Morgunblaðið - 09.11.1989, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1989
PáUFrið-
bertsson
látinn
PÁLL Friðbertsson frá Súganda-
firði lést á Hrafnistu í Reykjavík
síðastliðinn sunnudag. Hann var
fæddur 10. nóvember 1916 og
hefði því orðið 73 ára á morgun.
Páll rak versiun, útgerð og fisk-
vinnslu á Suðureyri, var meðal
annars einn af stofiiendum og for-
stjóri Fiskiðjunnar Freyju hf.
Foreldrar Páls voru Friðbert
Guðmundsson hreppstjóri og út-
gerðarmaður og Elín Þorbjarnar-
dóttir kona hans. Þau voru bæði
ættuð úr Súgandafirði. Átján ára
hóf Páll afskipti af útgerð er hann,
eftir nám í Héraðsskólanum á Núpi,
var nokkur sumur í Siglufirði og
sá þar um útgerð fjögurra síldar-
báta. Hann stofnaði eigin verslun á
Suðureyri árið 1940 og rak hana í
þijá áratugi. Samhliða verslunar-
rekstrinum stundaði hann útgerð.
Árið 1952 stofnaði hann fiskverkun
með tveimur bræðrum sínum, skip-
stjórunum Ólafi og Gissuri. Árið
1961 stofnuðu þeir hraðfrystihús,
Fiskiðjuna Freyju hf., sem er helsta
atvinnufyrirtækið á Suðureyri. Með
fiskvinnslunni gerðu bræðurnir út
báta og síðar skuttogara. Létu þeir
til dæmis smíða skuttogarann Eh'nu
Þorbjarnardóttur ÍS og gáfu nafn
móður sinnar. Páll var forstjóri
Páll Friðbertsson.
Fiskiðjunnar Freyju hf. og annarra
fyrirtækja þeirra bræðra þangað til
þeir seldu fyrirtækið til Sambands
íslenskra samvinnufélaga árið
1981. Þá hætti hann afskiptum af
útgerð og fiskvinnslu.
Páll sat í hreppsnefnd Suður-
eyrarhrepps í nokkur ár.
Páll hefur búið í Reykjavík síðast-
liðin fimm ár, síðasta árið á dvalar-
heimilinu Hrafnistu.
Eftirlifandi eiginkona hans er
Svanhvít Ólafsdóttir úr Reykjavik.
Hann eignaðist fimm syni, Gylfa,
Sævar, Gunnar, Friðbert og Leó.
Útför Páls Friðbertssonar fer
fram frá Bústaðakirkju klukkan
13.30 næstkomandi föstudag.
Athugasemd frá Landsvirkjun:
Raunlækkun rafinagns
Morgunbiaðinu hefúr borist eft-
irfarandi athugasemd fr'á Halldóri
Jónatanssyni, forsljóra Lands-
virkjunar:
„I Morgunblaðinu miðvikudaginn
8. þ.m. er fjallað um bréf Alþýðu-
sambands Islands til forsætisráð-
herra varðandi fyrirspurn frá Kar-
veli Pálmasyni, alþingismanni, um
efndir á þeim fyrirheitum sem ríkis-
stjórnin gaf Alþýðusambandi ís-
lands í tengslum við gerð kjara-
samninga síðastliðið vor.
í þessari umfjöllun blaðsins er
upplýst að í bréfi Alþýðusambands-
ins komi fram „að heildsöluverð
rafmagns frá Landsvirkjun hafi
hækkað meira en forsendur fjárlaga
gerðu ráð fyrir“. Af þessu tilefni
óskar Landsvirkjun að taka fram
eftirfarandi:
1. í forsendum fjáralagafrum-
varpsins fyrir árið 1989 er gert ráð
fyrir því að innlent verðlag hækki
um 12% að meðaltali milli áranna
1988 og 1989 og vísitala bygging-
arkostnaðar um 10%. Þessar for-
sendur hafa brugðist því nú gerir
Þjóðhagsstofnun ráð fyrir að verð-
bólgan í ár verði um 24% í stað 12%
og að vísitala byggingarkostnaðar
hækki um 23% í stað 10%.
2. Meðalverð á rafmagni frá
Landsvirkjun til almenningsraf-
veitna var kr. 1,72/kWst 1988 og
áætlast verða kr. 1,95/kWst 1989.
