Morgunblaðið - 13.06.1989, Blaðsíða 48

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚNÍ 1989
--(*{•(• 1—f./j r; i-F .■I-.-.M—' ■ |■ >,
Minning:
Þormóður Jónasson
húsgagnasmiður
Fæddur 1. ágúst 1908
Dáinn 3. júní 1989
I fomum sögum og sögnum er
greint frá rausnarfólki er reisti sér
skála við þjóðbraut þvera. Þangað
var gott að koma. Þar biðu vinir í
varpa og fögnuðu gestum og gang-
andi. Heimili Þormóðs Jónassonar
og Steinunnar systur minnar varð
móður minni og hennar fólki slíkur
skáli. Þangað var sótt á hátíða-
stundum. Þar var athvarf gömlum
og þreyttum í annríki virkra daga
og börn og unglingar boðin velkom-
in. Mágafólk Þormóðs, fjölmennur
systkinahópur og vandamenn áttu
þangað margar ferðir um áratuga
skeið. Gangandi og akandi streymdu
ættingjar og vinir með böm í fangi
og hmma við hönd, að njóta sam-
vista og gestrisni, hvort sem var á
vetrarkvöldum eða sumardegi. Þar
var jafnan opið hús og hjartahlýja.
Þar stóð eitt samfellt gestaboð í
nærfellt hálfa öld.
Engum manni, skyldum né
vandalausum, eigum við systkinin
meiri né betri þakkir að færa en
Þormóði Jónassyni, mági okkar, nú
þegar hann er kvaddur hinstu
kveéju. Slíkur drengskaparmaður
reyndist hann fólki okkar á vega-
mótum er leiðir lágu saman og æ
síðan.
Þegar þau Þormóður og Steinunn
systir mín stofnuðu til hjónabands
festi hann kaup á húsi við Grettis-
götu. Það varð ljóst að þar ætlaði
hann ekki að tjalda til einnar næt-
ur. Árin hans þar urðu nærfellt
hálf öld. Á þeim tíma breytti hann
litlum og þröngum herbergjum í
rúmgóðar og bjartar vistarverur.
Þar varð hátt til lofts og vítt til
veggja í besta skilningi þeirra orða.
I þessu bæjarhverfi, þar sem göt-
urnar eru kenndar við fomar hetjur
og kvenskömnga, settust að bjarg-
álnamenn, sem reyndu með ýmsum
hætti að bæta hag sinn með eigin
verkum. Auka degi í æviþátt með
verkfúsum höndum, að liðnum al-
mennum vinnudegi. Framsækinn
hug^ur Þormóðs, hönd hans hög og
óþreytandi, að því er virtist, allt
lagðist á eitt og stefndi að því að
búa sem best í haginn fyrir fjöl-
skyldu hans og fólk það er honum
tengdist. Fólk Þormóðs var ekki ein-
göngu ijölskylda hans. í kjallara og
á lofti var fjöldi skyldra og vanda-
lausra. Margir þeirra er töldust í
fiokki síðarnefndra urðu vanda-
bundnir og tengdust tryggðabönd-
um vináttu við dvöl í húsi þeirra
hjóna. Og þá varð eldhúsið gjarnan
Eftirhermuhús og settar á svið
Rökkuróperur sem geymast í minn-
ingu. Eða safnast við hljóðfæri og
sungin lögin fögra og ljóðin góðu,
sem fluttust með fólki beggja hjón-
.anna á heimili þeirra.
Ein af kærastu minningum
Björns magisters Bjarnasonar frá
Steinnesi frá æskudögum í Húna-
þingi var bundin nótnahefti, er hon-
um barst í hendur að láni frá söng-
elskum bónda í sveitinni. Svo ljós
var minningin í huga aldraðs manns
að jafnan birti yfir svip hans er
hann minntist nótnaheftisins góða.
Húnvetnski bóndinn var Erlendur
Erlendsson, Hnausum í Húnaþingi.
Það var bjart yfir Hnausaheimil-
inu og minningum þaðan í huga
Þormóðs. Þar ólst hann upp frá 8
ára aldri, en þangað hafði hann
flust, í glöðum systkinahópi og skjóli
móður sinnar, Steinunnar Jónsdótt-
ur. Eiginkona Erlends bónda, Sigur-
björg Þorsteinsdóttir, frá Grand í
Svínadal, og Steinunn vora uppeld-
issystur. Foreldrar Sigurbjargar
tóku Steinunni unga í fóstur, en hún
galt dótturinni fósturlaunin og varð
henni stoð og stytta, enda má fara
nærri um hverra verka var þörf á
svo mannmörgu heimili. Börn Sigur-
bjargar húsfreyju og Erlends bónda
urðu 14. Átta systkinanna komust
upp. Það var glaðvær hópur og
mikill menningarbragur jafnan á
öllu því fólki. Var einkar kært með
Þormóði og syskinahópnum fjöl-
menna og glaðværa. Til þeirra góðu
vina lágu jafnan gagnvegir.
