Morgunblaðið - 12.07.1989, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. JULI 1989
Neyðarástand í hús-
næðismálum fatlaðra
eftirHrafh
Sæmundsson
Hvað á lengi að reyna að rök-
ræða við stjómmálamenn? Hvað á
lengi að stilla upp siðferðilegum
rökum í umræðunni? Hvaða hug-
myndir hafa stjórnmálamenn um
siðmenningu? Þessar spurningar og
margar aðrar hljóta fýrr eða síðar
að koma upp í hugann og verða svo
áleitnar að ekki verði orða bundist.
Einhvern tíma tekur enda sú
þolinmæði sem fólk fékk oft með
móðurmjólkinni á fyrri hluta aldar-
innar, sú innprentaða og einfalda
hugmyndafræði að í mannlegum
samskiptum ætti að ríkja virðing
fyrir öðmm, að allir menn ættu
rétt á því að lifa og halda reisn
sinni, að allir menn og raunar
skepnur líka, ættu rétt á að njóta
þess að hafa húsaskjól og geta full-
nægt fmmþörfum sínum.
Sú þolinmæði sem nú er að bresta
gerir það vegna þess að stjóm-
málamenn hafa ekki í reynd þau
sjónarmið sem hér er lýst. Þeir virða
ekki þennan gmndvallarrétt
manna. Þeir virða ekki rétt fólks —
ekki allra — til að geta haldið sjálfs-
virðingu sinni. Og siðfræði stjóm-
málamannanna er rekin eftir bók.
í sumum tilfellum em allar stað-
reyndir eins í hugum stjórnmála-
mannanna. Hvort sem um er að
ræða að bora gat í gegnum fjall,
að byggja risakringlur, að reisa
hundrað félagsheimili, þetta er allt
á sama básnum og að byggja hús-
næði yfír fjölfötluð böm, að byggja
húsnæði yfir það mikið fatlaða fólk
sem ber fötlun sína að stómm hluta
vegna þess hve þjóðfélagið er gott
og ríkt. Og raunar leggja stjóm-
málamenn þetta ekki að jöfnu.
Meðan allt sem áður er talið er
gert og ótalmargt annað, þá lengj-
ast biðlistarnir — neyðarbiðlistarnir
— um húsnæði fyrir fatlaða. Á
meðan verið er að vinna í „þjóðar-
gjaldþrotinu“ eiga fjölskyldur fatl-
aðra og fatlaðir sjálfir í baráttu upp
á líf og dauða. Oft í eiginlegustu
merkingu.
Eftir „bókinni“ em öll „gjald-
þrot“ eins. Það er ekki lagt sið-
ferðilegt mat á hlutina. Ekki einu
sinni sama faglega matið. Það er
enginn „bústjóri" settur i því mann-
lega gjaldþroti sem mikið fatlað
fólk og fjölskyldur þess hafa orðið-
fyrir.
Það ríkir ægilegt neyðarástand á
heimilum mikið fatlaðs fólks. Víða
er þetta neyðarástand ólýsanlegt.
Hjá svæðisstjómum um málefni
fatlaðra hefur verið gerður neyðar-
listi sem telur yfir hundrað einstakl-
inga í heimahúsum sem búa við
mikla neyð. Mikið fatlaðir einstakl-
inga.
Þolinmæði allra sem þekkja þessi
mál er á þrotum. Öll rök, allar
umræður, allur textinn sem á und-
anfömum árum hefur verið sendur
beint eða óbeint til stjórnmála-
mannanna hefur ekki náð á leiðar-
enda. Það er ekkert svar, það eru
engin rök, að mikið hafi verið gert.
Meðan neyðarlistarnir lengjast, á
meðan fleiri og fleiri fatlaðir og
fleiri og fleiri fjölskyldur þeirra
Morgunblaðinu hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá
Kynningarnefhd Háskóla Is-
lands:
í tilefni af blaðaskrifum undan-
farið um kynningarmyndir Háskóla
íslands, sbr. nú síðast athugasemd
frá Ríkisútvarpinu-Sjónvarpi í
Morgunblaðinu 11. þ.m., vill Kynn-
ingarnefnd Háskólans koma eftir-
farandi á framfæri:
Um margra ára skeið hefur verið
prýðilegt samstarf milli Ríkisút-
varpsins og Háskólans, sem m.a.
hefur komið fram í fróðlegum þátt-
um um vísindi og háskólamálefni í
Hljóðvarpi, sbr. t.d. röð vandaðra
og ítarlegra þátta um háskóla-
menntun er þar hafa verið fluttir í
vor. Ríkissjónvarpið hefur einnig
nokkrum sinnum tekið til sýningar
heimildarmyndir, sem Háskólinn
hefur kostað og látið gera um starf-
semi sína og sögu, t.d. í tengslum
við 75 ára afmæli Háskólans 1986
(tvær myndir) og mynd um dr.
