Morgunblaðið - 10.12.1989, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1989
C 5
Sv*"'Á>rd.i|d |
G*E'NDAS/>tö,
'WCHSltss
®ÖSNUM

A,htJOofmd!

Það getur því verið erfitt að koma
auga á líkamlegu hæfileikana ekki
síður en hina andlegu.
Að sögn Siguijóns Björnssonar
getur greindarvísitala mannsins
breyst með árunum, hækkað eða
lækkað eftir því hversu vel hann
þjálfar sig á hinum einstöku sviðum.
40 til 60% af námshæfni eiga beinar
rætur að rekja til erfða, en síðan eru
það aðstæður einstaklingsins sem
áhrif hafa. „Greind sem samsett fyr-
irbæri er erfið í skilgreiningu," segir
Siguijón, því hér er annars vegar
um hugtök að ræða og hins vegar
um líkamleg einkenni.“
Það er ekki lítil guðsgjöf að hafa
mikla námshæfileika og háa greind-
arvísitölu. En sennilega kemur sú
gjöf að litlu gagni ef einstaklingurinn
er með öllu óhæfur í mannlegum
samskiptum sökum óyndislegrar
framkomu.
En það eru einnig til menn sem
hafa þau áhrif að mönnum finnst
þeir verða betri þegar þeir koma af
fundi þeirra. „Við segjum um þessa
einstaklinga að þeir séu vel gerðir
menn,“ segir Siguijón.„Þeir þurfa
ekki endilega að búa yfir miklum
námshæfileikum, en eru í svo góðu
jafnvægi að það geislar frá þeim.
Traustir menn, öruggir, hlýir, ein-
lægir og gefa mikið.“
En því miður korgg þessir eigin-
leikar að litlum notum þegar menn
spreyta sig á greindarprófum.
greindarvotturinn, — að vera orð-
heppinn eða geta sagt fyndnar sög-
ur. En það það vita allir bæði guð
og menn að þetta fylgir ekki ein-
kunnum í skóla. Ein tegund greindar
getur líka birst í verkum tónskálda,
og önnur hjá viðskipta- eða fjármála-
manninum. Aftur veit hver maður
af reynslu sinni að fjármálávit helst
ekki í hendur við skólaeinkunnir.
Próf sem taka ekki tillit til þess-
ara mikilvægn atriða eru öldungis
ómerk og hafa menn ekkert leyfi til
að kalla þau greindarpróf.“
Howard Gardner telur það
ákveðna greind að geta leikið
t.a.m. tennis vel, en eins og Frið-
rik Jónsson bendir á, þá hefur tennis-
leikur ekki hagnýtt gildi fyrir skólan-
ám og því ekki tekinn alvarlega í
þjóðfélaginu. Auk þess væri mæli-
kvarðinn á það hveijir yrðu góðir
tennisleikarar óljós. Það hefði sýnt
sig best þegar Vestur-Þjóðveijar
vildu fara að dæmi austantjaldsland-
anna og koma upp sérstöku afreks-
mannakerfi, þjálfa upp hina útvöldu
frá unga aidrt, þá þótti tennisleikar-
inn heimsfrægi, Boris Becker, aldrei
líklegur til mikilla afreka.
FORSÍÐA GREINDARFRÓFS.
Prófíð skiptist í 12 þætti, munnlega og verklega.
Munnlegir þættir eru t.a.m. þekking, skilningur, reikningur, líkingar,
og það sem fengist er við í hinum verklega þætti eru t.d. ófullgerðar
myndir, myndaröðun, hlutaröðun og fl.
SJð GERDIR GREINDAR
Samkvæmt kenningu Howards
Gardners prófessors við Harvard-
háskólann í Bandaríkjunum hefur
maðurinn eftirtalin sjö greindar-
svið:
Formskynjun:
Ratvísi frumstæðra manna hefur
lengi verið furðuefni siðmenntuðum
mönnum, en þeir sem hafa þessa
tegund greindar geta alltaf ratað á
áfangastað hvort heldur þeir eru
staddir á sjó eða landi. Þeir hafa
