Morgunblaðið - 06.07.1990, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. JÚLÍ 1990
að hann væri búinn að greiða bifreiðina og
taldi, að ákærði hafi ekki enn fengið kvittað-
an reikning. Þá hafi kreditnótan aldrei verið
viðurkennd af skiptaráðendum.
Akærði kannaðist ekki við þennan upp-
'■^gjörsmáta og bar að honum hafi verið full-
kunnugt. um að krafa Jöfurs h.f. var vegna
gengis-og taxtamismunar, svo og dráttar-
vaxta, en hann hafi ekki gefið fyrirmæli
varðandi uppgjör á skuldinni vegna bifreiðar-
innar, enda taldi hann sig enn skulda þá fjár-
hæð og vísaði í því efni á skattframtöl.
Skuldin kom ekki fram nema á skattfram-
tali ákærða 1986, þ.e. vegna ársins 1985, en
á framtali 1984 vegna ársins 1983 hafði
skuldin verið færð, en síðan strikuð út og
fjárhæð hennar ekki reiknuð með í niðurstöð-
utölu í skuldadálki.
Ekki kom fram að aðrir en ákærði Björgólf-
jjj hafi af hálfu Hafskips h.f. annast þetta
uppgjör eða vitað um það í einstökum
atriðum.
Vitnið Þórarinn Þorkell Jónsson, löggiltur
endurskoðandi, gekk frá skattframtölum
ákærða, og taldi það handvömm af sinni
hálfu, að skuldin við Jöfur h.f. hafi fallið út
af skattframtali ákærða árið 1985 fyrir árið
1984, en hennar hafi verið getið eftir það.
Ákærða og vitnið Eyjólf greinir á um upp-
gjörið á bifreiðinni. Ákærði telur sig enn
skulda eftirstöðvar kaupverðsins, en vitnið
telur hana uppgerða. Jöfur hefur ekki fengið
peninga fyrir kreditnótuna. Fullyrt er, að
skuldin sé enn til staðar á skattframtölum
ákærða, þótt hún hafi einu sinni fallið út
fyrir handvömm að sögn vitnisins Þórarins
Þorkels, Ákærði virðist ekki hafa fengið gögn
i«yhendur um það að skuldin væri uppgerð.
Þegar allt framangreint er virt, þykir ekki
nægjanlega upplýst um þetta uppgjör, svo
áð sakfella beri ákærða fyrir fjárdrátt gegn
neitun hans. Verður ákærði því sýknaður af
þessari háttsemi.
3. Ákærða er hér gefið að sök að hafa
dregið sér kr. 500.000 til greiðslu eigin lof-
orðs um lán til Bláskóga h.f. með því að hafa
á árinu 1983 látið skuldfæra fjárhæðina á
sérstakan biðreikning hjá félaginu til lækkun-
ar á skuld Bláskóga h.f. við fyrirtækið og
síðar í nóvember 1985 látið gjaldfæra fjár-
^fcæðina í bókhaidi Hafskips h.f. sem afslætti
á flutningatekjum fjögurra skipa félagsins,
kr. 125.000 á hvert skip.
Fyrirtækið Bláskógar h.f. var í viðskiptum
við Hafskip h.f. og átti oft í greiðsluerfiðleik-
um. Var ákærði Björgólfur einn hluthafa. Á
árinu 1983 ákvað ákærði að láta færa um-
rædda ijárhæð sem viðskiptaskuld sína hjá
Ilafskipi h.f. til lækkunar á skuld Bláskóga
h.f. við fyrirtækið. Kvaðst ákærði hafa viljað
grynnka á skuldum Bláskóga h.f. hjá Haf-
skipi h.f. vegna vandræða fyrirtækisins.
Ákærða var ekki kunnugt um annað en að
þetta stæði enn í viðskiptareikningi félagsins
eins og ákveðið hafi verið. Kvaðst ákærði
hafa lagt fyrir ákærða Pál Braga að færa á
sig_umrædda fjárhæð.