Álexander Jóhannesson háskóla-
rektor, sem sýnd var á liðnum vetri.
Er þessi ræktarsemi við Háskólann
bæði virðingarverð og þakkarverð,
en efni af þessu tagi á einnig mik-
ið erindi til almennings.
Undanfarið hefur Kynningar-
nefnd Háskólans m.a. lagt kapp á
gerð kynningarmynda um starfsemi
deilda og námsbrauta Háskólans
„Það hefur allt verið
gert til að opna augu
stjórnmálamanna. Sam-
tök fatlaðra og fatlaðir
sjálfir hafa unnið gífiir-
legt starf. En það er
eins og að skvetta vatni
á gæs.“
brotna og gefast upp, á meðan
orkuforði er tæmdur, þá eru það
engin rök að „mikið" hafi verið gert.
Það hefur allt verið gert til að
opna augu stjórnmálamanna. Sam-
tök fatlaðra og fatlaðir sjálfir hafa
unnið gífurlegt starf. En það er
eins og að skvetta vatni á gæs.
Þetta er barátta upp á líf og
„Samkvæmt niðurstöð-
um nýrrar skoðana-
könnunar, sem Félags-
vísindastofiiun Háskól-
ans annaðist eftir beiðni
Kynningarnefiidar,
kom m.a. firam, að níu
af hverjum tíu Islend-
ingum vildi fá aukna
vitneskju um Háskól-
ann.“
og haft forgöngu um gerð nokkurra
slíkra þátta, sem Háskólinn hefur
kostað. Standa vonir til að gerð
þeirrar þáttaraðar verði lokið áður
en mjög langt um líður, sem þó er
einkum komið undir því fjármagni
sem til þess fæst. Þess var óskað
fyrir nokkrum mánuðum, að
Ríkisútvarpið-Sjónvarp tæki þessa
þætti til sýningar sem hvert annað
áhugavert sjónvarpsefni og á góð-
um sýningartíma að kveldi. Ræddi
háskólarektor það mál m.a. við út-
varpsstjóra, sem tók hugmyndinni
vel. Nokkrir þættir voru síðan send-
ir til skoðunar hjá yfirmönnum inn-
lendrar dagskrárgerðar en um síðir
barst það svar, að sýningu þátt-
anna, með þeim hætti sem um var
beðið, væri hafnað, m.a. vegna þess
Hrafíi Sæmundsson
dauða í mörgum tilvikum. Fatlaðir
sjálfir og aðstandendur þeirra verða
að koma meira í þessa baráttu. Þó
að það sé nöturlegt, þá verður að
reka þessa baráttu á öllum
vígstöðvum. Á sviði tilfinninganna
og á sviði staðreyndanna. Það þarf
að stilla þessa þætti saman. Og
almenningur verður að koma með
í þessa baráttu.
Venjuleg rök bíta ekki á stjórn-
að þeir ættu ekki erindi sem dag-
skrárefni fyrir almenning, en bent
var á að þeir kynnu að henta í
Fræðsluvarpi. Að Fræðsluvarpi
ólöstuðu verður því engan veginn
jafnað til almennra sjónvarpssend-
inga, sem vænta má að umtalsverð-
ur hluti þjóðarinnar sjái, og var því
ekki nema eðlilegt að Stöð 2 væri
næst beðin um að sýna þessa þætti,
þótt vitað sé að ekki hafi enn allir
landsmenn tök á að sjá útsendingar
frá henni. Þar urðu viðtökur mjög
góðar og hafa þættirnir nú verið
sýndir þar á heppilegum sýning-
artíma við góðar undirtektir áhorf-
enda og verða síðan endursýndir
næsta vetur. Urðu forráðamenn
Stöðvar 2 fúslega við þeirri beiðni,
að þættirnir yrðu sendir úr „ótrufl-
aðir“. Var svo um samið, að Stöð
2 sýndi þættina án endurgjalds til
Háskólans og naut þar stöðin
skjótra og góðra viðbragða sinna.
Er nú ýmislegt sem bendir til að
samstarf geti tekist milli Háskóla
og Stöðvar 2 um gerð þeirra þátta
í þessari röð, sem ólokið er, þótt
ekkert hafi verið bundið fastmælum
í því efni. Verða nokkrir nýir þætt-
ir þá sýndir á vetri komanda, en
jafnframt verða þættir þessir sendir
til allra bókasafna framhaldsskól-
anna.
Kynningarnefnd Háskólans vill
einnig beita sér fyrir gerð vandaðra
málamenn. Því miður er hér um
einfaldan frumskógarhernað að
ræða. Það verður að draga inn þann
slóða sem lengist stöðugt. Það verð-
ur að viðurkenna staðreyndir.
