Morgunblaðið - 16.09.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. SEPTEMBER 1990
Um þátttöku íslendinga í stjóm
álfélags Atlantsálshópsins sagði iðn-
aðarráðherra, að það félag yrði ann-
arrar gerðar en ISAL, enda í eigu
þriggja fyrirtækja en ekki eins. Það
væri ekkert auðvelt fyrir hluthafana
að fulltrúar án eignaraðildar kæmu
þar inn sem fullgildir stjórnarmenn.
„Á fyrri stigum málsins var talað
um að íslendingar ættu 2 stjómar-
menn með málfrelsi og tillögurétt en
ekki atkvæðisrétt. Ég tel það á marg-
an hátt eðlilegt sjónarmið, þar sem
ekki er víst að það væri heppilegasta
hagsmunagæslan fyrir íslendinga að
eiga stjórnarmenn í minnihluta því
[ þá væra þeir meðábyrgir fyrir öllum
[ ákvörðunum stjórnarinnar; þetta var
m.a. vandamál í sambandi við deilur
[ við íSAL hér áður.
Ég tel mikilvægara að ákveða
vettvang þar sem meira jafnræði er
með aðilum og um það era tillögur
■ í samningsdrögunum, að íslendingar
; taki þátt í ákvörðunum sem skipta
miklu máli fyrir umhverfið og sam-
félagið. Það væri betra en stjórnarað-
ild þar sem íslendingar yrðu band-
. ingjar eigendanna. Og auðvitað lýtur
fyrirtækið íslenskri lögsögu, íslensku
forræði í þeim skilningi,“ sagði Jón.
Hvað skattlagningu fyrirtækisins
varðar, sagði iðnaðarráðherra að
reynt yrði að færa hana sem næst
íslenskum skattalögum. „Við verðum
þó að tryggja stöðugar skatttekjur
af þessu fyrirtæki. Leitað hefur ver-
ið leiða til að koma í veg fyrir að
innri viðskipti eigendanna geti rýrt
skattstofnana án tilefnis. Þetta hefur
verið rætt mjög vandlega og ég tel
skattasamkomulag vera í sjónmáli
sem fullnægir þessum atriðum og
skilar íslendingum góðum viðbótar-
skatttekjum."
Jón Sigurðsson sagði ennfremur
að gott samkomulag væri um það
hvernig staðið yrði að útgáfu starfs-
leyfis, og fyrirtækið færi inn í þann
feril sem ákveðinn er með íslenskum
umhverfísverndarlögum.
í ljósi þessa alls, sagðist Jón vera
vongóður um það að ljúka megi ál-
samningum í meginatriðum í þessum
mánuði, eins og stefnt hafi verið að.
„Og með því að ljúka þeim samning-
um væram við einnig að ryðja braut
fyrir samstarf við erlenda aðila á ■
öðrum sviðum. Að undanfömu hafa
ýmsir aðilar komið með fyrirspurnir
um möguleika á iðnaðarsamstarfí.
Þar má nefna stórfyrirtæki eins og
Thyssen og Elkem. Ég minni einnig
á að samningar við Atlantsálshópinn
geta styrkt okkar bönd við Evrópu-
markaðinn. Þegar Martin Bange-
mann, varaforseti framkvæmda-
stjórnar EB, var hér í heimsókn í
sumar, ræddum við um samstarfs-
samning milli íslands og EB á sviði
iðnaðar og orkumála, sem m.a. fæli
í sér leit að heppilegum samstarfs-
verkefnum með tilliti til landkosta
hér og þarfa evrópsks íðnaðar. Þar
voru einnig rædd framtíðarverkefni,
svo sem vetnisver á íslandi og sæ-
strengur til Bretlandseyja.
Á þessu er veralegur áhugi og við
munum eiga fundi með fulltrúum
EB og þýskra iðnaðarsamtaka og
Hamborgar í október þar sem vetnis-
framleiðslumöguleikinn verður
ræddur nánar. Þetta kann að virðast
fjarlægt en minnir okkur á hvað það
er mikilvægt að orkunýting á íslandi
þróist.
