er staðið.
Bjartsýni þrátt fyrir
samkeppni
Síðasta ár var mörgum íslensk-
um fyrirtælqum erfitt og Jón Þor-
steinn er beðinn að segja nokkur
orð um stöðuna í dag:
-Hér á landi eru starfandi tiltölu-
lega fá framleiðslufyrirtæki í þess-
ari iðngrein og er Frigg langstærst
þeirra. Auk þess eru starfandi
margir innflytjendur mismunandi
stórir. Það er hins vegar ekkert
annað fyrirtæki sem býður jafnfjöl-
breytt vöruúrval og Frigg og höfum
við þar algjöra sérstöðu þrátt fyrir
mikla samkeppni á einstökum
mörkuðum. Það má líka minna á
það að með íslenskum iðnaði spar-
ast dýrmætur gjaldeyrir.
Þú sérð þá fyrir þér að Frigg
eigi önnur sextíu ár framundan?
-Það hefur verið og er stefna
okkar að framleiða gæðavörur á
samkeppnisfæru verði og geta boð-
ið viðskiptavinum okkar allt sem
þarf til ræstingar á einum stað auk
þess sem sérfræðiráðgjöf og
fræðsla er vaxandi þáttur starf-
seminnar. Við hljótum að álykta
að notendur hafi kunnað að meta
það sem við höfum boðið þeim því
án þess væri starfsemi okkar ekki
eins viðamikil og raun ber vitni.
Þetta sýnir einnig viðskiptamanna-
listi okkar þar sem hægt er að finna
nánast öll fyrirtæki og stofnanir
sem starfandi eru í landinu auk
þess sem vörur okkar eru notaðar
á flestum heimilum landsins.
Starfsemi sápugerðarinnar
Frigg er öflugri nú en hún hefur
verið nokkru sinni fyrr og ég er
sannfærður um að fyrirtækið mun
vera í forystu á sínu sviði hér á
landi um ókomna framtíð, segir Jón
Þorsteinn Gunnarsson að lokum.
jt
þekktum sápuvörum en við sátum
uppi með nokkrar birgðir af annars
flokks hráefnum og nokkurn tíma
tók að nýta sér frelsið til þess að ná
í betri hráefni. Þetta varð til þess
að mikill samdráttur varð um eins
og hálfs árs skeið í framleiðslunni
hjá okkur og munaði engu að þetta
riði okkur að fullu. En okkur tókst
að vinna okkur út úr þessu og fyrir-
tækið hélt áfram að dafna.
Þegar ísland gerðist aðili að EFTA
1970 var öðru vísi að þessu staðið.
Þá fengum við fjögurra ára aðlögun-
artíma til að búa okkur undir sam-
keppni við tollftjálsan innflutning og
það tókst að mínu mati vel. Arið
1955 átti ég þess kost að fara í
tveggja mánaða ferð til Banda-
ríkjanna með sápuframleiðendum frá
Evrópu. Þar kynntist ég framleiðslu
og sölustarfsemi í þessari atvinnu-
grein og einnig eignaðist ég þarna á
ferðalaginu góða vini og komu þau
kynni mér mjög til góða seinna í
starfi mínu.
Gunnar segist vera þeirrar skoð-
unar að nauðsynlegt sé að fylgjast
vel með hjá erlendum starfsbræð-
rum:
-Við höfum alltaf reynt að fylgjast
vel með þvi sem gerist hjá erlendum
framleiðendum, lesum fagtímarit,
sælqum sýningar og höldum sam-
bandi við starfsbræður erlendis. Með
því móti er hægt að stunda vöruþró-
un sem ég tel afar mikilvægt í fyrir-
tæki sem þessu. Þannig vorum við
fyrstir til að helja eigin framleiðslu
á plastflöskum fyrir sápulög. Við
höfðum lengi tappað þvoli á fiöskur,
þriggja pela vínflöskur, en það var
náttúrlega allt annað að geta boðið
það á þessum léttu plastflöskum sem
varð til þess að þvol náði miklum
vinsældum á neytendamarkaði hér.
Af þessu lærðum við fljótt að það
skiptir miklu máli að nota réttar
umbúðir og við höfum reynt að gera
þær þannig úr garði að þær séu í
senn hentugar og líti þannig út að
eftir þeim sé tekið.
Frigg var lengst af til húsa við
Nýlendugötu og Veghúsastíg í
Reykjavík en árið 1965 flutti fyrir-
tækið í nýbyggingu sína við Lyngás
í Garðabæ. Gunnar segist hafa leitað
eftir lóð í Reykjavík og síðar í Hafn-
arfirði en árangurslaust en þegar
hann sneri sér til bæjaryfirvalda í
Garðabæ hafi hann fengið skjóta
úrlausn og hentuga lóð.
-Hérna höfum við getað byggt
verksmiðjuhús í áföngum á einni hæð
eins og okkur hefur hentað og enn
eigum við ónotað landrými. Áfang-
arnir eru orðnir fjórir og við höfum
gætt þess að hleypa okkur ekki í of
miklar skuldir. Mörgum fannst glap-
ræði hjá okkur að flytja fyrirtækið
í Garðabæ - út í sveit - fannst mönn-
um en við höfum ekki séð eftir því
og hér hefur farið vel um okkur.
En hvemig sér Gunnar J. Friðriks-
son fyrir sér sápugerðina Frigg í
framtíðinni?
Þarfir viðskiptavina ráða
ferðinni
-Hjá fyrirtæki sem þessu eru það
þarfir viðskiptavinanna sem ráða
ferðinni. Hlutverk okkar hlýtur alltaf
að vera að hlusta á þá og laga okk-
ur að óskum þeirra. Það gildir á
neytendamarkaði og það gildir líka
fyrir framleiðslu okkar fyrir stofnan-
ir og fyrirtæki, við þurfum á hveijum
tíma að geta boðið það sem best
hentar til hvers kyns ræstinga og
hreinlætis. Við vonumst vissulega til
að geta gert það næstu sextíu árin
eins og fram að þessu, segir Gunnar
J. Friðriksson að lokum.