Morgunblaðið - 13.06.1989, Blaðsíða 25

MÖRGUNBEÁÐÍÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚNÍ 1989
25
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Sameiningarmál bankanna:
Almenn ánægja, þrátt fyr-
ir einstaka óánægjurödd
Morgunblaðið/RAX
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra og Birgir Árnason aðstoðarmaður hans á fundi með fréttamönn-
um sl. laugardag, þar sem ráðherra skýrði frá sölu ríkisins á 76,8% hlut sínum í Útvegsbankanum,
sem hann kallaði „Sannarlega sögulegt samkomulag“.
FRAMUNDAN bíður forráða-
manna Alþýðu-, Iðnaðar- og
Verslunarbanka geysimikið
starf, áður en þessir J)rír bankar
sameinast rekstri Útvegsbank-
ans og verða einn nýr banki,
einkabanki, undir nýju nafni, en
samkvæmt samkomulaginu á
það að gerast innan árs. Þótt
„prinsipákvörðunin" um einn
banka í stað fjögurra haíí verið
tekin, er fjölmörgum spuming-
um enn ósvarað, svo sem spum-
ingunni um það hverjir skipi
bankaráð hins nýja banka,
hverjir eða hver verði banka-
sljórar/bankasljóri, hvað nýi
bankinn eigi að heita (Einka-
bankinn hf.?), hversu margir
starfsmenn nýja bankans verði, __
hvar verði höfuðstöðvar hans,
hve mikil fækkun útibúa bank-
anna verði og fleira og fleira.
Stefnt er að því að halda hlut-
hafafund Útvegsbankans þann
1. ágúst næstkomandi, og fyrir
þann tíma verður væntanlega
reynt að fá svör við sem flestum
þessara spurninga, en forsvars-
menn bankanna og viðskipta-
ráðherra ýttu þeim af ásettu
ráði til hliðar, þar til þetta sam-
komulag hefði verið undirritað
aðfaranótt siðastliðins laugar-
dag.
Það kom mörgum á óvart, að
þetta samkomulag var undirritað
svo fljótt sem raun bar vitni, þar
sem þau boð höfðu verið látin út
ganga oftar en einu sinni síðustu
dagana áður en samkomulagið var
undirritað, að enn væri langt í land,
þótt viðræðurnar gengju vel. Skýr-
ing þess að þetta tókst er meðal
annars sögð fólgin í því að Jón
Sigurðsson viðskiptaráðherra lagði
höfuðáherslu á að gengið yrði frá
samkomulaginu áður en hann hélt
til útlanda á sunnudag. Það sem
hélt samningamönnum enn frekar
við efnið, var sú staðreynd að Ás-
mundur Stefánsson, formaður
bankaráðs Alþýðubankans þurfti
að fara af landi brott í býtið á laug-
ardagsmorgun og þurfti að leggja
af stað til Keflavíkur kl. 4 um
nóttina. Það mátti því ekki tæpara
standa, þegar samkomulagið var
undirritað laust eftir kl. 3. Þeir sem
voru í samningaviðræðunum gerðu
sér grein fyrir því að tækist þetta
ekki fyrir helgi, þá frestaðist allt
málið í a.m.k. 2 vikur.
Fulltrúar einkabankanna í við-
ræðunum voru bankaráðsformenn-
irnir þrír, þeir Brynjólfur Bjarna-
son, Iðnaðarbanka, Gísli V. Einars-
son, Verslunarbanka, og Ásmund-
ur Stefánsson, Alþýðubanka. Auk
þeirra var einn bankastjóri frá
hveijum banka: Valur Valsson,
Iðnaðarbanka, Björn Bjömsson,
Alþýðubanka, og Tryggvi Pálsson,
Verslunárbanka. Það mun hafa
verið fullkannað hjá þeim á föstu-
dagskvöld að augljós vilji var fyrir
þessari sameiningu í bankaráðum
viðkomandi banka. Þeir munu hins
vegar ekki hafa verið sannfærðir
um að viðskiptaráðherra hefði það
í gegn í ríkisstjórninni að fá sölu
Útvegsbankans samþykkta. Á
endanum hafi hann haft sitt í gegn,
og því hafi þessi árangur náðst. í
sjálfu sér segjast fulltrúar einka-
bankanna vera undrandi á því
hversu hratt hjólin snerust undir
lokin og kl. 21 á föstudagskvöld
hafi einfaldlega verið ákveðið að
standa ekki upp frá samningaborð-
inu, fyrr en fullreynt væri hvort
samningar gætu tekist. f samtölum
mínum við fulltrúa einkabankanna
í gær kom fram að menn eru af-
skaplega ánægðir með að þetta
samkomulag sé orðið að staðreynd.