Það má segja að sú þróun hafi
þegar farið gegnum tvö stig. Það
fyrra er rafvæðing landsins og það
seinna virkjanir fyrir stóriðju til út-
flutnings. Þriðja stigið hlýtur að vera
Þessi mynd er tekin í nýju álveri í Frakklandi, með svokallaðri Pechiney bræðslutækni, samskonar
og yrði í nýju álveri Atlantsálshópsins. Þar er mestallt mengað útblástursloft leitt í gengum Ioft-
hreinsiútbúnað áður en það fer út í andsrúmsloftið.
ÁI í eftirspurn
MEGIN áhættan sem landsmenn taka í álmálinu er fólginu í teng-
ingu raforkuverðs við heimsmarkaðsverð á áli, eins og Jón Sigurðs-
son kemur inn á í viðtalinu. Álið hefur líkt og margt annað hrá-
efni reynst býsna viðsjárvert vegna verðsveiflna í áranna rás en
öll teikn á lofti benda þó til vaxandi notkunar og eftirspurnar, svo
að verðhorfur verða að teljast bjartar svo lengi sem framleiðsl-
unni er haldið í takt við notkunarþörfina.
Eins og nú háttar stefnir í að
framleiðslan verði eitthvað
minni en notkun á áli í heiminum.
Heimsframleiðsla á áli á sl. ári var
um 14,5 milljónir tonna og þá
nokkum veginn í takt við notkun-
ina, að mati samtaka evrópskra
álframleiðenda, og birgðir í lág-
marki. Framleiðslunýting evróp-
skra álvera á yfirstandandi ári er
talin munu verða sem næst
98,5-100% og magnið svipað og
var á síðasta ári eða um 3,6 millj-
ónir tonna. Gert er ráð fyrir að
notkunin í ár vaxi um 1% á móti
4% aukningu milli ára 1989 og
verði alls um 4,5 milljónir tonna.
V-Evrópa fór á síðasta ári í fyrsta
sinn framúr Bandaríkjunum sem
álnotandi og mun því á þessu ári
þurfa að flytja inn um tæpa 1
milljón tonna af áli til að full-
nægja eftirspurninni. Allt bendir
til vaxandi eftirspurnar eftir áli í
Evrópu á næstu árum eftir að
A-Evrópa opnaðist, þar sem bæði
þjóðartekjur á mann og álnotkunin
er um 50% lægri heldur en hjá
nágrönnunum í vestri, og hlýtur
að eiga eftir að vaxa. Auk þess
þykir ljóst að álnotkunin muni
aukast jafnt og þétt vestan járn-
tjaldsins gamla í takt við aukin
hagvöxt sem talinn er verða sam-
hliða innri markaði Evrópu. Sam-
tök evrópsku álframleiðandanna
segja því enga þörf munu vera á
því að fækka álverum á þessu
svæði í næstu framtíð að því gefnu
að álverð og orkuverð haldist þar
sem það hefur verið að undanf-
örnu. Álverð á bilinu 1800-1900
dollarar fyrir tonnið muni jafn-
framt verða framleiðendum hvatn-
ing til að ráðast í nýjar fjárfesting-
ar í áliðnaðinum.
í þessu efni skipast þó verður
jafnan skjótt í lofti. Álverð um
mitt sumar var á bilinu 1550-1600
dollarar fyrir tonnið. Atökin við
Persaflóa hafa nú valdið snöggri
verðhækkun á áli, þannig að það
hefur undanfarna daga staðið í
röskum .1960 doliurúm fyrir ton-
nið. Þó að Miðausturlöndin séu
með einungis um 2,4% af núver-
andi framleiðslugetu álbræðsina í
heiminum hefur á því svæði verið
mesta uppsveiflan í álframleiðsl-
unni, þar sem í tonnum talið er
að fínna á þeim slóðum um fjórð-
ung allra nýrra eða fyrirhugaðra
álbræðsluframkvæmda í heimin-
um. Átökin við Persaflóann setja
hins vegar verulegt strik f reikn-
ingin varðandi þessar framkvæmd-
ir og þess vegna hefur álverðið
verið að hækka undanfarið.