Ákærði Sigurþór Charles bar, að árið 1985
^tafi ákærði Helgi óskað eftir því við hann,
að afsláttur kr. 500.000, sem bókaður hafði
verið inn á viðskiptareikning og tengdist
fleiri færslum vegna Bláskóga h.f. yrði færð-
ur út. Kvað ákærði Sigurþór Charles færslu-
aðferðina hafa verið þá, sem ákærði Helgi
óskaði eftir. Tjáði ákærði Helgi ákærða Sig-
urþóri Charles, að hér væri um að ræða hlut-
afjárloforð ákærða Björgólfs í Bláskógum
h.f. Ekki var ákærða Sigurþóri Charles kunn-
ugt, hvort ákærði Helgi ræddi við ákærða
Bjöjgólf um þennan færslumáta.
Ákærði Helgi kvað þessa fjárhæð á bið-
reikningi tengjast ákærða Björgólfi, en
kvaðst ekki hafa vitað, hvað þarna var á
ferð. Ákærði kvað það alrangt, að þessi gjald-
færsla hafi vei'ið í samráði við hann.
Ákærði Páll Bragi bar, að ákærði Björgólf-
— iu' hafi falið honum að biðreikningsfæra fyr-
ir sig umrædda fjárhæð og myndi ákærði
Björgólfur láta gera það upp á móti launum
sínum í lok árs.
Ákærði neitar sök og telur sig enn skulda
umrædda ijárhæð á viðskiptamannareikningi
sínum hjá félaginu. Ákærði Helgi kannast
ekki við að hafa gefið ákærða Sigurþóri
Charles fyrirmæli um umrædda færslu, §em
ákærði Sigurþór Charles kveðst hafa fært
að fyrirmælum hans. Um þessi atriði öll
stendur staðhæfing gegn staðhæfingu og
þykir ósannað, að umrædd afsláttarfærsla
hafi verið gerð að fyrirlagi ákærða Björ-
gólfs, þótt ólíklegt sé að hún hafi verið færð
^Sn vitneskju hans. Hlýtur vafi í þessu efni
þó að koma ákærða til góða og ber því að
sýkna hann af því, sem honum er gefið að
sök í þessum lið.
4. Ákærði lét fjármálastjóra Hafskips h.f.,
ákærða Árna, afhenda sér hinn 14. nóvem-
ber 1985 þá níu víxla að fjárhæð samtals
kr. 1.442.214, sem taldir eru upp í þessum
•itð og fénýtti sér þá síðan.
Eftir að ákærða var bent á, að þetta væri
vafasöm ákvörðun, afhenti hann þrjá aðra
víxla hinn 4. desember 1985 samtals sömu
fjárhæðar til félagsins.
Ákærði taldi sig hafa átt inni stórfé á
þessum tíma og væri hér um að ræða al-
genga aðferð, sem notuð hafi verið við hlaup-
areikninga ákærðu, þ.e. að víxlar væru settir
í innheimtu inn á hlaupareikningana
vegna ágóðaþóknunarinnar.
Þrátt fyrir víðtæka heimild ákærðu til fjár-
málalegra ráðstafana lét ákærði í þessu til-
viki afhenda sér óvenjulega mikil verðmæti,
þegar fyrirtækið stóð á barmi gjaldþrots.
Hér var hvorki um að ræða greiðslur af hin-
um sérstöku tékkareiknreikningum né venju-
lega aðferð við greiðslur vegna ágóðaþókn-
unar. Telur dómurinn, að þessi ráðstöfun
ákærða geti ekki fallið undir framangreint
og hér hafi hann því gerst sekur um brot á
247. gr. almennra hegningarlaga.
5. Ákærði Páll Bragi kvaðst, að fyrirmæl-
um ákærða Björgólfs, hafa látið hinn 30.
nóvember 1984 gefa út þær þijár kreditnót-
ur, að fjárhæð samtals kr. 1.613.596, sem
um er fjallað í þessum lið í því skyni að gefa
eftir viðskiptaskuld Bláskóga h.f. við
Hafskip h.f.
Leitt er í ljós, að Bláskógar h.f. stóð illa
fjárhagslega á þessum tíma. Bar ákærði Björ-
gólfur, að það hafi rambað á barmi gjald-
þrots. Hann átti eins og áður greinir hlut í
fyrirtækinu en hafði ekki með stjórn þess
að gera.
Ákærði var yfirmaður markaðsmála hjá
Hafskipi h.f. og komu öll uppgjör fyrirtækja
i erfiðri stöðu yfirleitt til samþykkis hans.