Jafnframt segja menn að mikil og
viðkvæm vinna sé framundan.
Ráðherra segir: „Það er
ég sem fer með
bankamálin“
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra hefur lagt áherslu á að það
sé hann sem fari með sameiningar-
mál bankanna í ríkisstjórn, og því
hefur hann látið sem vind um eyru
þjóta andóf framsóknarmanna,
sem hafa fremur viljað skipta Út-
vegsbankanum upp á milli Búnað-
arbanka og Landsbanka og við-
halda þannig þeim pólitísku ítökum
sem stjómmálamenn hafa í gegn-
um öfluga ríkisbanka. Alþýðu-
bandalagsmenn hafa einnig verið
með andóf í þessa veru, og sagt
að með svona samkomulagi væri
verið_ „að teppaleggja fyrir íhald-
ið“. Ólafur Ragnar Grímsson, fjár-
málaráðherra og formaður Al-
þýðubandalagsins, Iýsti því yfir í
samræðum við viðskiptaráðherra
og Ásmund Stefánsson á föstu-
dagskvöldið að hann myndi veita
þessari sameiningu eindreginn
stuðning sinn. Hann sagðist í sam-
tali við Morgunblaðið í gær hafa
greint miðstjórn Alþýðubandalags-
ins frá þessu á fundi síðasta laug-
ardag og engum mótmælum hefði
verið hreyft.
Því hefur verið haldið fram af
Páli Péturssyni, formanni þing-
flokks Framsóknarflokksins, að
ekki hafi fengist viðunandi verð
fyrir Útvegsbankann. Jón Sigurðs-
son sagði á fundi með fréttamönn-
um sl. laugardag að hann hefði
vissulega kosið að fá hærra verð
fyrir bankann, en hann teldi þó
að verðið (1.450 milljónir króna)
væri „ásættanlegt og sanngjarnt“.
„Verðið, einkafjárhagssjónar-
miðin ráða ekki öllu í þessu máli,
heldur ræður þar þjóðarhagur. Það
að geta nú loksins sameinað þessa
fjóra banka og stefnt þannig að
aukinni hagkvæmni í íslensku
bankakerfi,“ sagði viðskiptaráð-
herra á fundinum með fréttamönn-
um. Upphaflega hafði ráðherra
verðlagt bankann á tvöfalt nafn-
verð, en hann býst við að niður-
staðan verði sú að ríkissjóður fái
35% til 40% yfir nafnverði.
Kaupverðið lækkar um
350 til 450 milljónir
að mati ráðherra
Búist er við því að kaupverðið
muni lækka um 350 til 450 milljón-
ir, þannig að endanlegt kaupverð
verði á milli 1.000 og 1.100 miilj-
ónir. Það ræðst af því að endanleg
sala mun miðast við uppgjör Út-
vegsbankans fyrstu sjö mánuði
þessa árs. Jón Sigurðsson sagði
að talsvert tap hefði verið á rekstri
bankans það sem af er árinu. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
var tapið á fyrsta ársfjórðungi á
milli 50 og 60 milljónir króna, en
reksturinn á síðastliðnu ári skilaði
44 milljóna króna hagnaði.
Leiðréttingin til lækkunar mun
öll koma á skuldabréfunum til 15
ára, en ekki á útborgunina, sem
verður þriðjungur kaupverðs.
Ráðherra sagði að stærsti liður-
inn í þeirri leiðréttingu til lækkun-
ar kaupverðs, sem um hefði verið
samið, væri yfirtaka ríkisins á
lífeyrisréttindum fyrrverandi
bankastjóra Útvegsbanka íslands.
„Ég teldi óeðlilegt að þau hvíldu á
sjálfstæðu bankahlutafélagi. Ég
tel eðlilegra að létta þessari kröfu
af félaginu, enda eðlilegra að ríkið
sem upphaflegur eigandi Útvegs-
bankans og ábyrgðaraðili að ráðn-
ingum bankastjóranna beri þá
byrði,“ sagði ráðherra.