-Verðið áætlast því hækka um kr.
0,23/kWst milli 1988 og 1989 eða
um 13%.
3. Miðað við núverandi spá Þjóð-
hagsstofnunar um að vísitala bygg-
ingarkostnaðar hækki um 23% milli
áranna 1988 og 1989 lækkar um-
rætt meðalverð Landsvirkjunar um
8% að raungildi frá 1988 til 1989
og hefur raunverðið þá lækkað alls
um 38% síðan 1984.
Af þessu má sjá að hækkunin á
heildsöluverði Landsvirkjunar 1989
fylgir nánast forsendum fjárlaga-
frumvarpsins fyrir árið í ár enda
þótt þær hafí gjörsamlega brugðist
í raun og leiði til þess að raf-
magnsverð Landsvirkjunar lækkar
fyrirsjáanlega að raungildi um 8%
í ár eins og að framan greinir.“
Skerðingin bitnar
þungt á læknadeild
FORSETl læknadeildar Há-
skóla íslands, Þórður Harðar-
son, hefur óskað eflir birtingu
á eftirfarandi yfirlýsingu:
í fjárlagafrumvarpi því sem
fjármálaráðherra hefur lagt fyrir
Álþingi er gert ráð fyrir að Há-
skóli Islands verði sviptur for-
ræði eigin aflafjár og hluta þess
varið til verkefna utan Háskól-
ans. Jafnframt er fyrirsjáanlegt
að eigin tekjur Háskólans fara
þverrandi. Afleiðingin verður
stórskertar framkvæmdir á veg-
um Háskólans, nýbyggingar og
viðhald. Þetta mun bitna þungt
á læknadeild og námsbrautum
hennar. Hús læknadeildar við
Vatnsmýrarveg er aðeins fyrsti
áfangi uppbyggingar á svæðinu.
Það er enn hálfkarað og um-
hverfí ófrágengið.
Námsbrautir í sjúkraþjálfun
og lyfjafræði lyfsala búa við all-
sendis ófullnægjandi bráða-
birgðaaðstöðu að nokkru í leigu-
húsnæði, sama er meðal annars
að segja um kennslugreinarnar
lyfjafræði, félagslæknisfræði,
réttarlæknisfræði, heimilislækn-
isfræði og heilbrigðisfræði.
Deildarráð læknadeildar og
fulltrúar námsbrauta vjlja ein-
dregið mótmæla ásælni fjármála-
ráðherra í sjálfsaflafé Háskóla
íslands og vara við afleiðingum
þess að brýnar framkvæmdir á
vegum deildarinnar séu stöðvað-
ar með þessum hætti.
Verkamannasambandið kynnir ríkisstjórninni ályktanir sínar;
Gert ráðfyrir fiindahöld-
um VMSI og ríkisstjórnar
„Við kynntum ríkisstjórninni þær ályktanir sem þing Verkamanna-
sambandsins samþykkti fyrir nokkru síðan," sagði Karl Steinar Guðna-
son, varaformaður VMSI, eftir fúnd fúlltrúa framkvæmdastjórnar sam-
bandsins með ráðherrum stjórnarflokkanna í gær. Hann sagðist búast
við að framhald yrði á þessum viðræðum. „Það voru ýmsar spuming-
ar lagðar fram sem ekki vora efiii til að svara einmitt nú og við ráð-
gerum annan fund á næstunni." Steingrímur Hermannsson, forsætis-
ráðherra, tók í sama streng og sagði að aðilar myndu hittast aftur.
Hann sagði fúndinn hafa verið mjög gagnlegan.
Karl Steinar sagði að ályktanimar
fjölluðu um orkufrekan iðnað og
nauðsyn þess að virkja og selja ork-
una til að auka hagvöxt og skapa
atvinnutækifæri. Einnig hefði verið
kynnt ályktun um sjávarútvegsmál,
þar sem gerð væri krafa til þess að
allur fískur yrði seldur á mörkuðum
innanlands, þannig að tryggt væri
að íslendingar hefðu sama rétt og
útlendingar til að bjóða í aflann og
þannig yrði komið í veg fyrir að físk-
vinnsla hér drægist saman á sama
tíma og fískvinnsla í Bretlandi væri
byggð upp.
