Morgunblaðið - 10.12.1989, Blaðsíða 32

32 C
morgunblaðið MENNINGARSTRAUMAR
SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1989
LEIKLIST /Hvemig tekur íslenskt leikhús á móti „nýburum “t
Að veðja á óþekkta hesta
FYRIR réttum áratug flutti
Sveinn Einarsson erindi á aðal-
fundi Hins íslenska bókmenntafé-
lags um leikstjórn, sem síðar birt-
ist í tímariti þess, Skírni, 1980.
Þar rekur hann sögu leikstjórnar
allt frá dögum forn-Grikkja og
fram á okkar tima, m.a. sögu
íslenskrar leiksljórnar. Þetta er
athyglisverð grein í dag þegar
við sjáum fyrir okkur stöðuga
flölgun og endurnýjun í stétt
íslenskra leikstjóra.
Eins og bent var á hér í síðasta
pistli þá hafa nýlega komið fram
hugmyndir og tillögur að íslenskri
leikstjóramenntun við Leiklistarskóla
Islands. Með nýjum iögum um lista-
háskóla hérlendis,
sem eru nú til um-
'ræðu og í mótun,
verður brýnt að
koma að þætti leik-
stjómar í þeirri
leiklistarmenntun
sem slíkur skóli
eftir Hlin stæði fyrir. Leik-
Agnarsdóttur listarskóli íslands
hefur frá stofnun 1976 útskrifað
yfir 60 leikara. Af þeim fjölda eru
ekki allir starfandi sem leikarar.
Fáir hafa þó yfirgefið listgreinina
fyrir fullt og allt, sumir hafa farið út
í kennslu, skrif fyrir leikhús og jafn-
vel_ leikstjórn.
í áðurnefndri Skírnisgrein bendir
Sveinn Einarsson réttilega á, að
fyrstu leikstjörar okkar í íslensku
atvinnuleikhúsi hafi verið menntaðir
leikarar (Indriði Waage, Haraldur
Bjömsson og Lárus Pálsson). Á 6.
og 7. áratugnum bætast við enn
fleiri leikstjórar úr leikarastétt, m.a.
Gísli Halldórsson, Helgi Skúlason og
Baldvin Halldórsson. Það er ekki
fM
m
Stefán
Baldursson
Sveinn
Einarsson
Maria
Kristjánsdóttir
fyrr en kringum og upp úr 1970 sem
leikstjórar með öðruvísi bakgmnn
(þ.e. ekki menntaðir sem leikarar)
koma til starfa í íslensku leikhúsi
að Sveini Einarssyni undanskildum.
Þar má nefna Eyvind Erlendsson,
Stefán Baldursson og Maríu Kristj-
ánsdóttur sem höfðu hvert um sig
menntað sig í leikstjóm, að vísu eft-
ir mismunandi námsleiðum í mis-
munandi löndum (Rússlandi, Svíþjóð.
og A-Þýskalandi). Þórhildur Þorleifs-
dóttir er líka ein þeirra leikstjóra sem
komu „bakdyramegin" inn í leik-
húsið, ef svo má að orði komast (þ.e.
kom ekki úr leikarastétt). Hún hafði
dansinn og sjálfstæða leikhúsreynslu
að bakhjarli.