Forsætisráðherra rennir
hýru auga til Útvegs-
bankabyggingarinnar
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra mun hafa fengið staðfest-
ingu um það frá Steingrími Her-
mannssyni forsætisráðherra um
miðnætti á föstudagskvöld, að þótt
hann lýsti sig ekki alfarið sam-
þykkann þessari sölu á Útvegs-
bankanum, þá yrði gagnrýni hans
á samkomulagið fremur hófsamt.
Jafnframt mun forsætisráðherra
renna hýru auga úr stjórnarráðinu
yfir Lækjargötuna, og telja að í
húsnæði Útvegsbankans sé að
finna hinn ákjósanlegasta sama-
stað fyrir forsætisráðuneytið í
framtíðinni. Þessi möguleiki mun
ekki hafa spillt fyrir því að þetta
samkomulag náðist.
Jón ságðist ekki vilja svara
þeirri spurningu hvort hann hefði
vilyrði forsætisráðherra fyrir því
að hann myndi gagnrýna Útvegs-
bankasöluna á hófsaman hátt. „Eg
segi ósköp blátt áfram að ég er
viss um að hann lætur skynsemina
ráða í þessu máli. Forsætisráð-
herrann er oft örlátur maður í
stjórnmálum og hann skilur það
hvenær mál hlýtur að ganga fram,
þótt hann sé ekki alls kostar sátt-
ur við það sjálfur. Það er að sjálf-
sögðu eiginleiki sem er dýrmætur
í pólitík og grundvöllur málamiðl-
unar í hverri samsteypustjóm.
Ég er sannfærður um að þessi
banki muni fá mjög góðar viðtökur
erlendis. Ég mun að sjálfsögðu
láta kynna þetta rækilega þegar í
stað,“ sagði ráðherra.
Það kom berlega í ljós í sam-
tölum mínum við menn í gær, að
almenn ánægja ríkir með það sam-
komulag sem tekist hefur um kaup
einkabankanna á Útvegsbankan-
um og fyrirhugaða sameiningu
bankanna fjögurra í einn banka.
Einstaka óánægjuraddir vega lítið
á móti ánægjuröddunum. Flestir
virðast þess fullvissir að með
tímanum muni þessi sameining
skila sér í aukinni hagræðingu,
rekstrarkostnaður eigi eftir að
minnka stórlega, vaxtamunur
einnig, þannig að viðskiptamenn
almennt muni njóta góðs af. Bjart-
sýnustu menn segja landsmenn
allir, því einkabankinn eigi eftir
að veita Landsbanka og Búnaðar-
banka aðhald, svo að um raun-
verulega samkeppni verði að ræða.
Jón sagðist mundu boða til al-
menns hluthafafundar 1. ágúst
næstkomandi. Þar yrðu eigenda-
skipti með formlegum hætti og
kosið nýtt bankaráð. Áður en það
gerist munu einkabankarnir hver
um sig halda sína hluthafafundi
og er búist við að þeir verði haldn-
ir seinni hluta júlímánaðar þar sem
þessi samningur verður lagður
fram. I samkomulaginu er gert ráð
fyrir að Fiskveiðasjóður íslands
eigi áfram 20% í bankanum, eða
200 milljónir króna að nafnverði,
en þegar samruninn sé orðinn að
veruleika, verði hlutafé hans ekki
aukið, sem jafngildi því að hlutur
sjóðsins verði einhvers staðar ná-
lægt 10%.
Sameining útibúa auð-
veldust í Reykjavík
og á Akureyri
Ráðherra benti á að útibúanet
þessara fjögurra banka félli ekki
mikið saman, nema á tveimur
stærstu stöðunum, Reykjavík og
Akureyri. Við sameiningu útibúa
yrði því auðveldara að leysa starfs-
mannamálin á þessum stöðum, þar
sem vinnumarkaðurinn væri stærri
og fjölbreyttari en á fámennari
stöðunum. Starfsmenn bankanna
fjögurra eru nú um 900 talsins,
en einungis mjög lauslegar áætlan-
ir liggja fyrir um það hversu mikið
verður hægt að fækka starfsfólk-
inu. Þó hefur verið rætt um að
starfsmenn hins nýja banka þurfi
ekki að vera fleiri en_750 til 800.