Og gleymum ekki þeirri stað-
reynd í þessum hernaði að stór hluti
fötlunar er afleiðing af því tækni-
og velferðarþjóðfélagi sem við bú-
um í. Ef við byggjum ennþá í fá-
tæku miðaldasamfélagi þar sem
hestakerrurnar færu eftir moldar-
troðningum, þar sem árabátar ýttu
úr vör og þar sem flest fötluð böm
dæu í fæðingu, þá væri ekki mikið
um fötlun af eðlilegum ástæðum.
Þá væru fá vinnuslys, þá væru fá
umferðarslys og þá bjargaði full-
komið heilsugæslukerfi og góð al-
menn lífskjör ekki mörgum og þá
væri engin endurhæfíng. Þetta eru
staðreyndir. En það virðist vera of
löng leið frá þessum staðreyndum
inn til stjórnmálamannanna. Þeir
virðast ekki ætla að borga þann
skatt sem stór hluti af fötlun er í
nútíma tækni- og velferðarþjóð-
félagi.
Höfundur er a tvinnumálafulltrúi í
Kópavogi.
heimildar- eða kynningarþátta um
rannsóknir við Háskólann (en fyrr-
nefnd þáttaröð fjallar fyrst og
fremst um kennsluna) og jafnframt
þátta um störf merkra háskóla-
manna, bæði látinna manna og
þeirra, sem enn lifa og starfa.
Þættir um málefni stúdenta og um
Háskólann og atvinnulífið eru einn-
ig til umræðu. Eiga þættir af þessu
tagi fullkomið erinndi til sjón-
varpsáhorfenda. Hefur nefndin fyr-
ir nokkru hafíð gerð þáttaraðar um
merka háskólamenn, þótt hægt
miði sökum ijáreklu. Tók Ríkisút-
varpið-Sjónvarp raunar einn þátt
af því tagi, um dr. Jón Steffensen
prófessor, til sýningar nú í vor, en
samstarf við Stöð 2 um gerð þess-
ara þátta kemur vissulega til
greina.
Þess skal að lokum getið, að
samkvæmt niðurstöðum nýrrar
skoðanakönnunar, sem Félagsvís-
indastofnun Háskólans annaðist
eftir beiðni Kynningarnefndar, kom
m.a. fram, að níu af hveijum tíu
íslendingum vildi fá aukna vitnesku
um Háskólann og sýnir það vel —
sem þó var raunar áður vitað —
hvert erindi heimildar- og kynning-
arþættir um Háskólann eiga til al-
mennings í landinu.
F.h. Kynningarnefndar Há-
skólans,
Páll Sigurðsson.
Um kynningar- og heimildarmyndir Háskólans
Afmæliskveðja;
Haraldur Olafsson
Það var á haustdögum árið 1953,
að ég réðst til starfa í Búnaðarbank-
anum og því háttaði þannig til, að
ég varð einn nánasti samstarfsmað-
ur þess góða drengs, Haralds Ólafs-
sonar, en hann er nú áttræður í
dag. Það tókst þegar með okkur
góð vinátta, sem haldist hefur æ
síðan.
I Haraldur hafði þá starfað nokkur
ár í bankanum og ég þurfti því all-
oft að leita ráða til hans, ef eitt-
hvert vandamál kom upp í starfinu,
og Haraldur leysti það allt og gott
betur, því að hann hefur þann frá-
bæra eiginleika að segja hluti á
þann hátt að eftir er tekið því að
það fylgja mð einhver hnyttinyrði
og það var oft í kaffí- og matartím-
um, að fólkið í bankanum hópaðist
í kringum Harald og hlustaði hug-
fangið á hann segja ýmsar sögur
og frásagnarlist hans brást aldrei.
Sagan þurfti í sjálfu sér ekki að
vera svo merkileg en hann sagði
hana þannig að allir hrifust.
Haraldur er víðlesinn og hafsjór
fróðleiks og þá einkum í fornum
fróðleik. Hann kann og ljóð betur
flestum og fer með þau með hfynj-
andi, það er kannski ekki svó undar-
legt, því að hann er gott skáld og
orkti hér á árum áður, er hann var
starfandi í skátahreyfingunni, mörg
falleg ljóð fyrir skátana, hver kann-
ast til dæmis ekki við „Sólin skín
á Ijalla skalla alla enn“? Haraldur
sagðist hafa orkt þetta vegna þess
að það vantaði gott ljóð og þarna
hitti hann beint í mark sem svo oft.
Haraldur fékk snemma áhuga á
Ijósmyndun, enda var faðir hans
þekktur ijósmyndari fyn’ á öldinni.