„Við ræddum sérstaklega at-
vinnumálin. Við höfum stórar
áhyggjur af þeim. Það er atvinnu-
leysi víða um land og við kröfðumst
skjótra viðbragða í þeim efnum.“
Hann sagði að ráðherrarnir hefðu
lýst áhuga sínum á að stuðla að
skjótum úrbótum í atvinnumálum.
Varðandi orkufrekan iðnað hefði
verið bent á að viðræður um þær
stæðu yfir og þrátt fyrir afturkipp
nú yrði unnið áfram af fullum krafti
í þeim málum.
Karl sagði að einnig hefði verið
rætt um vanda skipasmíða. „Við
bentum á að það yæri óhæfa að við-
gerðaverkefni færu úr landi. Við
teljum að íslenskar skipasmíðastöðv-
ar geti sinnt þeim verkefnum og það
þarf að gera umhverfið þannig að
þau fái þau verkefni sem eru hér
innanlands. Okkur er Ijóst að þetta
er ekki síður mál sjávarútvegsins,
en þeir tóku mjög vel í að beita sér
fyrir því að þessi starfsemi geti far-
ið fram hér innanlands."
Karl Steinar sagði aðspurður að
næstu kjarasamninga hefði að sjálf-
sögðu borið á góma, en gildandi
samningar VMSI renna út um ára-
mót. Kjarasamningar væru hins veg-
ar gerðir við Vinnuveitendasam-
bandið og Vinnumálasambandið en
ekki við ríkisstjórnina og það verk-
efni væri í undirbúningi. Verðtrygg-
ing og vextir hefðu einnig verið
ræddir og sú krafa þings VMSÍ að
annað tveggja yrðu laun verðtryggð
eða allar verðtryggingar afnumdar.
Lítið hefði komið fram varðandi
þessa kröfu, en á það bent sem
væri alveg rétt að þetta væri samn-
ingsatriði VMSÍ við sína viðsemjend-
ur.
Verðtrygging á launum
meiriháttar mistök
„Fulltrúar frá Verkamannasam-
bandinu lögðu fram sínar ályktanir
á þessum fundi og gerðu grein fyrir
þeim. Við svöruðum því sem við
gátum, én ákváðum að hittast aftur
og fara ítarlega yfir málið,“ sagði
Steingrímur Hermannsson, forsæt-
isráðherra um fund sinn með fulltrú-
um Verkamannasambandsins.
„Ég tel fundinn hafa verið mjög
gagnlegan og ég fagna því þegar
verkalýðshreyfíngin kemur með jafn
jákvæðar ábendingar, eins og ég tel
að hafí komið þama fram og bauð
þeim upp á samráð þar að lútandi,“
sagði forsætisráðherra.
Aðspurður um þá kröfu Verka-
mannasambandsþingsins að annað
hvort yrði tekin upp verðtrygging á
laun á nýjan leik, eða hún afnumin
með öllu, sagði Steingrímur: „Ég
teldi það meiriháttar mistök ef verð-
•trygging á launum væri tekin upp
á nýjan leik og við hyrfum þar með
aftur í sama farið og við vorum í á
árunum 1982 og þar á eftir. Hins
vegar fer ég ekkert í launkofa með
þá skoðun mína, að ég tel að við
eigum að afnema verðtryggingu á
öllum sviðum.“
Samdráttur þorskaflans:
Skerðing útflutnings-
tekna 2,5 milljarðar
VERÐI þorskafli á næsta ári 30.000 tonnum minni en á þessu, eins og
nú hefúr verið ákveðið, hefúr það í fór með sér nálægt 2,5 milljarða
króna samdrátt á útflutningstekjum fyrir sjávarafurðir miðað við það
verð, sem nú er á afúrðunum. Það samsvarar um 3,6% af áætluðum
heildarvöruútflutningi þessa árs, en 5,3% af útflutningi sjávarafurða.
