Morgunblaðið - 12.10.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 1989
Vaxtakostiiaður, verð-
bólga o g Seðlabanki
eftir Eftir Gunnar
Tómasson
Hagfræðingarnir dr. Benjamín
Eiríksson og Bjarni Bragi Jónsson
hafa góðfúslega reynt að kenna
undirrituðum einföld atriði nútíma
peningahagfræði á síðum Morgun-
blaðsins — betur má ef duga skal.
Upphæð vaxtakostnaðar
Eftirfarandi töflur byggja á upp-
lýsingum í ársskýrslu Seðlabanka
Islands fyrir 1988 og Hagtölum
mánaðarins, sem hagfræðideild
hans gefur út — staðreyndir máls-
ins virðast undirstrika einfeldni
kennisetninga peningahagfræðing-
anna.
1. Tafla — Utlán lánakerfis
í árslok 1988
(I milljörðum króna)
Innlenda lán 220
Erlend lán . 139
Samtals 359
Seðlabanki „upplýsir“ forsætis-
ráðherra, að „raunvextir“ hafi verið
um 10% á innlendum lánamarkaði
við árslok 1988 og að „arðtekt"
fjármagns hafi því verið af stærð-
argráðunni 22 milljarðar króna á
ársgrundvelli.
Nafnvextir kunna að hafa verið
nálægt 33%, ef mið er tekið af 23%
hækkun lánskjaravísitölu 1988 —
miðað við 10% nafnvextf og 14%
hækkun vístöiu gengis, þá kann
hliðstæð vaxtabyrði á erlendum lán-
um að hafa verið 25%.
Miðað við þessar forsendur virð-
ast staðreyndir málsins vísa til
vaxtakostnaðar lántakanda af úti-
standandi lánum af þeirri stærð-
argráðu, sem hér greinir.
2. Tafla — Vaxtakostnaður
á ársgrundvelli
(í milljörðum króna)
Af innlendum lánum 73
Af erlendum lánum 35
Samtals 108
Hrun eiginfjárstöðu atvinnulífs
SMIÐJUVEGt 8, KÓPAVOGt, S: 45670 - 44544
IDÉ ■hurðirnar frá Bústofni meó fræstum
„fullningum“ prýða heimilið og gefa því virðu-
legan blæ. Þær fást gegnheilar eða með
„frönskum" gluggum, sem hleypa birtu á milli
herbergja. Frönsku hurðirnar eru einnig fram-
leiddar tvöfaldar.
Hurðirnarfaravel í nýtízku húsakynnum sem
og til endurnýjunar í eldri húsum. Þær eru því
hvarvetna aðlaðandi og hagnýt lausn.
Arkitektar og iðnaðarmenn hafa lokið lofs-
orði á hurðirnar fyrir vandaða smíði.
Tré er lifandi efni, sem rakastig loftsins hefur
áhrif á. IDÉ-hurðirnar eru hannaðar og smíðað-
ar til að þola 70% sveifluaukningu á rakastigi.
• Hurðarfleki samlímdurog karmurúrmassívri
furu eða greni með innfræstum spjöldum.
• Allir karmar m/þéttilista
• Allar hurðir fulljárnaðar með sterkum, sér-
smíðuðum lömum.
• Allar breiddir fáanlegar af ýmsum gerðum.
• Verðið er vitaskuld hagstætt eins og á öllu
öðru hjá BÚSTOFNI.
Biðjið um bækling.
vegna tapreksturs er önnur stað-
reynd málsins — undirritaður skilur
ekki, hvernig Ijármagn getur „tekið
arð“ í mynd vaxtakostnaðar þar
sem engan arð er að hafa.
Hvernig „arðtekt", sem sprottin
er af engu, getur síðan orðið for-
senda útflutnings „sparifjár" þrátt
fyrir neikvæða gjaldeyrisstöðu
bankakerfisins er undirrituðum líka
ráðgáta.
Hlutfall vaxtakostnaðar
Reiknað á verðlagi í árslok 1988,
kann landsframleiðsla á ársgrund-
velli að hafa verið nálægt 284 millj-
örðum króna — hlutfall vaxtakostn-
aðar og landsframleiðslu hefur því
verið af eftirfarandi stærðargráðu.
3. Tafla — Vaxtakostnaður
í árslok 1988
(Hlutfall af landsframlciðslu)
Innlend lán 73/284 = 25%
Erlend lán 35/284 = 12%
Samtals 108/284 = 38%
Hlutdeild atvinnulífs í heildar
vaxtakostnaði kann að hafa verið
um 45% —,í árslok 1988 mun „arð-
tekt“ fjármagns af neikvæðum arði
atvinnufyrirtækja því hafa jafngilt
um 17% af landsframleiðslu á árs-
grundvelli eða 48 milljörðum króna.
Hlutdeild heimila í vaxtakostnaði
kann að hafa verið um 30% eða
jafngildi 11% landsframleiðslu —
vaxtakostnaðar upp á 31 milljarð
króna hefur því fallið á herðar
þeirra heimila landsins, sem standa
í skuld við lánakerfið.
