Morgunblaðið - 31.05.1989, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIRUDAGUR 31. MAI 1989
Minninff:
Gísli J. Hjalta-
son - Bolungarvík
Einhvern veginn finnst manni sem
Bolungarvík, verði ekki söm og fyrr.
Látinn er einn mætasti íbúi staðar-
ins, Gísli Hjaltason, frændi minn,
fyrrverandi sjómaður og hafnarvörð-
ur. Hann hefur lengi sett svip á allt
umhverfi sitt, verið burðarás í fé-
lagslífi og kryddað mannlífið með
hressilegu og ákveðnu viðmóti.
Gísli Hjaltason fæddist í Hnífsdal
þann 24. febrúar árið 1898. Sonur
I hjónanna Hildar Elíasdóttur (f. 7.
desember 1864, d. 9. ágúst 1949)
og Hjalta Jónssonar sjómanns (d.
21. desember 1925). Ungur fluttist
hann með foreldrum sínum og systk-
inum til Bolungarvíkur og var ætíð
nátengdur þeim stað, þó að um tíma
leitaði hann sér atvinnu annars stað-
ar. Þau Hildur og Hjalti komu upp
fimm bama hópi. Elst var Elísabet,
sem gift var Einari Guðfinnssyni
útgerðarmanni, þá Margrét sem bjó
lengst af í Reykjavík, Júlíana er bjó
með Guðmundi Benónýssyni lengst
af bónda á Gerðhömrum og loks
Kristjana. Nú er einungis Júlíana á
lífi og dvelst hún á sjúkrahúsinu í
Bolungarvík.
Lífið í litlum og fátækum ver-
stöðvum var gjörólíkt því sem við
þekkjum nú í íslenskum sjávarpláss-
um. „Kjörin settu á manninn mark,“
eins og Örn Arnarson segir í kvæð-
inu um Stjána bláa. Og það átti við
lífið í Bolungarvík á öndverðri öld-
inni. Baráttan við náttúruöflin var
hörð. Ekki síst þar sem hafnarskil-
yrði voru örðug, en veður gátu verið
válynd, eins og hér.
Bolungarvík byggðist fyrst og
fremst vegna þess að þaðan var stutt
á fengsæl fískimið. Fyrir daga vél-
báta og togara skipti vitaskuld öllu
að eiga stutt á miðin.
Á þessari öld hafa íslendingar
upplifað meiri býltingu en nokkru
sinni áður. Hálf öld er sem leiftur í
lífi einnar þjóðar. Og í rauninni þarf
ekki að líta yfir svo langt tímabil á
þessari öld, til að skynja þvílík breyt-
ing varð á lífsháttum íslensku þjóð-
arinnar á öndverðri öldinni og vita-
skuld einnig síðar. Það var einmitt
kynslóð Gísla Hjaltasonar, sem átti
mestan þátt í að framkvæma þessa
breytingu. Leiða þjóðina frá fátækt
til bjargálna, eins og það hefur ver-
ið orðað.
Enginn vafi er á því að lífsbarátt-
an í Bolungarvík, var örðug, eins og
í mörgum öðrum svipuðum verstöðv-
um. Menn urðu að leggjast á áram-
ar, í bókstaflegum skilningi þess
orðtaks. Vélbátarnir leystu að sönnu
árabátana af hólmi, en hin slæmu
hafnarskilyrði gerðu það að verkum,
að hvert kvöld urðu menn að setja
báta sína. Voru þá bátamir hífðir
upp á fjömkambinn, upp grýtta fjör-
una, studdir af bökum sjómannanna.
Varð svo að vera langt fram á öld-
ina. Þetta var erfítt verk og gat
verið hættulegt. Fjaran var sleip og
hin þunga úthafsalda, ekkert lamb
að leika sér við, er hún birtist með
sínum ofurþunga. Mér er líka minn-
isstætt að Gísli sagði mér stundum
frá því er hann leitaði sér lækninga
syðra vegna einhverra bakeymsla,
að læknirinn sagði er hann leit á
bakið: „Þú ert úr Bolungarvík. Það
sé ég á bakinu á þér.“ Og þannig
var það þá. Átökin í fjörukambinum
í Bolungarvík, settu slíkt mark á
sjómennina, að þá mátti þekkja úr.
Hin slæmu hafnarskilyrði reistu
mjög skorður við vexti og viðgangi
Bolungarvíkur. Því vom einfaldlega
takmörk sett hvað hægt var að gera
þegar hafnaraðstaðan var slæm.
Margir héldu því burt. Sumir snem
ekki til baka á heimaslóðirnar. En
svo vom aðrir, sem komu aftur heim,
reynslunni ríkari og miðluðu henni
rausnarlega til samferðamannanna
heima. í síðari hópnum var Gísli
Hjaltason.