Ákærði taldi eðlilegt að afskrifa vexti og
pakkhúsleigu eins og iðulega hafi verið gert
varðandi vandræðafyrirtæki. Þá sé mismun-
urinn kr. 969.134 færður út og álitinn glatað-
ur. Kvaðst ákærði ekki hafa gefið önnur fyrir-
mæli en að koma þessari skuld út úr heimin-
um og ganga frá henni á þolanlegan hátt.
Hann hafi ekki gefið fyrirmæli um einstakar
tölur. Væri ekkert óeðlilegt við að reyna að
ná inn helmingi af skuld, þegar fyrirtæki,
lítil eða stór, væru að fara á hausinn. Haf-
skip hafi yfirleitt staðið frammi fyrir því að
semja um einhver kjör, sem Bláskógar h.f.
gætu staðið við. Ef hætt hefði verið viðskipt-
um við Bláskóga h.f. hefði Hafskip h.f. trú-
lega tapað allri inneign sinni hjá því.
Ákærði Ragnar skýrði frá því, að nótur
þær, sem mynda þá fjárhæð, sem þessi liður
fjallar um, hafi verið gerðar með mismun-
andi orðalagi til að afskrifa gamla kröfu á
Bláskóga h.f.
í skýrslu vitnisins Hallgríms Þorsteinsson-
ar, löggilts endurskoðanda, sem það vann
fyrir skiptarétt Reykjavíkur og undirrituð er
af því þann 11. mars 1986 kemur fram, að
það hafi kannað afslætti sem Hafskip h.f.
veitti Bláskógum h.f. frá 1983 til 1985. Þá
kemur þar fram, að heildarvelta viðskipta
félaganna á árinu 1983 var kr. 1.564.164, á
árinu 1984 kr. 2.002.725 og á árinu 1985
kr. 2.448.285. Á árunum 1983 og 1985
veitti Hafskip h.f. Bláskógum h.f. engan af
slátt skv. viðskiptareikningi en á árinu 1984
var veittur afsláttur að fjárhæð kr. 969.134,
pakkhúsleiga eftirgefin að fjárhæð kr.
440.085 og vextir bakfærðir að fjárhæð
kr. 204.377.
Vitnið Hallgrímur kom fyrir dóm og stað-
festi skýrsluna. Vitnið kvaðst hafa kannað
hvernig Hafskip h.f. stóð að veitingu afslátt-
ar til 20-30 fyrirtækja, sem voru í viðskiptum
við það. Hafi afslátturinn numið á að giska
5-12%. Vitnið sagði, að mjög erfitt hafi verið
að meta afsláttarkjör og leiðréttingar á frakt-
reikningum, þar sem starfsmenn Hafskips
h.f., er sáu um fraktsamninga, hafi haft
nokkuð fijálsar hendur í samningum.
Ákærði Sigurþór Charles staðfesti að fé-
lagið hafi oft leiðrétt misfærslur varðandi
einstaka flutningsgjaldareikninga en kvaðst
ekki vita hvort svo hafi verið í þessu tilviki.
Hann var ekki viss um hvers vegna eftirgef-
in pakkhúsleiga að fjárhæð kr. 440.085 og
bakfærðir vextir vegna ýmissa reikninga að
fjárhæð kr. 204.377 varðandi Bláskóga h.f.
voru færð með umræddum hætti en taldi að
um væri að ræða bakfærslu áðurreiknaðrar
pakkhúsleigu og vaxta. Hann staðfesti að
fleiri fyrirtækjum en Bláskógum h.f. hafi
vei-ið veittur afsláttur eða leiðrétt hafi verið
viðskipti við Hafskip h.f.
Vitnið Guðmundur Gunnlaugsson, sem
vann. við markaðsstörf hjá Hafskipi h.f.
sagði, að Bláskógar h.f. hafi flutt talsvert
mikið með félaginu og á háum töxtum.
Mikil samkeppni hafi verið á þessum árum
á milli skipafélaganna og húsgagnainnflytj-
endum hafi verið boðnir lægri flutningstaxt-
ar, en Bláskógar h.f. hafi setið eftir. Kvaðst
vitnið ekki hafa orðið vart við óeðlilega af-
greiðslu af hálfu Hafskips h.f. í samskiptum
þess við Bláskóga h.f. Sú afgreiðsla sem
Bláskógar h.f. fengu hjá Hafskipi h.f. hafi
verið áþekk og hjá öðrum fyrirtækjum sem
lentu í vandræðum og skulduðu félaginu.