Á yngri árum sínum í Húnavatns-
sýslu mun Þormóður hafa ætlað sér
að verða bóndi og leitt hugann að
jarðnæði, enda eignast álitlegan
fjárhóp með sparnaði og sjálfsaf-
neitun í vegavinnu og kaupavinnu,
er hann stundaði til 18 ára aldurs.
Glöggskyggni Þormóðs og raunsæi
mun þó hafa leitt til þeirrar niður-
stöðu að ékki hefði hann bolmagn
til þess, þótt ekki vantaði viljann.
Kunnugir töldu Þormóð laghentan
og hneigðan til smíða og iðni hans
var hverjum manni augljós. Það
varð því að ráði -að hann fiuttist
búferlum til Reykjavíkur árið 1927.
Ræðst hann til smíða. Árið 1929
verður að ráði að Þormóður vistast
hjá Þorsteini Sigurðssyni húsgagna-
smíðameistara, á Grettisgötu. Þar
stundar hann nám í iðngrein sinni
og lýkur þaðan prófi með loflegum
vitnisburði. Vann hann á verkstæði
meistara síns, Þorsteins, uns hann
verður starfsmaður Kristjáns Sig-
geirssonar árið 1935. Þar starfar
hann næstu 5 ár en tekur þá þann
kost að hverfa frá húsgagnasmíði
um skeið og stundar þá útivinnu við
húsbyggingar m.a. hjá Almenna
byggingafélaginu. Þaðan ræðst
hann svo til Áhaldahúss Reykjavík-
ur og gegnir þar störfum um 30
ára skeið. Óll störf sín vann Þormóð-
ur af stakri trúmennsku. Verkstjóri
í trésmíðastofu Áhaldahússins var
hann síðustu 15 árin, er hann vann
þar.
Grettisgatan og næsta nágrenni
var- sérstakur heimur, svipaður því
er til hagar í öðrum hverfum og
þoi-pum. Góðir grannar verða minn-
isstæðir og andrúmsloft kunnings-
skapar og vináttu geymist í huga.
Daglegar nauðþurftir sóttar hið
næsta, en hver og einn reyndi að
búa að sínu. Qarðrækt og matjurtir
áttu sér verðuga fulitrúa er biðu
vorverka með óþreyju. Næstu ná-
grannar Þormóðs og Steinunnar,
Pétur Hansson og Guðríður kona
hans, höfðu jafnan sáð matjurtum
í garð sinn hinn 1. maí ár hvert.
Þar var einn snyrtilegasti matjurta-
garður borgarinnar. Þráðbeinar
moldargötur milli beða, en græn
rönd grasgeira og steinstétt mark-
aði lóðir við grindverk er skildi húsa-
sund. Þá var gott að ræða veður-
horfur og spá um sprettu. í þann
sama mund fór Þormóður að hyggja
að húsi sínu, hvernig það kæmi
undan vetri. Hvort nokkurt lát væri
á. Hvar hægt væri að betrumbæta.
Hvort nú væri kominn tími til þess
að hefjast handa og auka við húsið
álmu, eða bíða betri tíma. Gott þótti
grönnum að leita ráða til hans um
allt er smíðar varðaði enda ljómaði
hús hans sem hverfisprýði.
Þormóður gerði ekki víðreist um
dagana. Hann kaus sér vettvang
starfs og iðju innan borgarmarka.
Þar vann hann verk sín flest, dag-
langt í þágu annarra, jiveijum
starfsmanni trúrri, hverri frístund
sinni varði hann til þess að piýða
og fegra umhverfi sitt. Ávaxta sitt
pund á þeim reit, er hann hafði kjör-
ið sér og sínum til búsetu. Þeir sem
fjalla um félagsfræði og mannleg
samskipti gætu sjálfsagt lesið sitt-
hvað um þróun búsetu, atvinnu-
hætti og stéttarstöðu þegar horft
er um öxl og borin saman kjör kyn-
slóðar sem nú kveður og þeirrar sem
nú vex upp til verka. Mörg rauna-
saga er sögð um hlutskipti ein-
stæðra mæðra, er áttu allt sitt und-
ir náð og miskunn vandalausra.
Sumar bognuðu í basli og armæðu
óblíðra kjara. Aðrar björguðust
vegna fádæma viljastyrks og
stefnufestu og með góðvild og skiln-
ingi vina, er veittu skjól. Steinunn
Jónsdóttir, móðir Þormóðs, fluttist
hingað með syni sínum. Hún prýddi
Grettisgötuheimilið með hljóðlátri
dyggð sinni og sístarfandi um-
hyggju, en vék þó hvergi af verði
hjá vinafólki sínu frá Hnausum. Það
var hreint ótrúlegt hvert starfsþrek
þessari grannvöxnu konu var gefið.