Á þessum árum var ekki heiglum
hent að fá skipsrúm. En Gísli kvaðst
hafa verið heppinn. Hann komst í
gott pláss og varð hvarvetna vin-
sæll félagi. Þessara ára minntist
hann líka alltaf með ánægju.
Eftir 18 ára fjarveru sneri hann
þó aftur heim. Stundaði hann sjó-
mennsku um langt árabil. Fór á síld
á sumrin, en beitti eða var til sjós
á vetrum.
Árið 1950 urðu þáttaskil í lífi
Gísla. Þá fór hann í land. Réðst til
starfa á hafnarvogina og gegndi því
starfi fram á efri ár. Undirritaður
minnist Gísla vel frá þeim áram er
hann var hafnarvörður. Hann var
stjórnsamur og ákveðinn og vildi
hafa lag og reglu á hlutunum. Lét
hann því engan mann komast upp
með nokkuð misjafnt á yfirráða-
svæði sínu.
Enginn vafi er á því að umfangs-
mikil störf Gísla að félagsmálum
munu halda nafni hans lengi á lofti.
Það munaði um manninn hvarvetna
þar sem hann tók til hendi í fé-
lagslífi. Fór það líka svo vel að eftir
honum var sóst til félagslegrar for-
ystu. Algengt var að hann gegndi
starfi formanns eða gjaldkera og
fórst hvort tveggja jafn vel úr hendi.
Gísli var afskaplega áhugasamur
slysavamamaður og lagði þeim mál-
um mikið lið. Ég varð var við að
honum þótti vænt um það á efri
ámm að finna hve slysavarnafólk
hér heima mat mikils störf hans.
Kom það fram í því að Gísli var
gerður að heiðursfélaga slysavama-
deildarinnar í Bolungarvík. Og ekki
síður í því að björgunarsveitin gaf
nýjum björgunarbáti sínum nafnið
Gísli Hjalta, í virðingarskyni við hinn
aldna heiðursfélaga og heiðursmann.
Ásamt þeim Oskari Halldórssyni
og Kristjáni Þ. Kristjánssyni hafði
Gísli forgöngu um fyrsta sjómanna-
daginn í Bolungarvík. Var Gísli að
sjálfsögðu fyrsti formaður sjó-
mannadagsnefndar. Æ síðan hefur
sjómannadagurinn verið einn þýð-
ingarmesti dagurinn í lífi Bolvíkinga
og er það að vonum. Veit ég að sjó-
menn og allir Bolvíkingar munu
hugsa hlýtt til framkvöðulsins á 50
ára afmæli sjómannadagsins í Bol-
ungarvík nú á sunnudaginn kemur.
Þá var Gísli mikilvirkur í Ung-
mennafélagi Bolungarvíkur. Einnig
þar þökkuðu félagar hans honum
fyrir störfin, með því að gera hann
að heiðursfélaga. Það var í ung-
mennafélaginu sem Gísli kvaðst hafa
lært að standa upp á fundum og
tala. Honum var ákaflega létt um
mál. Var í senn hnyttinn og frumleg-
ur. Aldrei minnist ég þess að hann
hafi verið meiðandi í orðum, þó svo
að hann andmælti. Gamanyrði hans
vom græskulaus, en menn skildu
þó alvömna sem að baki bjó.
Mælskusnillina nýtti Gísli Hjalta-
son sér líka á stjórnmálafundum.
Hann var áhugasamur um gang
þjóðmála, einarður í skoðunum og
lét til sín taka. Hann var heiðurs-
félagi í Sjálfstæðisfélaginu Þjóðólfi.
enda sjálfstæðismaður af lífi og sál.
Til viðbótar við þetta var Gísli
Hjaltason áhugasamur karlakórs-
félagi um árabil, lék í leikritum og
var einn stofnenda Lionsklúbbs Bol-
ungarvíkur og heiðursfélagi hans.
Á ný liðinni 30 ára afmælishátíð
lionsklúbbsins kom það líka einkar
vel í ljós, hversu minnisstæður félagi
Gísli hafði verið, í annál, sem fluttur
var í tilefni tímamótanna var Gísli
víða getið. Var ljóst að hann hafi
verið áhugasamur og dugmikill fé-
lagi. Fijór í hugsun og tillögugerð
og minnisstæður fyrir snjallar ræð-
ur.
Sá sem hér ritar línur á blað, var
svo heppinn að kynnast Gísla Hjalta-
syni vel. Hann kom tíðum á heimili
foreldra minna. Mörg hin síðari ár,
á meðan heilsan leyfði, dvaldi hann
m.a. á heima hjá okkur á aðfanga-
dagskvöld og deildi méð okkur helgi
og gleði jólanna. í heimsóknum
sínum ræddi hann um þjóðmálin,
atvinnumálin, fiskvinnslu og útgerð.