Vitnið Gunnar Ólafur Kvaran, sem starf-
aði einnig við markaðsstörf hjá Hafskipi
h.f., sagði það hafa komið fyrir, að vara
hafi verið ranglega flokkuð þannig að reikn-
ingar hafi ekki verið skrifaðir út í samræmi
við samkomulag við viðkomandi innflytjanda.
Þannig vildi vitnið frekar fella þetta undir
leiðréttingu reikninga en afslátt. Varðandi
fyrirtæki í greiðsluerfiðleikum þá taldi vitnið,
að sölumenn félagsins hafi haft fulla heimild
til þess að lækka kostnaðarliði svo sem pakk-
húsleigu, en vextir hafi verið lækkaðir í sam-
ráði við yfirmenn.
Það var í verkahring ákærða að ganga frá
uppgjörum vegna fyrirtækja í erfiðri stöðu.
Hér stóð þannig á, en auk þess kom hér til,
að ákærði átti hlut í fyrirtækinu. Sýnt hefur
verið fram á, að afslættir voru veittir öðrum
fyrirtækjum. Óeðlilegt var að ákærði kæmi
að þessari ákvörðun, sem þó var í hans verka-
hring að taka.
Hér var um mjög háar íjárhæðir að ræða
miðað við umfang viðskipta Bláskóga h.f.
við Hafskip h.f. á árinu 1984, en ekki er
upplýst um umfang viðskiptanna árin áður,
þegar frá er skilið árið 1983. Þá liggur ekki
fyrir nægur samanburður um afslætti til
annarra fyrirtækja í viðskiptum við Hafskip
h.f. Þykir því varhugavert, þegar allt er virt,
gegn eindreginnni neitun ákærða, sem fær
að nokkru stoð í framburði vitnanna og
ákærða Sigurþórs Cþarlesar, þrátt fyrir
þessa háu fjárhæð, að telja alveg nægjanlega
mikið fram komið til þess að mögulegt sé
að slá því föstu, að ákærði hafi með þessum
ijárráðstöfunum brotið af sér gegn 247. gr.
eða 249.gr. almennra hegningarlaga. Verður
hann því með hliðsjón af öllu framansögðu
sýknaður af því, sem honum er hér gefið
að sök.
6. Hér er ákærða gefið að sök að hafa
13. nóvember 1985 misnotað aðstöðu sína
með því að gefa út kreditnótu þá að fjárhæð
kr. 446.825, sem um ræðir i þessum lið. Á
hann að hafa notað hana til að gefa eftir,
og nýta í persónulegum viðskiptum, höfuð-
stól skuldar vitnisins Kristins Sófusar við sig
ásamt dráttarvöxtum.
Ákærði neitaði algjörlega sök varðandi
þennan ákærulið og bar, að ekkert óvenju-
legt hafi verið að gefa eftir helming af frakt
eða öllum gjöldum. Vísaði hann í því efni til
skýrslu vitnisins Hallgríms Þorsteinssonar
varðandi fijálsræði um samninga og afs-
lætti. Vitnið Kristinn Sófus Kristinsson hafi
skuldað félaginu yfir kr. 500.000, sem hann
þurfti að standa félaginu skil á. Hafi vitnið
gengið fast eftir því að fá alla ijárhæðina
gefna eftir, þar sem það taldi sig eiga inni
hjá félaginu fyrir ólaunaða þjónustu við það
á liðnum árum. Þetta var sú upphæð, sem
ákærða fannst veijanleg og sjálfsagt hafi
hann haft samráð við markaðsdeildina um
þetta. Kvaðst ákærði ekkert hafa skuldað
vitninu Kristni Sófusi og hafi hann engan
persónulegan ávinning haft af þessu. Frekar
hafi verið, að vitnið ætti óuppgert við hann.
Hér hafi verið um mjög eðlilega ráðstöfun
að ræða, venjulegt uppgjör við viðskipta-
mann, fjölda slíkra afgreiðslna mætti finna
í bókhaldi Hafskips h.f.