Eiginfjárstaða Útvegsbankans
var í upphafi þessa árs 1.400 millj-
ónir króna, og ráðherra sagði að
nýi bankinn yrði örugglega a.m.k.
tvöfalt stærri, þannig að eiginfjár-
staða hans getur orðið nálægt
þremur milljörðum króna. Einka-
bankinn verður því næststærsti
banki þjóðarinnar með liðlega
þriðjung allra bankaviðskipta.
Stærstur er Landsbanki íslands,
með um 43% allra bankaviðskipta
og verði af kaupum hans á hlut
Sambandsins í Samvinnubankan-
um, þá verður hlutdeild hans um
helmingur bankaviðskipta á ís-
landi. Þriðji stærsti bankinn er
Búnaðarbankinn, með um 18%
bankaviðskiptanna.
Rekum Samvinnubankann
sem sjálfstæða einingu,
ef samningar nást, segir
Sverrir Hermannsson
Um þetta sagði Sverrir Her-
mannsson, bankastjóri Lands-
bankans, í samtali við mig f gær:
„Við Guðjón B. Ólafsson ræddum
saman eigi alls fyrir löngu, um það
að setja okkur það að hraða þess-
um viðræðum og vera búnir að
gegnumlýsa þessi mál fyrir næstu
mánaðamót. Við þurfum að láta
gera úttektir á allri stöðunni, líka
milli Landsbankans og SÍS. Málin
eru enn á mjög miklu frumstigi,
en við erum sammála um að hraða
viðræðunum og finna út hvort
saman gengur eða ekki.“
Sverrir sagði að ef saman gengi,
myndi Landsbankinn reka Sam-
vinnubankann sem sjálfstæða ein-
ingu. Þannig kvaðst hann vonast
til þess að sem minnst þyrfti að
hrófla við því fólki sem þar starf-
aði og væri í viðskiptum þar. Hann
sagði Samvinnubankann hafa ver-
ið vel rekið fyrirtæki.
„Ég fagna þessari sameiningu
bankanna fjögurra. Það sem við
þurfum á að halda er öfiugur
einkabanki og við í Landsbankan-
um þurfum á samkeppni að halda.
Ég hef mikla trú og mikið dálæti
á þessum ungu mönnum í litlu
einkabönkunum og Landsbankinn
mun ekki beita bolmagni í sam-
skiptum við þá á meðan ég fæ ein-
hveiju ráðið. Það þarf í sjálfu sér
ekkert að vera takmark að Lands-
banki hafi helming allra bankavið-
skipta í landinu,“ sagði Sverrir.
Jón Sigurðsson sagðist gera sér
vonir um að af kaupum Lands-
bankans á hlut Sambandsins í
Samvinnubankanum gæti orðið.
Það væri augljóst hagræði af slíkri
sameiningu. Hann myndi tvímæla-
laust.vera samþykkur slíkri breyt-
ingu, ef samningar tækjust.
Valdaafsal með sölu
ríkisbanka ekki
áhyggjuefiii
Viðskiptaráðherra var spurður
hvort hann hefði orðið var við það
sjónarmið í ríkisstjórninni að of
mikið valdaafsal stjórnvalda fælist
í því að selja einn ríkisbankanna:
,jÉg svara fyrir mig, og segi nei.
Ég tel það ekki áhyggjuefni og tel
þvert á móti að það horfi til heilla
að þarna verði atvinnureksturinn
fjármagnsþjónusta efld.“
Eftir því sem næst verður kom-
ist liggur enn ekkert fyrir um það
hvernig bankaráð nýja bankans
verður skipað, en líklegast má þó
telja að skiptingin verði að kalla
jöfn milli einkabankanna þriggja.
Sömuleiðis mun ekkert hafa verið
um það rætt, a.m.k. ekki af neinni
alvöru hver eða hveijir verði
barikastjóri/ar. Annars vegar er
rætt um að bankastjórarnir verði
þrír, þannig að einn bankastjóri
komi frá hveijum banka. Ekkert
liggur þó fyrir um það hvernig
bankastjóramálum verður háttað,
því á hinn bóginn heyrist það sjón-
armið einnig að einungis einn aðal-
bankastjóri verði í nýja bankanum,
og síðan aðstoðarbankastjórar
undir hans stjórn.