Hann hafði einarðar skoðanir og
hélt þeim fram hispurslaust. Eftir
að ég stofnaði heimili kom hann oft
til okkar Sigrúnar. Var hann ætíð
aufúsugestur; ekki síst hjá litlum
syni okkar, Guðfinni, sem skynjaði
vin í hinum aldna frænda sínum.
Góð vinátta tókst einnig með Gísla
og tengdaföður mínum Þóri Sig-
tryggssyni, sem býr í sama húsi og
við hin. Mátti heita að daglega og
stundum oftar hittust þeir á heimili
hvors annars.
Gísli átti mikinn vinahóp og stóran
frændgarð hér vestra, sem hann
minntist með hlýju. Ekki síst alnafn-
ans Gísla Jóns Hjaltasonar, nú fram-
kvæmdastjóra Sandfells hf. á
ísafirði, sem ásamt allri fjölskyldu
sinni sýndi Gísla ræktarsemi.
Lengst af var Gísli heilsuhraustur
og em vel. Hann hafði þann sið að
ganga mikið og fylgdist alltaf vel
með; hvort sem um var að ræða hið
daglega athafnalíf Bolungarvíkur
eða þjóðmálin. Fyrir nokkmm ámm
fór að bera á heilsubresti hjá Gísla.
Hann bjó heima hjá sér svo lengi
sem hann gat. Þar kom þó að hann
varð að fara á sjúkrahúsið í Bolung-
arvík, þar sem hann dvaldist síðustu
misseri ævi sinnar við góða umönn-
un.
Nú þegar lokið er ævi merkis-
manns, hrannast endurminningarn-
ar upp. Frá glöðum dögum æsku
minnar og síðar er við ræddum sam-
an um allt á milli himins og jarðar
— og þá ekki síst pólitík, þar sem
við vomm mjög samskipa frændum-
t
MINNINGARKORT
+
Ástkær eiginmaöur minn, faðir, tengdafaðir og afi,
SVERRIR MAGNÚSSON
rennismiður,
Hlíðargerði 24,
lést þann 29. maí.
Fyrir mfna hönd og annarra vandamanna,
Guðrún Jónsdóttir.
t
Faðir minn,
BJARNI GUÐMUNDSSON,
verður jarðsunginn frá Landakirkju f Vestmannaeyjum föstudaginn
2. júní nk. kl. 14.00.
Fyrir hönd aöstandenda.
Hannes Bjarnason.
+
Fósturmóðir mín, systir okkar og frænka,
BIRNA KRISTJÁNSDÓTTIR,
Espigerði 12,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju, fimmtudaginn 1. júní, kl. 15.
Jóhann örn Héðinsson,
systur og systrabörn.
+
Eiginmaður minn, faðir okkar, sonur, tengdafaðir og afi,
EIRlKUR einar einarsson,
verður jarðsunginn föstudaginn 2. júní ki. 10.30 frá Fossvogskap
ellu.
Þórey Eirfksdóttir,
Anna Þóra Eirfksdóttlr,
Ragnar Örn Eirfksson,
Edda Hrönn Eirfksdóttir,
Einar Vidalfn Einarsson,
Jón Steindór Ingason,
Viðar Helgason
og barnabörnin.
..................... ■ ........ I N
+
GESTUR JÓNSSON,
Bugðulæk 11,
Reykjavfk,
andaðist 21. maí síðastliðinn.
Samkvæmt ósk hins látna hefur bálför farið fram í kyrrþey.
Kristfn Jónsdóttir,
Ófeigur Gestsson,
Þóra Gestsdóttir,
Sverrir Gestsson,
tengdabörn og barnabörn.
+
Eiginkona mín og dóttir okkar,
EVA LAUFEY RÖGNVALDSDÓTTIR,
Ásvegi 27,
Akureyri,
verður jarðsungin frá Glerárkirkju föstudaginn 2. júnf kl. 13.30.
Baidvin Valdimarsson,
Halldóra Engiibertsdóttlr,
Rögnvaldur Þorsteinsson.
+
Eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi,
TORFI HJARTARSON
frá Grjóteyri,
andaðist á heimili sínu f Hafnarfirði þann 21. þessa mánaðar.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hins látna.
Þökkum auðsýnda samúð.
Guðný Guðmundsdóttir,
Guðmundur Bragi Torfason, Sonja Larsen
og barnabörn.
+
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útför
eiginmanns míns, föður og tengdaföður,
HAUKS DAVÍÐSSONAR
fyrrv. leigubflstjóra,
Skúlagötu 56.
Kristfn Bjarnadóttir,
Auður Hauksdóttir, Björn Kristjánsson.