Vitnið Kristinn Sófus staðfesti, að það
hafi fengið umrædda eftirgjöf í formi bak-
færslu á viðskiptamannareikningi sínum hjá
Hafskipi h.f. eftir að hafa farið fram á slíkt
vegna vinnu, sem það innti af hendi fyrir
Hafskip h.f. á meðan það bjó í Danmörku,
en vitnið flutti til landsins árið 1984.
Gegn neitun ákærða, þykir ekki hafa verið
sýnt fram á, að ákærði hafi notað umrædda
bakfærslu í persónulegum viðskiptum við
vitnið, enda þótt í ljós sé leitt, að þeir hafi átt
í slíkum viðskiptum. Þá liggja engin gögn
frammi í málinu, sem sýna fram á, hvað teng-
ir þennan afslátt persónulegum viðskiptum
ákærða og vitnisins.
VII. kafli
Fram er komið í málinu, að Reykvískri
endurtryggingu h.f. voru greiddar þær fjár-
hæðir, sem frá greinir í þessum kafla ákæ-
runnar á því tímabili, er þar greinir.
Ákærðu eru allir sammála um það, að
ákærðu Björgólfur og Ragnar hafi ekki haft
afskipti af ákvörðun um greiðslur þessar, en
þeir tveir áttu sameiginlega 37% af hlutafé
Reykvískrar endurtryggingar. Kvaðst ákærði
Árni einn hafa samið um og ákveðið greiðsl
ut' þessar vegna skulda Hafskips h.f. við
Reykvíska endurtryggingu h.f. á þeim tíma,
er greiðslur hófust.
Vitnin Gísli Örn Lárusson og Eggert Þor-
varðarson hafa upplýst, að fyrirtækið hafi
gengið eftir greiðslum, er nýtt trygginga-
tímabil vai' í nánd. Einnig er fram komið,
að Tryggingaeftirlitið gerði athugasemdir við
Reykvíska endurtryggingu h.f. vegna skulda
Hafskips h.f. við félagið í árslok 1984, en
þá skuldaði Hafskip h.f. kr. 13.500.878,18,
sem á þeim tíma samsvaraði nánast tvöföldu
bókfærðu eigin fé Reykvískrar enduitrygg-
ingar h.f. og meira en þriðjungi samanlagðra
iðgjalda ársins. Komu skuldir Hafskips h.f.
fram í ársreikningi félagsins 1985, sem
barst Tryggingaeftirlitinu í lok júní 1985.
í bréfi Tryggingaeftirlitsins dags. 30.
mars sl. segir m.a., vegna máls þessa, að
þegar í hlut eigi viðskiptaaðilar, sem með
einum eða öðrum hætti tengist vátryggingar-
félaginu, séu t.d. hluthafar eða starfsmenn,
sé sérstök ástæða til árvekni af hálfu Trygg-
ingaeftirlitsins um það, að útistandandi kröf-
ur á einstaka aðila nemi ekki of háum
fjárhæðum.
Það sé almenn regla hjá eftirlitinu að
leyfa ekki útistandandi kröfur á einstaka
aðila að þeirri upphæð sem hér var um að
ræða, óháð stöðu þeirra að öðru leyti, en að
sjálfsögðu geti fjárhagsstaða viðskiptaaðila
skipt máli við mat á þeim ráðstöfunum, sem
gripið yrði til gagnvart vátryggingarfélagi í
einstökum tilvikum. Að baki liggi að sjálf-
sögðu þau grundvallarsjónarmið, sem löggjöf
um vátryggingarstarfsemi sé m.a. reist á,
að staða vátryggingarfélags verði að vera
nægilega traust á hveijum tíma, til að félag-
ið geti staðið við skuldbindingar sínar.
Þá segii' í bréfinu, að Tryggingaeftirlitið
hafi strax gert athugasemd við umrædda
útistandandi kröfu Reykvískrar endurtrygg-
ingar hf., en hún hafi verið það há, að
ástæða hafi verið talin til að fela endurskoð-
anda eftirlitsins að gera athugun á félaginu
og á skuldastöðu þess sérstaklega. Endur-
skoðandi eftirlitsins hafi skilað skýrslu hinn
11. nóvember 1985. í henni komi m.a. fram,
að hinn 31. október 1985 hafi krafa Reykví-
skrar endurtryggingar hf. breyst í skuld er
nam um kr. 440 þúsund. Þar með hafi verið
gerðar nauðsynlegar ráðstafanir og því hafi
ekki verið þörf frekari aðgerða af hálfu
Tryggingaeftirlitsins.