Verðmæti þessa afla upp úr sjó er um 1,2 milljarðar króna og skerð-
ast telgur sjómanna í heild um nálægt 400 milljónum króna. Það gæti
skert laun hvers sjómanns um 70.000 til 100.000 krónur á ári að meðal-
tali. Skerðing á þorskafla kemur harðast niður á þeim skipum, sem
hafa hlutfallslega mestan þorsk I kvóta sinum. Hjá togara með 3.000
tonna kvóta, þar af 2.000 tonn af þorski, lækka brúttótekjiir um 8
milljónir króna miðað við 40 króna meðalverð á kíló upp úr sjó. Væri
þorskur hins vegar aðeins 1.000 tonn af kvótanum, lækka tekjurnar
aðeins um 4 milljónir, þar sem breytingar á hámarki annarra tegunda
eru vart teljandi.
Sjávarútvegsráðherra hefur
ákveðið hámark á afla helztu botn-
fisktegunda fyrir næsta ár, sem falla
undir kvóta. Um er að ræða um 10%
samdrátt á þorskaflamarki en að
auki eru lítils háttar breytingar á
aflamarki annarra tegunda. Ætlunin
er að draga nokkuð úr grálúðuafla,
auka ufsaafla um 10.000 tonn og
karfaafla Iítillega. Samanlögð skerð-
ing á heildarbotnfiskafla verður því
6 til 7% hvað verðmæti aflans varð-
ar. í þjóðhagsáætlun fyrir komandi
ár er gert ráð fyrir sama niðurskurði
á aflaheimildum. Um áhrif þess á
utanríkisviðskipti og viðskiptakjör
segir í áætluninni að heildarvöruút-
flutningur munu á næsta ári dragast
saman um 1,6%. Minnkandi sjávar-
vöruútflutningur sé helzta skýring
þess, en reiknað sé með að hann
dragist saman um 4,5%.
Fiskifræðingar höfðu lagt til að
þorskaflinn yrði takmarkaður við
250.000 tonn á næsta ári. Með því
myndi bæði fiskveiðistofn og hrygn-
ingarstofn vaxa nokkuð. Við 300.000
tonna markið telja þeir að veiðistofn-
inn muni minnka um 70.000 tonn,
en hrygningarstofninn vaxa lítið eitt.
í þessum útreikningum er ekki gert
ráð fyrir göngu þorsks frá Græn-
landi, en við hana eru nokkrar vonir
bundnar. í skýrslu Hafrannsókna-
stofnunar um aflahorfur á næsta ári
er sá möguleiki einnig reiknaður út
og gert ráð fyrir því að árin 1991
og 1992 gangi þorskur af Græn-
landsmiðum í sama mæli og árin
1980 og 1981. Verði, miðað við það,
veidd 400.000 tonn af þorski árin
1990 og 1991, mun veiðistofninn
nánast standa í stað, en hrygningar-
stofninn vaxa um rúmlega 100.000
tonn. Við 300.000 tonna afla á árinu
1990 mun veiðistofninn vaxa um 20%
næstu tvö árin, rúm 200.000 tonn,
en hrygningarstofn um 250.000 t.
Jakob Jakobsson, forstjóri Haf-
rannsóknastofnunar, segir að tillaga
sjávarútvegsráðherra um heildarafla
sé byggð á von um göngu frá Græn-
landi, en við tillögur sínar hafi fiski-
fræðingar stofnunarinnar ekki gert
það. Með þessu væri því tekin viss
áhætta, sem stofnunin hefði ekki
viljað taka. Kæmi gangan frá Græn-
landi ekki, sigi verulega á ógæfuhlið-
ina. Hver niðurstaðan yrði, réðist í
framtíðinni.
Karl Steinar Guðnason, varafor-
maður Verkamannasambands ís-
lands, sagði í samtali við Morgun-
blaðið, að samdráttur sem þessi bitn-
aði ekki aðeins á verkafólki, heldur
allri þjóðinni. Því væri mikilvægt að
flytja sem minnst af óunnum fiski
úr landi. Formönnum ríkisstjórnar-
flokkanna hefði vegna þess verið
10°/(
o minni þorskafli á næsta ári
Minnkað aflaverð-
mæti upp úr sjó
1,2 milljarðar
Lækkaðar útflutnings-
tekjur af sjávarafurðum
2,5 milljarðar
þar af leiðandi verður:
3,3°/t
minnkun heildar-
O útnutningstekna
5 00/ minnkun útnutnings-
jO /O tekna af sjávarafuröum
þar af:
800 milljónir kr. til útgerðar
400 milljónir kr. til sjómanna