Morgunblaðið - 10.12.1989, Blaðsíða 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUIUlAR SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1989
Ný sending
Kjólar - flauelspils - blússur
samkvæmisbuxur - samkvæmistöskur
kjólabelti - skartgripir
skartgripakassar - náttföt >- sloppar
Cterkurog
hagkvæmur
auglýsmgamiðill!
Simar: 67 24 00
67 2401
31599
U-NAFJIJR
kynlífs,
I NNF£KBISLEC
fYvtSKlPTl P
NVIU LIÓSI
DR£wstanway
Unaður kynlífs og ásta
Formála ritarJóna Ingibjörg
Jónsdóttir, kynfrædingur
Þessari bók er ætlað aö auka á hæfileika þína og
kunnáttu á sviði kynlífs og ástarmála. Hún lýsir
hvernig slíkt má gera með því að auka vitneskju
þína um kyneðli sjálfs þíns og tjáningarhæfni.
Dr. Stanway ræðir kynferðismálin í samhengi við
ást og rómantík ekki síður en á tæknisviðinu -
og er það sannarlega ánægjulegt viðhorf á
þessum tímum kynferðislegra áhyggjuefna.
Hversvegna elska karlmenn
konur — Hversvegna yfirgefa
karlmenn konur
Höfundar: Dr. Connell Cowan
og Dr. Melvyn Kinder
Hvað er það í fari konu sem fær karlmann til að
fella ástarhug til hennar. f þessari bók svara
höfundarnir fjölda örlagaríkra spurninga. Meðal
kafla í bókinni eru: Ástin er stundum ótrygg -
Ósjálfráður ótti kvenna við náin kynni. -
Saklausar væntingar geta orðið hættulegar.
- Hér er um athyglisverða bók að ræða sem
hefur náð metsölu víða um heim.
LÆKNISFRÆÐI/ta var
Sertumer?
MORFÍN
ENDRUM OG eins þurfa jafiivel
hreystiskrokkar hinir mestu á
verkjalyfi að halda. Við sem nú
lifum erum ekki á flæðiskeri
stödd; höfuðverkjar- og gigtar-
töflur eru til á flestum heimilum
en kvalastillandi stílar og spraut-
ur standa þeim til boða sem þjást
af steinsótt í galli eða þvagfær-
um. En kynslóðir fyrri tíma áttu
ekki margra kosta völ. Flest
húsráð dugðu lítt ef á reyndi og
meira að segja töfradrykkir lyQa-
bruggara áttu það til að bregð-
ast þegar neyðin var stærst. Svo
fannst morfínið í byijun nítjándu
aldar og það breytti veröldinni
eins og allar miklar uppgötvanir
gera.
Frá ómunatíð höfðu menn þekkt
kostuleg áhrif af mjólkurlituð-
um vökva úr draumsóleyjum og
þurrkað hann og hantérað á ýmsan
veg. Þeir hrærðu hann saman við
önnur efni, tuggðu
hann síðan eða
reyktu sér til ynd-
isauka og kölluðu
hann ópíum, en
það nafn er dregið
af gríska orðinu
opion sem þýðir
plöntusafi. I
„mjólk“ úr þessari
jurt er fjöldinn allur af kröftugum
efnum en langt út í þá sálma verð-
ur ekki farið hér; aðeins minnst á
tvö. Annað er kódeín sem allir
þekkja nú sem hóstasefandi lyf og
vægt verkjastillandi að auki. Hitt
er moi-fín. Það fannst fyrst og sá
fundvísi var þýskur lyfjasveinn,
rúmlega tvítugur.
Friedrich Sertiirner fæddist árið
1783 í Westfalen skammt frá Pad-
erborn og 16 ára gamall fór hann
þangað til þess að vinna og læra í
apóteki. Að loknu Ijögurra ára námi
tók hann próf sem lyfjasveinn o'g
fyrir utan barnaskólagöngu heima
varð lyfjanámið sú eina viður-
kennda menntun sem hann hlaut
um ævina. Á hinu þykir enginn
vafi leika að meðfram vinnunni í
apótekinu hafi hann stundað sjálfs-
nám í náttúrufræðum og þó einkum
efnafræði en 1806 fékk hann birta
eftir sig grein um „ópíumsýi-u“ í
tímariti um lyfjafræði. Ekki varð
hann mosavaxinn í Paderbom en
áður en hann fluttist þaðan til Ein-
beck sem er nágrannabær hafði
hann afrekað það sem tiyggði hon-
um sess í sögu lyfja og lækninga.
í ritgerðinni frá 1806 segir hann
menn hafa verið í vafa um hvort í
rauninni væri til efni sem nefna
mætti ópíumsýru. Því hefði sér dott-
ið í hug að athuga þetta nánar og
nú tekist að færa sönnur á tilveru
þess. Aðferð hans var sú að láta
þynntar sýrur verka á ópíum og
blanda svo seyðið ammóníaki. Þá
féllu til botns hvítir kristallar og
þegar áhrif efnisins urðu kunn var
það kallað morfín. Nafngiftin var
enn sem fyrr sótt til Grikkja en guð
svefnsins í goðafræði þeirra hét
Morfeus. Sertúmer gaf hundum
nýja efnið til þess að prófa verkan-
ir þess á dýr. Þeir urðu latir og
daufgerðir og féllu síðan í fasta-
svefn. Sjálfur greip hann til þess
ráðs dag nokkum þegar hann var
að sálast úr tannpínu að smakka á
duftinu og viti menn, verkurinn
hvarf eins og dögg fyrir sólu.
Árið 1817 ritaði hann ýtarlega
grein um morfín og hún birtist í
öðru tímariti sem einnig fjallaði um
lyíjafræði en var þekktara og út-
breiddara en hitt. Vitneskjan um
nýtt og öflugt verkjalyf breiddist
út og æ fleiri nutu góðs af líknar-
mætti þess. En engin rós er án
þyrna, og þegar leið á öldina varð
lýðum ljóst að morfín er vandmeð-
farið. Slys urðu tíð af misnotkun
og margir ánetjuðust þessari bjarg-
vætti hinna þjáðu og lífið varð þeim
eintóm kvöl. Þá var Sertúrner kom-
inn undir græna torfu. Hann andað-
ist 58 ára gamall og fékk aldrei
fregnir af skuggahliðum verkjalyfs-
ins góða sem hann hafði ýtt úr
vör. Samt var hann hijáður maður
síðari hluta ævinnar, þunglyndur
og bitur og fannst sér jafnan ónóg-
ur sómi sýndur, en eftir að háskól-
inn í Jena gerði hann að heiðurs-
doktor skrifaði hann ævinlega Dr.
fyrir aftan nafnið sitt.
4 NÝJAR BÆKUR UM GRETTI
Elskhuginn mikli - í blíðu og stríðu
- Oddi er besta skinn og Hvað er í matinn?
Af hverju er Grettir svona latur? Kemur hvolpavitið
Gretti að gagni? Er Jón líkur Gretti eða er Grettir
líkur Jóni? Er Oddi hvolpur eða vangefinn köttur?
Þarf Grettir stærri matarskál?
ALLT ÞETTA OG MEIRA TIL
í BÓKUNUM UM GRETTI.
FORLAGIÐ
ÆGISGÖTU 10, SÍMI91-25188
O