Vextir og verðbólga
Vaxtakostnaður af stærðargráð-
unni 108 milljarðar króna á árs-
grundvelli jafngildir 30% af innlend-
um og erlendum lánum útistand-
andi í árslok 1988 — hlutdeild at-
vinnulífs í þessum vaxtakostnaði
verður ekki fjármögnuð af neikvæð-
um_ arði.
Útlán bankakerfisins jukust sam-
tals um 133% á tímabilinu 1986—
1988 meðan magn landsframleiðslu
jókst um aðeins 15% — eðli málsins
samkvæmt hlýtur stór hluti aukn-
ingarinnar að hafa Ijármagnað
áfallinn vaxtakostnað á útistand-
andi lánum.
Undirritaður telur það augljósa
meinloku dr. Benjamíns og skoð-
anabræðra hans meðal íslenzkra
hagfræðinga, að slík nýsköpun pen-
inga/útlána sé ekki verðbólguvald-
ur.
Hlutverk Seðlabankans
Hér skal tekið undir þau orð leið-
ara Morgunblaðsins 17. september,
að „þessi þjóð þarf á því að halda,
að til sé í landinu sterk stofnun,
sem getur talað með sjálfstæðri
röddu, þegar vitleysan er mest í
efnahagsmálum.. .“
Spurningin er hvort Seðlabanki
íslands sé í stakk búinn til þess að
gegna þessu hlutverki meðan
vaxtastefna hans er ráðin með þeim
hætti, sem verið hefur um árabil —
sú stefna er ekki óskyld „mestu
vitleysu í efnahagsmálum" þjóðar-
innar.
Eiríkur Guðnason, aðstoðarseðla-
bankastjóri, ljallaði um málið í við-
tali við Morgunblaðið 17. september
og taldi ekki „tímabært" að taka
upp virka útlánastjórnun vegna
neikvæðra áhrifa þess á „gjaldeyris-
sjóð“ Seðlabanka íslands.
Eiríkur ræddi einnig um það
„hlutverk Seðlabankans samkvæmt
lögum að varðveita gjaldeyrisvara-
sjóð og ávaxta hann“ — um síðustu
áramót var „gjaldeyrissjóður"
bankakerfisins í heild neikvæður
um 450 milljónir Bandaríkjadala.
„Gjaldeyrisvarasjóður" Seðla-
banka íslands, sem byggir á er-
SIEMENS
Góður og ódýr þurrkari!
• Stórt lúguop og stór lósía.
• Öryggislæsing og kæling í lok þurrkunar til að
forðast krumpur.
• Tekur 4,5 kg. að þvotti.
Sérlega hagkvæmur og sparneytinn þurrkari.
Yerð kr. 36.800,-
SMITH&NORLAND
NÓATÚNI 4 • SlMI 28300
Gunnar Tómasson
„Hvernig „arðtekt“,
sem sprottin er af engu,
getur síðan orðið for-
senda útflutnings
„spariigár“ þrátt fyrir
neikvæða gjaldeyris-
stöðu bankakerfisins er
undirrituðum líka ráð-
gáta.“
lendri skuldsetningu viðskipta-
banka, stendur ekki undir nafni —
andstaða gegn raunhæfri útlána-
stjórnun verður ekki réttlætt með
tilvísun til „varasjóðs", sem ekki
er til.
Á miðju ári 1988 gengu í gildi
nýjar „reglur Seðlabanka" sem
„(leggja) áherzlu á, að heildargjald-
eyrisjöfnuður hvers banka og spari-
sjóðs sé jákvæðir", eins og komist
var að orði í Ársskýrslu Seðlabank-
ans 1988 (bls. 86).
í árslok var erlend skuldsetning
viðskiptabanka samtals um 700
milljónir Bandaríkjadala — „reglur
Seðlabanka" leyfa nefnilega að út-
lán í íslenzkum krónum teljist með
eignum viðskiptabanka og spari-
sjóða í erlendum gjaldeyri, ef þau
eru gengisbundin.
Án takmarkana á gengisbind-
ingu útlána í íslenzkum krónum
jafngilda „reglur Seðlabanká" ótak-
markaðri heimild banka og spari-
sjóða til skuldsetningar erlendis —
„útlánastjórnun" og „varðveisla"
gjaldeyrisvarasjóða haldast hér í
hendur.
„Að auki gilda um erlendar lán-
tökur ákveðnar reglur, og verður
eftirlit með þeim hert,“ segir í fram-
haldi — í maílok 1988 hafði skuld-
setning viðskiptabanka og spari-
sjóða erlendis minnkað í 650 millj-
ónir Bandaríkjadala.
Eiríkur Guðnason telur engan
„trúa því að stjórn á útlánaaukn-
ingu gæti ein út af fyrir sig megn-
að að halda verðlagi í skefjum og
samt (?) viðunandi atvinnuástandi."
Er til of mikils ætlast, að yfir-
menn Seðlabanka íslands geri
mönnum ekki upp skoðanir, þegar
fjölmiðlar leita viðbragða þeirra við
faglegri „gagnrýni"?
Höfundur er hagfræðingur.
Prufu-hitamælar
- 50 til + 1000 C
í einu tæki með elektrón-
ísku verki og Digital sýn-
ingu.
<H ©@ M,
Vesturgötu t6 - Slmar 14660-132(0