Morgunblaðið - 09.06.1989, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B/C
STOFNAÐ 1913
128. tbl. 77. árg.
FOSTUDAGUR 9. JUNI 1989
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Pólland:
Kommúnistar vilja
stofiia nýjan flokk
Varsjá. Reuter.
Atkvæðamiklir umbótasinnar í pólska kommúnistaflokknum vilja
segja sig úr honum og stoiiia nýjan flokk eftir afhroðið sem komm-
únistar gulðu í kosningunum á sunnudag
Háttsettur
Czeslaw Kiszczak.
umbótasinn-
aður hug-
myndafræð-
ingur og
stuðnings-
maður
flokksleið-
togans Woj-
ciechs Jaruzl-
elskis, hers-
höfðingja,
sagði í gær
að „mikill
meirihluti“
stjórnmálaráðs flokksins væri
hlynntur stofnun nýs flokks. Þeir
sem væru því samþykkir teldu að
ósigur kommúnistaflokksins í
kosningunum benti ótvírætt til
þess að flýta þyrfti lýðræðisum-
bótum í Póllandi og að kommúni-
staflokkurinn gæti aldrei borið sig-
ur úr býtum í lýðræðislegum kosn-
ingum.
Þegar heimildarmaðurinn var
spurður hvort Jaruzelski væri hug-
myndinni samþykkur svaraði
hann: „Þegar Jaruzelski heyrir
rökin fyrir stofnun nýs flokks
gengur hann til liðs við okkur.
Við verðum að sýna að staða
okkar er sterk og rökin góð og
þá reynir Jaruzelski ekki að stöðva
okkur.“
Hann sagði að valdhafarnir í
landinu ættu einskis annars úr-
kosti en að flýta umbótum í
landinu. Til þess þyrftu þeir að
ganga úr kommúnistaflokknum
vegna tengsla hans við stalínis-
mann og afturhaldsöfl sem legðust
gegn umbótum. „Til að flýta lýð-
ræðisumbótum er nauðsynlegt fyr-
ir okkur að undirbúa söguleg
þáttaskil, vinna að því að binda
enda á þátt kommúnistaflokksins,
og undirbúa stofnun nýs vinstri-
flokks — nútimalegs vinstriflokks.
Við verð-
um að reyna
að sameina
sósíaldemó-
krata ' og
fijálslynda
vinstrimenn í
Póllandi.
Slíkur flokk-
ur gæti átt
mikla mögu-
leika í lýð-
ræðislegum
kosningum í
framtíðinni,"
sagði heimildarmaðurinn.
I dag hófust viðræður fulltrúa
stjórnvalda, Czeslaws Kiszczaks,
innanríkisráðherra Póllands, og
Lechs Walesa, leiðtoga Samstöðu,
um umbætur í pólsku efnahagslífi.
Lech Walesa.
Reuter
Kínverskir hermenn þvo klæði sín við Jianguomenne-breiðgötu i
_________________Peking í gær. í forgrunni má sjá gjörónýtan herflutningabíl.
Athafiialíf lamað í stærstu borgum Kína:
Fulltrúaþingið;
Arðrán hvergi
meira en í
Sovétríkjunum
Moskvu. Reuter.
ARÐRÁN vinnandi stétta er
hvergi meira en í Sovétríkjunum
og ef ekkert verður að gert blasir
við hrun, jafnt í efiiahags- sem
umhverfismálum. Þetta er meðal
þess, sem firam kom við umræður
á nýja, sovéska fúlltrúaþinginu í
Moskvu í gær, en þegar Míkhaíl
Gorbatsjov, leiðtogi Sovétríkj-
anna, tók til máls var það til að
tilkynna, að fúndinum yrði lokað.
Níkolaj Shmeljov, hagfræðingur
og þingmaður fyrir sovésku vísinda-
akademíuna, sagði á fulltrúaþinginu,
að fjárlagahallinn boðaði hrun so-
vésks efnahagslífs innan fárra ára
yrði ekki gripið í taumana. Þegar
hann fullyrti, að arðrán hinna vinn-
andi stétta væri meira í Sovétríkjun-
um en nokkru öðru iðnríki mátti
heyra saumnál detta í þingsalnum.