Á þetta er minnst hér vegna þess
að í dag verður æ algengara að fólk
sæki sér leikstjóramenntun erlendis
með það í huga að starfa í íslensku
leikhúsi að námi loknu. Sú menntun
er af ýmsum toga, ýmist við leiklist-
ardeildir háskóla eða sérstaka leik-
listarskóla og stofnanir. (Reyndar
hafa íslenskir leikarar líka sótt
menntun sína erlendis, oft vegna
takmarkaðrar inntöku nemenda í
Leiklistarskóla íslands.) Spurningin
er því þessi: Hvernig tekur íslenskt
Ieikhús á móti „nýburum" í grein-
inni? Er það tilbúið að taka áhætt-
una, sem fylgir því að veðja á unga,
óþekkta hesta? Áuðvitað er gildi sér-
stakrar leikstjóramenntunar afa um-
deilanlegt og ekki endilega víst að
hún skili góðum leikstjórum, því ekki
nægir að mennta fólk, ef hæfileikana
skortir. En hver á að skera úr um
hver sé hæfur? í allri umræðu um
hæfni og getu leikstjóra verður fólki
tíðrætt um tækifærin — þ.e. ef leik-
stjóri fær ekki tækifæri til að sýna
hvað í honum býr, þá getur hann
heidur ekki sannað ágæti sitt eða
öfugt. Það er skiljanlegt m.a. út frá
fjárhagssjónarmiði að leikhúsin vilji
ekki veðja á ungt og óreynt fólk í
þessum efnum, jafnvel þótt það
skarti prófgráðum. Hins vegar er
kominn tími til að endurskoða margt
í þeirri afstöðu á málefnalegan og
fordómalausan hátt. Þá hætta
„ungu“ leikstjórarnir okkar að vera
miðaldra loksins þegar þeir fá tæki-
færi til að spreyta sig í fullgildu at-
vinnuleikhúsi.'
S turtuktöar
h* m Sturtuklefar p - þæglleg lausn á smaerrl baöherbergl
| >;-r. « * n Sturtuveggir - fyrlr öll helmlll
Allt til | pípulagna - fyrlr bað- herberglð þltt
Hreinlætis- b tæki -1 mlklu úrvall
:há Baðkör - fyrlr alla | | sj Qölskylduna
íWBMBk m S érfræði- || aðstoö t - fagmanna I verslun okkar
BJóðum m.a.
upp á þennan
gullfallega
sturtuklefa
sem fer vel
á smærrl
baðherbergjum.
Elnnig sem
vlðbót vlð
baökarlð og
nuddpottlnnl
VISAogEURO
greiöslukjör
Við sérhæfum okkur í öllu sem
við kemur baðherbergis- og
hrelnlætistækjum. Vertu velkominnl
^ VATNSVIRKINN HF.
ÁRMÚLA 21 SÍMAR 686455 — 685966
LYNGHÁLSI 3 SÍMAR 673415 - 673416
DJRSS/Erum vid orbnirgjaldgengirf
Sú fyrsta keilsteypta
ÞÁ ER EINA íslenska djassplata
ársins komin út. Nýr tónn nefnist
hún og má þar heyra kvintett
bassaleikarans Tómasar R. Ein-
arssonar leika átta tónverk
hljómsveitarstjórans. Skífan gef-
ur út. Tómas hljóðritaði fyrst
með Nýja kompaniinu og var þar
með honum einn liðsmannanna á
Nýjum tóni: Sigurður Flosason.
Næsta verk Tómasar var Þessi
ófétis djass og þar sló Eyþór
Gunnarsson píanóið. Það gerir
hann einnig hér og það gerði
hann á þriðju djassskífunni er
Tómas hljóðritaði: Hinsegin blús.
Þar var einnig kominn úr Dana-
veldi trompetblásarinn Jens
Winther og svo vel tókst til með
þá samvinnu að hann er kominn
aftur og blæs á Nýjum tóni. Sá
eini sem Tómas hefur ekki hljóð-
ritað með fyrr er trommarinn.
Sjálftir Pétur Östlund sem alltof
sjaldan yfirgefur höfiiðborg
Svíþjóðar til að heimsækja landa
sína.