Eg minnist margra stunda á heim-
ili Steinunnar systur minnar og
Þormóðs mágs míns. Steinunn móð-
ir hans gekk þar hljóðlát um hús.
Nærvera hennar fylgdi jafnan sér-
stakur andblær umhyggju og fórn-
arlundar. Án margra orða vann hún
verk sín. Þó vissum við um söngva
er hún geymdi í bijósti sér og hljóm-
list var henni kær og kunn frá yngri
árum. Að sögn þeirra er þekktu til
ára Steinunnar í Húnaþingi lék hún
forkunnar vel á hljóðfæri og unni
söng og samhljómum.
í ljóði sínu Man ég grænar grund-
ir hefir skáldið Steingrímur Thor-
steinsson lýst af næmleik og skiln-
ingi hughrifum bæjarbúans er verð-
ur hugsað til æskuára í fagurri
islenskri sveit. Skáldið rómar
„bændabýlin þekku“ með gestrisni
og góðvild er breiða faðm -sinn mót
ferðlúnum og bjóða hvíld í hlíðar-
brekku, þar sem hvít stofuþil ljóma
á sólskinsdegi. Á þann veg sjáum
við heimili Þormóðs og Steinunnar.
Húnvetnska sveitapiltinum, sem
fluttist hingað á mölina með móður
sinni einstæðri en vinmargri, og
systur minni, er kom með aldraða
móður sína og ungan systurson,
Ástþór, móðurlausan, tókst að
stofna slíkt heimili og eignast sjálf
tvo mannvænlega sveina, Hilmar
Pétur og Ásgeir, er léku á palli og
runnu upp sem fíflar í túni, og svo
bættist litfríð og ljóshærð smámey,
Áslaug, í hópinn að prýða heimilið.
Með þessum hætti, óbilandi kjarki,
þolgæði sem aldrei brást og góðvild
tókst að flytja á mölina þokka og
hugarþel það sem sungið var um í
ljóðinu um bændabýlin þekku.
Steinunn systir mín heitir einnig
nafni Bergþóra. Breyttir þjóðfélags-
hættir ollu því að hún var ekki gef-
in Þormóði, eins og Bergþóra Njáli.
En Steinunn Bergþóra og Þormóður
kusu hvort annað og völdu ævinlega
samfylgd og trúnað sem aldrei
brást. Gagnkvæm umhyggja þeirra,
hvemig sem vindar blésu, tryggði
þeim sólfar á sameiginlegri vegferð
og ástúð til æviloka.
t
Þökkum innilega samúð og vinarhug við andlát og útför systur
minnar og vinkonu,
STEINUNNAR B. GUÐLAUGSDÓTTUR,
Vfðimýri við Kaplaskjólsveg.
Þórunn Guðlaugsdóttir,
Áslaug Cassata.
t
Þökkum innilega samúð og vinarhug við andlát og jarðarför eigin-
manns míns, föður, tengdaföður og afa,
GUÐMUNDAR JÓNS HJALTASONAR,
Lindarbraut 39.
Unnur Guðjónsdóttir,
börn, tengdabörn og barnabarn.
t
Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og jarðarför
eiginmanns míns, föður, afa og langafa,
FINNBOGA GUÐLAUGSSONAR,
Bröttugötu 4,
Borgarnesi.
Sigriður Þorsteinsdóttir,
Ólöf Finnbogadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Þökkum auðsýnda samúð við andlót
KATRI'NAR VIÐAR,
Laufásvegi 35.
Þökkum sérstaklega sr. Þóri Stephensen fyrir hlýhug og virðingu
við hana, svo og því listafólki, sem flutti tónlist við útför hennar.
Einnig þeim, sem minntust hennar á ógleymanlegan hátt í minn-
ingargreinum. , ý
Jórunn Viðar,
Lárus, Katrín og Lovísa Fjeldsted,
Einar, Theodóra, Guðmundur og Jón Thoroddsen
og fjölskyldur þeirra.
Lokað
Lokað á morgun, miðvikudaginn 14. júní, frá kl.
13.00, vegna útfarar VALDIMARS JÓNSSON AR.
Erlendur Blandon & Co.,
Skútuvogi 10F.
Lokað
Lokað á morgun, miðvikudaginn 14. júní, vegna
útfarar VALDIMARS JÓNSSONAR.
K. Þorsteinsson hf.,
Skútuvogi 10E.