Haraldur tók frábærar myndir bæði
af fólkinu og landinu og margar
mynda hans prýða árbækur Ferða-
félags íslands og mig minnir —
fari ég villt í því þá leiðréttist það
síðar — að hann hafí tekið mynd,
sem var á peningaseðli hér áður
fyrr, þegar krónan var króna, en
eitt er alveg víst og það er það, að
honum á ég að þakka að ég fékk
áhuga á ljósmyndun og það er góð
tómstundaiðja. Allar myndir Har-
alds eru unnar af natni og bera
vitni vandvirkni hans og næmt list-
rænt auga. Hann gaf starfsmanna-
félaginu nokkur stór albúm með
myndum af eldri starfsmönnum
bankans í p(arfi og^eru þær ómetarj-
'l&g heirhilá um fyrfi óg’ befri tíð. ■
Þá er ótalið enn eitt af áhugamál-
um Haralds, en það tók hug hans
allan, en þetta er söfnun gamalla
og þjóðlegra muna. Áhugi hans og
vandvirkni i þessari söfnun er alveg
frábær. Hann fékk marga góða
gripi, þ.á m. grip, sem Fjalla-
Eyvindur hafði smíðað er hann
dvaldi á Húsafelli hjá séra Snorra.
Ég gæti auðvitað talið upp miklu
fleiri gripi, en það ætla ég ekki að
gjöra utan eins, sem ég, eða réttara
sagt faðir minn gaf Haraldi, en
Jþetta er-brennimafk, sem háfði ver-
ið í eigu forföður Haralds, og þetta
gladdi Harald mjög mikið.
Er aldur færðist yfír Harald fór
hann að gefa hluti til Þjóðminja-
safns og héraðssafna og hvarvetna
var hann mikill aufúsugestur, er
hann kom færandi hendi og brenni-
markið gaf hann norður í Eyjafjörð
og þar skipar það heiðurssess.
Þetta framtak Haralds með söfn-
un gamalla muna varð til þess að
hann var sæmdur riddarakrossi
hinnar íslenzku fálkaorðu. Það
gladdi hann mjög og það hygg ég
að það hafí einnig glatt þann er
afhenti, en það var dr. Kristján
Eldjárn, þáverandi forseti íslands.
Það var einhvern tíma er leið að
jólum og borgin færðist í hátíða-
búning, að bankastjóri bað mig að
stilla einhverju út í glugga bank-
ans. Þá fór ég til Haralds og við
stilltum í glugga Búnaðarbankans
við Austurstræti hlutum úr safni
Haralds og þetta vakti stórkostlega
athygli. Það var fjöldi fólks seint
og snemma fyrir utan gluggana og
sýndi börnum þessa fögru gripi og
skýrði út fyrir þeim hvað þetta
væri og til hvers notað var. Þess
var getið í fjölmiðlum og þótt frá-
bært sem það var.
Haraldur fæddist 12.júlí 1909 á
Fáskrúðsfirði. Foreldrar hans voru
Ólafur Oddsson og Valgerður Bri-
em. Önnur börn þeirra hjóna voru
Þrúður, Ingibjörg, Guðrún og Ragn-
"hfldur og'sonur aúk HáraldS: val
Oddur læknir.
Haraldur var tvíkvæntur, en fyrri
kona hans var ína Jónsdóttir, sem
lézt eftir örstutt hjónaband, en
síðari kona Haralds er frú Margrét
ísólfsdóttir. Þeim varð ei barna
auðið, en tóku sem kjördóttur
Þuríði, dóttur Ingólfs bróður Mar-
grétar, en hún er gift Snorra Ólafs-
syni og búa þau á Selfossi. Þau
eiga tvo syni, Harald og Ingólf.
Ekki má láta hjá líða að geta frú
Margrétar ísólfsdóttur, konu Har-
_alds, sem er hin mesta sómakona
og hjónaband þeirra og heimili ætíð
verið frábært og má í því sambandi
benda á garðinn umhverfis húsið í
Nökkvavogi, sem hefur verið verð-
launaður fyrir fegurð og smekkvísi
og ber merki þeirra handa, sem þar
vinna að.
Haraldur gjörist nú ellimóður
nokkuð, en er hress í anda — að
vanda — og svo mun hann ætíð
verða.
Allar gamlar góðar stundir í sam-
starfi okkar, svo og vináttu milli
Qölskyldna okkar, þakka ég heils-
hugar.
Það má nú kannski segja það,
að þetta sem ég hefi hér skrifað
hefði ég getað stytt allmikið, því
að um Harald má með sanni segja
svo sem er bezt einkunn í fornum
sögum okkar: „Hann er drengur
góður.“
Bestu kveðjur,
; -: HáHdór ÓUifsson '' ~ i' j
-4