Alvarlegri voru yfirlýsingar
líffræðiprófessorsins Aiexeis Jab-
lokovs, sem sagði, að 20% Iands-
manna byggju á „vistfræðilegum
hörmungarsvæðum" og 40% við óvið-
unandi aðstæður. Þegar Gorbatsjov
tók til máls sagði hann að fundinum
yrði lokað og bað fréttamenn og
gesti að verða á brott.
Sjá „Varað við ...“ á bls. 20.
Námsmenn flýja borgir
af ótta við Alþýðuherinn
Peking, Shanghai, Hong Kong. Daily Telegraph, Reuter.
KYRRÐ ríkti að mestu á götum Peking-borgar í gær en lýðræðissinnar
í öðrum helstu borgum Kína flýðu til sveita í kjölfar hótana yfirvalda
um að láta til skarar skríða gegn þeim. Vestrænir sérfræðingar í
málefnum Kína telja að átökum námsmanna og hersins sé lokið í bili
en að enn sé hætta á að til borgarastyrjaldar komi í Iandinu. Li Peng,
forsætisráðherra Kína, kom fram í sjónvarpi í gær í fyrsta sinn frá því
í síðustu viku og þykir það til marks um að harðlínumenn hafi tryggt
stöðu sína innan kínverska kommúnistaflokksins. Li hvatti liðsmenn
Alþýðuhersins til dáða og sagði að þeir mættu hvergi draga af sér í
þeirri viðleitni að varðveita friðinn í höfúðborginni.
Nýjar hersveitir leystu af hólmi I ábyrgð á fjöldamorðunum um síðustu
27. herfylkið, sem talið er bera | helgi, og Pekingbúar voguðu sér í
fyrsta sinn út á götur í dag frá því
að herinn lét til skarar skríða gegn
mótmælendum.
Hermenn gráir fyrir járnum gættu
hliða Torgs hins himneska friðar og
á sjálfu torginu voru í það minnsta
100 skriðdrekar og mörg hundruð
brynvarðir vagnar.
Námsmenn í borgunum Nanking
og Lazhou flýðu til sveita eða fóru
huldu höfði þegar yfirvöld lýstu því
yfir að „öllum tiltækum ráðum“ yrði
Herfræðitímaritið Jane’s Defence Weekly:
Fækkun kjamavopna hafin á höfimum?
SÚ þíða sem ríkt hefúr á undanfömum ámm í samskiptum austurs
og vesturs er þegar tekin að hafa áhrif á viðbúnað og vamaráætlan-
ir flota risaveldanna tveggja. Fækkun kjarnorkuvopna á og í höfim-
um kann að vera hafin, að því er segir í grein í nýjasta hefti her-
fræðitímaritsins Jane’s Defence Weekly. Bandaríkjamenn hafa að
undanförnu tekið 1.100 kjarnaodda úr notkun um borð í skipum
og kafbátum og eru sérfræðingar á sviöi varnar- og öryggismála
teknir að tala um „gagnkvæma, einhliða afvopnun risaveldanna" á
þessu sviði.
Einhliða afvopnun Bandaríkja-
manna hefur vakið litla athygli, að
sögn Davids Fouquets, höfundar
greinarinnar í Jane’s Defence
Weekly en hann kveður flölmarga
sérfræðinga á vettvangi flotamála
telja að fækkun kjarnaodda í höf-
unum kunni að vera vísbending um
stefnubreytingu af hálfu Banda-
ríkjamanna hvað varðar kjarnorku-
varnir á og í höfunum. Tímaritið
skýrði frá því þann 13. maí sl. að
Bandaríkjamenn hefðu tekið úr
notkun 1.100 kjarnaodda sem kom-
ið hafði verið fyrir í ASROC-gagn-
kafbátaeldflaugum, sem borið geta
kjarnorkudjúpsprengjur,
SUBROC-eldflaugum, sem eru um
borð í kafbátum, og Terrier-loft-
varnaflugskeytum en ein gerð
slíkra flugskeyta ber kjarnahleðslu.
Aðildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins hafa fram til þessa verið
andvíg því að hafnar verði frekari
viðræður um fækkun kjarnorku-
vopna á og í höfunum og hefur
helsta röksemdin verið sú að nán-
ast sé ógerlegt að tryggja viðun-
andi eftirlit með ákvæðum af-
vopnunarsáttmála í þessa veru.
Virtur breskur sérfræðingur, Sir
James Eberle, forstöðumaður Kon-
unglegu bresku rannsóknarstofn-
unarinnar í alþjóðamálum sagði á
ráðstefnu í Lundúnum nú nýverið,
að þegar litið væri fram á við yrði
sífellt erfiðara að rökstyðja þetta
sjónarmið. Kvaðst hann og telja
að viðræður um samdrátt í flota-
styrk myndu þjóna hagsmunum
lýðræðisríkjanna. Richard Sharpe,
ritstjóri Jane’s Fighting Ships,
sagði í ritstjómargrein í síðustu
viku að afvopnunarviðræður risa-
veldanna myndu fyrr eða síðar taka
til vígbúnaðar á og í höfunum og
hvatti til þess að ríki Vesturlanda
hefðu frumkvæði að slíkum viðræð-
um. John Lehman, fyrrum flota-
málaráðherra Bandaríkjanna, segir
Sovétmenn hafi áttað sig á því að
þeir geti ekki sigrað í vígbúnaðar-
kapphlaupi á höfunum og telur
raunhæft að stefna að samningum
um umtalsverða afvopnun á þessu
sviði.
Sérfræðingar telja einnig að
draga muni verulega úr flotastyrk
Sovétríkjanna um næstu aldamót
þar sem Qölmörg skip og kafbátar
verði þá úrelt. I skýrslu sem AI-
þjóðlega friðarrannsóknastofnunin
í Stokkhólmi (SIPRI) birti í síðustu
viku segir að Sovétmenn muni að
líkindum ráða yfir 200 herskipum
árið 2000 í stað 300 nú og 230
kafbátum í stað 370.
beitt til að kveða niður andóf.
íbúi í borginni Chengdu í suðvest-
urhluta landsins, sagði að margir
námsmannanna hefðu ákveðið að
fara huldu höfði utan borgarinnar
til að forðast „blóðbað miskunnar-
lausrar“ ríkisstjórnar.
Námsmenn létu af mótmælaað-
gerðum við járnbrautarstöðvar í
Lanzhou-borg í norðvesturhluta
landsins þegar ríkisstjóri Gansu-
héraðs líkti þeim við rottur og sagði
að andófsmönnum yrði útrýmt á
sama hátt og meindýrum.
I borginni Changsha gengu þús-
undir manna fylktu liði að járnbraut-
arstöðinni og stöðvuðu lestarsam-
göngur. Mörg hundruð hjólreiða-
menn tepptu helstu aðflutningsleiðir
til Shanghai og vinna lagðist að
mestu niður í borginni.
Stjórnvöld hafa hafið áróðursstríð
í opinberum fjölmiðlum og sýndi
ríkissjónvarpið mynd, skömmu eftir
ávarp forsætisráðherrans, sem tekin
var 3. júní, nóttina sem herinn framdi
ofbeldisverkin gegn námsmönnum. í
myndinni sáust brennd lík sem sagt
var að væru hermenn sem námsmenn
hefðu drepið. Það vakti athygli að
þrátt fyrir að líkin væru skaðbrunnin
og óþekkjanleg voru þau með nýjar
hermannahúfur á höfði.
íslensku nánismennirnir, Stefán
Úlfarsson og Ólafur Benedigt Guð-
bjartsson, komu til Kaupmannahafn-
ar síðdegis í gær frá Peking. Fjög-
urra manna íslensk fjölskylda er enn
í Tianjinborg í Kína og birtist viðtal
við Sigrúnu Guðmundsdóttur á bak-
síðu Morgunblaðsins í dag.