Með þeim kaflaskiptum sem nú
verða í atvinnuháttum þjóðarinnar
lýkur ákveðnum þætti í þjóðfélags-
skipan og sambýlisháttum. Fjöl-
skyldan — sambýli þriggja kynslóða
— lífsform, sem varðveitt hefir gildi
sitt og verkaskiptingu aldursflokka,
allt frá landnámstíð, fellur nú að
velli. Er ekki lengur til sem slík og
á sér ekki lífsvon á þeirri tíð, er nú
gengur í garð. Stóriðja, vélvæðing,
kúluritvélar og stimpilklukkur leyfa
ekki samvistir og vinahót æsku og
elli, í því formi sem fyrram var.
Við, sem þekktum þá fornu hætti,
það „fagra mannlíf" og munum
annmarka þess og ókosti ýmsa, en
þekktum einnig kostina og blessun
þeirra eram þakklát fyrir þá veröld
sem var.
Pétur Pétursson þulur.
Þormóður Jónasson var fóstur-
bróðir móður minnar. Hann var al-
inn upp í þeim stóra systkinahópi,
lengst af á Hnausum i Húnaþingi.
Móðir mín var elst 14 systkina en
foreldrar hennar vora Sigurbjörg
Þorsteinsdóttir frá Grund í Svínadal
og Erlendur Erlendsson frá Mikla-
holti í Biskupstungum. Þau bjuggu
fyrst að Auðólfsstöðum í Langadal
og þar fæddist Þormóður. Foreldrar
mínir, Guðbjörg Erlendsdóttir og
Magnús Pálmason, fluttu til
Reykjavíkur og byggðu sér hús að
Þórsgötu 5. Þangað fluttu til okkar
seinna frá Hnausum amma mín og
afi. Ömmusystur mínar tvær, Jó-
hanna og Jakobína, áttu aftur á
móti Þórsgötu 3 og hjá þeim bjuggu
þau af systkinum móður minnar sem
ekki bjuggu í okkar húsi. Þar bjó
líka Steinunn móðir Þormóðs eða
Steina eins og hún var alltaf kölluð
í okkar fjölskyldu. Steina var búin
að vera lengi hjá afa og ömmu og
Þormóður með henni. Þegar ég
hugsa um Steinu þá kemur í huga
minn nett kona, blíð, hógvær og
mjúk var höndin sem strauk mér
um kinn. Það var að mörgu leyti
sérstök bernska sem við systur átt-
um með öllu þessu skyldfólki. Full-
orðið fólk sem var okkur ákaflega
gott og svo glæsilegt ungt fólk, sem
margt var að gerast hjá. Þormóður
eða Dommi eins og við kölluðum
hann var okkur systrum sérlega
góður og alltaf gleði þegar hann
kom í heimsókn, sem var oft. Minn-
isstæð eru mér dúkkurúmin sem
hann smíðaði handa okkur systram
og vora nöfnin okkar greypt í höfuð-
gaflinn. Þau voru haganlega gerð
enda Þormóður smiður góður. Við
Þormóður áttum sama afmælisdag
1. ágúst og hefði hann orðið 81 árs
í sumar. Þetta gerði okkur kannske
svolítið nánari. Þormóður var far-
sæll maður og eignaðist góða og
mikilhæfa konu, Steinunni Péturs-
dóttur. Þau eiga þrjú börn.
Þessar línur era aðallega skrifað-
ar til að þakka honum fyrir okkur
systur, Kiddý, Bíbí, Erlu og Hrafn-
hildi, sem hann veitti marga gleði-
stund. Blessuð sé minning hans.
Kæra Steinunn, við Bjarni sendum
þér og fjölskyldunni allri innilegar
samúðarkveðjur.
Sigurbjörg Magnúsdóttir
Ein af styrku stoðunum í daglega
lífinu er brostin. Mætur tengdafaðir
minn, Þormóður Jónasson hús-
gagnasmiður, er fallinn frá, áttræð-
ur að aldri. Ég sakna nú vinar í stað.
Þormóður var unglegur og fal-
legur maður alia tíð. Elja, atorka
og áreiðanleiki ásamt glettni og
glaðværð í bland fannst mér ein-
kenna skaphöfn hans. Hann bar ríka
umhyggju fyrir ástvinum sínum.
Sautján ára gömul fluttist ég i
hús tengdaforeldra minna, þá nýgift
elsta barni þeirra, Hilmari Pétri.
Við ungu hjónin höfðum hug á að
ljúka menntaskólanámi og voram
tekin alvarlega. Húsaskjól og önnur
aðstoð var ljúflega af hendi látin
okkur og sonum okkar, meðan á
því stóð. Hafi tengdafaðir minn
haft einhveijar efasemdir um fram-
tak unga fólksins, lét hann það ekki
á sér finna.
Ég man, hvað mér þótti mikið
um að vera á heimilinu á Grettis-
götu 43. Auk yngri systkinanna
tveggja, Ásgeirs og Áslaugar, vora
þar heimilisfastar tvær ömmur,
Steinunn Jónsdóttir, móðir Þor-
móðs, og tengdamóðir hans, Elísa-