Ef staða Reykvískrar endurtryggingar h.f.
gagnvart Hafskipi h.f. hefði á hinn bóginn
ekki verið lagfærð, hefði Tryggingaeftirlitið
sett Reykvískri endurtryggingu h.f. frest um
takmarkaðan tíma til úrbóta. Ef því hefði
ekki verið sinnt, hefði tryggingamálaráðherra
að lokum verið tilkynnt um málið og
eftirlitið gert tillögur til úrbóta í samræmi
við 43. gr. laga nr. 50, 1978. Ef Trygginga-
eftirlitið hefði talið gjaldþol Reykvískrar
endurtryggingar h.f. ófullnægjandi miðað við
áhættu félagsins og á grundvelli þess hefði
verið lagt til, að félagið fengi frest til að
auka gjaldþol sitt, þannig að kröfur eftirlits-
ins um öryggi í rekstri yrðu uppfylltar.
Loks segir í áðurgreindu bréfi, að almenna
reglan sé sú, að ekki sé gert ráð fyrir á endur-
tryggingarmarkaði frekar en í annarri vá-
tryggingarstarfsemi, að skuldajafna megi
fyrirfram gjaldföllnum iðgjaldagreiðslum og
óuppgerðum væntanlegum tjónabótum. Megi
segja, að það sé hin viðurkennda regla, enda
sé ekki unnt að reka vátryggingarstarfsemi
á öðrum grundvelli.
í endurtryggingarsamningum séu ávallt
ákvæði um fyrirframgreiðslu iðgjalda og'hve-
nær þau skuli greidd. Þessi ákvæði séu algjör-
lega óháð uppgjöri á þeim tjónum, sem
kunna að verða.
í áðurgreindri 43. gr. laga nr. 50, 1978,
er ráðherra heimilað að afturkalla starfsleyfi
vátryggingarfélags, ef það sem úrskeiðis fer
í rekstri vátryggingarfélags er ekki lagfært
innan þess frests, sem ráðherra veitir að
fengnum tillögum Tryggingaeftirlits.
Ákærða Árna sem íjármálastjóra félagsins
átti að vera Ijós hin veika fjárhagsstaða
Hafskips h.f., þegar hann hóf að greiða til
Reykvískrar endurtryggingar vangoldin ið-
gjöld í byijun ágúst 1985. Hann hefur hins
vegar haldið því fram, að greiðslurnar til
Reykvískrar endurtryggingar h.f. hafi aðeins
verið óverulegur hluti af því, sem Hafskip
greiddi á sama tímabili til annarra, og hefur
þeirri staðhæfingu ekki verið hnekkt.
Osannað er, að ákærðu Björgólfur og
Ragnar hafi staðið að greiðslusamningnum
við Reykvíska endurtryggingu h.f.eða vitað,
hvernig staðið var að greiðslunum. Þegar af
þeirri ástæðu ber að sýkna þá af því, sem
þeim er gefið að sök í þessum kafla
ákærunnar.
Ekki þykir fært að hafna skýringum
ákærða Árna á forsendum þeim, sem lágu
að baki greiðslunum til Reykvískrar endur-
tryggingar h.f., enda fá skýringar hans stoð
í bréfi Tryggingaeftirlitsins. Þá þykir ekki
heldur fært að hafna framburði hans um
það, að honum hafi ekki komið í hug greiðslu-
þrot eða gjaldþrot fyrirtækisins á framan-
greindu tímabili, þrátt fyrir erfiða
greiðslustöðu. j
Með hliðsjón af framansögðu þykir ekki
komin fram sönnun fyrir saknæmri háttsemi
ákærða Árna samkvæmt þessum kafla ákæ- j
runnar. Ber því einnig að sýkna hann af
því, sem honum er hér gefið að sök.
VIII. kafli i
Ákærðu Halldór Ágúst, Lárus, Ólafur og
Axel hafa allir staðfastlega neitað, að þeir
hafi gerst sekir um það, sem þeim er gefið
að sök í þessum kafla ákærunnar. Verður
nú tekin afstaða til sakargiftanna.