Tómas var kominn yfir tvítugt
þegar hann fór að leika á bassa
og markar það að sjálfsögðu leik
hans. Tómas hefur hallast æ meir
að hinum klassíska djassbassaleik
______ þar sem bassinn er
fyrst og fremst
bassi og eðli hljóð-
færisins fær að
njóta sín. Tónverk
hans eru vel upp-
byggð og ballöð-
urnar búa yfir
eftir Vernhorð þokka. Þar nýtur
Linnet hinn ljóðræni blást-
ur Jens Winthers sín uridravel —
ekki síst í Trúnaði í stofunni. Eyþór
Gunnarsson á þar einnig góðan ein-
leikskafla — honum tekst alltaf betur
og betur að segja mikið með fáum
tónum. Sigurður Flosason blæs bæði
í altó- og barýtón-saxafón á þessari
skífu og þó meira í barýtóninn. Þó
hann hafi ekki tærasta tón á byggðu
bóli hefur hann af miklu listfengi
ofið saman mýkt og málmgjallanda
og það er einsog þetta þunga hljóð-
færi haldi afturaf honum svo hann
BIÁIS/Borgar sig að henda
plötuspilaranum f
Geislablús
GEISLADISKURINN er kominn til að vera og gildir þá einu hvað
vínyláhugamenn segja. Svo hreint ganga geislamenn til verks víða
um heim að t.a.m. í Bandaríkjunum eru stórverslanir að hætta að
selja vínylplötur hver á eftir annarri, þó ekki eigi nema þriðjungur
heimila geislaspilara, en rúm 70% vínylspilara. Þeir sem hlusta á
blús og aðra tónlist sem á sér fáa formælendur hafa hingað til flest-
ir haldið fast í vínylinn, enda margir titlar þar sem seint verða gefti-
ir út á geisladisk. Það verður þó ekki af geisladisknum skafið að
hann hefur ýmsa kosti sem henta blúsnum ekki síður en annarri
tónlist.
Aeinn geisladisk má koma rúmum
klukkutíma (upp undir 70
mínútum) af tónlist með betri hljóm
en vínylplötu og að slepptum öllum
vangaveltum um líftíma diskanna
(10—100 ár eftir
því hver segir frá)
verður ekki á móti
því mælt að diskinn
getur þú spilað eins
oft og þig lystir og
oftar án þess_ að
slit angri þig. Ota-
eftir Arna Hð er svo að margir
Matthíasson plötuútgefendur
nota sér plássið á disknum til að
koma á hann fleiri lögum en mögu-
legt er með plötu, sem gerir diskinn
eigulegri fyrir vik-
ið. Dæmi um slíkt
bárust mér fyrir
skemmstu, fyrstu
diskarnir frá
breska blúsfyrir-
tækinu Flyright. Á
þessum fyrstu
diskum eru Cobra-
upptökur Magic
Sam og Otis Rush,
Chiefupptökur
Junior Wells og
JOB-upptökur J.B.
Lenoirs. Hingað til
lands bárust diskarnir með Magic
Sam og J.B.
Flyright hefur áður sent frá sér
plötur með þessum listamönnum öll-
um og á vínylútgáfunni af Cobralög-
um Magic Sam eru tólf lög, en 21 á
disknum. Það má því segja að diskur-
inn sé tæpar tvær plötur, en alls eru
um 60 mínútur af tónlist á honum.
J.B. Lenoir Úr rytmískum raf-
blús í hápólitíska mótmælablúsa.
aukalögin ekki
Hljómurinn er góður, þó ekki sé hann
fullkominn, en það sem skiptir mestu
er að hafa öll þessi lög á einni plötu
(diski), en Magic Sam, sem dó ung-
ur, var einn frumlegast og skemmti-
legasti gítarleikari og söngvari
Chicagoblúsins.
J.B. Lenoir var vinsæll söngvari
og lagasmiður í rafblús Chicago á
sjötta áratugnum og kom fram í
síðum röndóttum jakka og dansaði
með gítar í fanginu milli þess sem
hann söng með hárri rödd angur-
væra ástarsöngva með hálfgerðri
rokksveiflu. Á sjöunda áratugnum
söðlaði hann um og tók< upp há-
pólitíska órafmagnaða mótmæla-
blúsa. Fyrsta platan með slíkum blús,
Alabama Blues,
var reyndar ekki
gefin út í Banda-
ríkjunum á meðan
Lenoir lifði, enda
voru . útgefendur
þar í landi ekki
reiðubúnir að gefa
út slíka tónlist með
litum flytjanda. Á
Lenoirdisknum er
21 lag líkt og hjá
Magic Sam, en þar
sem 14 lög voru á
vínylútgáfunni eru
nema“ 7.
Af ofangreindu má vonandi sjá
að geisladiskurinn hefur kosti fyrir
blúsáhugamenn ekki síður en aðra
tónlistaráhugamenn og til marks um
fjölbreytnina má nefna að blúspóst-
saia sem ég skipti mikið við býður
þeim sem áhuga hafa geisladiskalista
með yfir 3.000 titlum.