sterka tilfinningu fyrir áttum og
umhverfi og eiga því t.a.m. ekki í
nokkrum vandræðum með að rata
í ókunnri stórborg. Þeir þekkja
einnig hluti og umhverfi aftur eftir
langan tíma jafnvel þótt breyting
hafi orðið á.
Þessi gáfa mannsins fer vaxandi
eftir því sem hann eldist.
Málgreind:
Hjá rithöfundum er þessi tegund
greindar ákaflega þroskuð og getur
rökfræði þeirra verið hárbeitt ekki
síður en hjá stærðfræðisnillingum.
Þeir leika sér með hin ýmsu til-
brigði málsins, og skapa sífellt nýj-
ar setningar og orð sem eru hveij-
um meðalmanni á þessu sviði of-
viða.
Tönlistargáfa:
Skapándi tónlistargáfa hefur lítið
með hina beinu hugsun að gera.
Tónlistargáfa stendur ein og sér og
hefur það sannast á bömum sem
hafa frábæra tónlistarhæfileika
þótt greind þeirra á öðrum sviðum
sé í lágmarki. Að öllum líkindum
gengur tónlistargáfa í erfðir, og ef
hæfileikar barna á þessu sviði eru
þjálfaðir strax í æsku getur árang-
urinn orðið ótrúlegur síðar meir.
Innsæi:
Sá einstaklingur sem býr yfir
innsæishæfileikum þekkir sjálfan
sig og eigið tilfinningalíf. Þegar
menn skilja innra líf sitt, fara þeir
mýkri höndum um eigin tilfinningar
en ella og öðlast ákveðna víðsýni.
Innsæi er algengt hjá góðum rithöf-
undum og eldra fólki sem hefur
upplifað andlegt ríkidæmi.
Félagshæfni:
Þeir sem búa yfir þessum hæfi-
leikum eiga mjög auðvelt með að
umgangast fólk. Þeir sýna skilning
og virðast skynja tilfinningar og
líðan annarra og eiga auðvelt með
að koma á sáttum, hvort sem er í
fjölskyldu eða fyrirtæki.
Hjá börnum kemur þessi hæfi-
leiki fljótlega í ljós þegar þau bregð-
ast við fólki og umhverfi á mismun-
andi hátt. Þeir sem ekki hafa þessa
félagsgáfu eru yfirleitt erfiðir í sam-
búð.
Hreyfileikni:
Skurðlæknar og látbragðsleikar-
ar sýna t.a.m. mikla hæfni á þessu
sviði, en þeir geta stjórnað ákveðn-
um hluta líkama síns af einstakri
nákvæmni. Þetta gildir einnig um
dansara, sundmenn, myndhöggv-
ara, tennisleikara, píanóleikara,
leirkerasmiði og veggfóðrara.
Rökgreind:
Þegar barn fer að skynja um-
hverfi sitt, stígur það inn í veröld
rökhúgsunar og þroskar með sér
hæfileikann til að hugsa óhlutstætt
í tölum, myndum og hugtökum.
Rökgreind kemur lítið tilfinningum
við, en góðar gáfur á þessu sviði
hafa lengi verið í hávegum hafðar
í flestum vestrænum þjóðfélögum.
Eftir því sem tölvutæknin verður
meiri, minnka kröfumar um getu
einstaklingsins til rökhugsunar, að
áliti Gardners, og aðrir greindar-
þættir verða eftirsóknarverðari.

11. íi
ímftlliítisítSjiiííiií!
irr:iíiiifTikíiíiTin
miSiiiítsHiiítumifíi
ÁSGEIR BLÖNDAL MAGNÚSSON
grefst hér fyrir um uppruna 40000 íslenskra
orða og skyldleika þeirra við orð í öðrum
málum. Þetta er fyrsta verk sinnar tegundar
á íslensku og er það ómetanlegur fengur
öllum þeim sem láta sér annt um íslenska
tungu og vilja þekkja sögu hennar.
Útgefandi er Orðabók Háskólans
Kynningarverð er aðeins 8700 kr
Mal IMI og menning
■ ■ i ÞJÓÐBRAUT HEIMSBÓKMENNTANNA
Síðumúla 7-9. Sími 6885/7. Laugavegi 18. Sími 15199-24240.
IENSK
IDSU'IABOIv
iillli
ilillttiit
liflii