Ástandið í Miðausturlöndum
verður þannig tvímælalaust til að
styrkja samkeppnisstöðu íslands
sem orkusala til stóriðju á heims-
markaðinum, því að það mun taka
langan tíma að þurrka af þann
blett sem Saddam Husein hefur
sett á þennan heimshluta í heild.
Hins vegar þarf þróun mála á þess-
um slóðum ekki endilega að
tryggja okkur hátt álverð nú í
næstu framtíð. Persaflóadeilan
hefur nefnilega einnig valdið
hækkun á olíuverði og haldist olíu-
verðið hátt til frambúðar kemur
það fram 1 minnkandi framkvæmd-
um við húsbyggingar og almennri
neyslu. Sérfræðingar segja að
samdrátturinn í iðnaðarframleiðslu
verði hraðari en svo að álframleið-
endum muni takast að mæta hon-
um með því að draga úr framleiðsl-
unni í takt við minni eftirspum.
Þessi þróun veldur því lægra ál-
verði meðan þetta ástand varir.
Engu að síður verður að teljast
bjart yfír álijeiminum. Álnotkun
fer hraðvaxandi á ýmsum nýjum
sviðum, ekki síst í umbúða- og
byggingariðnaöinum og bíla- og
flutningatækjaiðnaðinum, þar sem
ál er notað til að létta faratækin
með það fyrir augum að spara elds-
neyti. Nú era um 50 kg. af áli í
meðal fólksbíl en sérfræðingar
telja að þetta hlutfall eigi eftir að
aukast í um 80 kg. þegar kemur
fram á miðjan þennan áratug. Ál-
eftirspurnin á næsta ári er talin
munu aukast um 3% í um 15,4
milljónir tonna, sem þýðir að nú-
verandi birgðir af áli lækki úr 3,1
milijónum tonna í 2,9 milljónir
tonna, og að framleiðslan þurfí að
hafa náð 17 milljónum tonna 1994
til að halda í víð eftirspurnina.
Álvinnsla hefur einnig haft á sér.
fremur vafasamt orð vegna
mengnunar en þau viðhorf eru sem
óðast að breytast. Bæði kemur til
ný og fullkomnari hreinsunartækni
og að af öllum hrámálmum þykir
álið nú vinsamlegast umhverfinu,
þar sem notkun þess í fartækjum
sparar orku og síðast en ekki síður
vegna þess að það er endurvinnan-
legt. Ál virðist því eiga framtíðina
fyrir sér.
að finna leiðir til að nýta innlendar
orkulindir sem hreyfiorkugjafa í
samgöngum og sjávarútvegi. Þar
gæfi vetnisframleiðsla í samstarfi við
EB okkur möguleika, sem við hefðum
ekki sjálfír vegna þess hve fjárfrekt
slíkt er, til að efla atvinnu og til að
gera okkur síður háða innflutningi.
Þetta er auðvitað framtíðarverkefni,
en ég er sannfærður um að nýtt ál-
ver á íslandi er mjög mikilvægt skref
á þeirri braut og getur opnað þennan
glugga til framtíðarinnar. Ég er
sannfærður um að þessi viðleitni
hefur mjög almennan stuðning hér
á landi. Það hefur orðið of langt hlé
í nýtingu orkuauðlindanna til þess
að breyta þeim í atvinnu og tekjur
fyrir aimenning," sagði Jón Sigurðs-
son.
Ákveðinn í að ljúka málinu
Efasemdir hafa verið um að meiri-
hluti væri í stjórnarflokkunum fyrir
álmálinu. Stjómarþingmenn og ráð-
herrar hafa gert athugasemdir við
orkuverð, staðinn ef Keilisnes verði
fyrir valinu, og vinnubrögð við samn-
ingagerðina. Hvert er pólitískt mat
iðnaðarráðherra á stöðunni?
„Ég veit að minn eigin flokkur
stendur heill á bak við mig i þessu
máli, og ég tel að það muni nást
fyrir því meirihluti. Ég minni á, að
þegar ég lagði fram raforkuvera-
frumvarpið í vetur drógu menn mjög
í efa að það hefði stuðning stjórnar-
innar í heild, hvað þá öraggan meiri-
hluta á Alþingi. Eg held að þetta
mál sé líkt vaxið, en segi jafnframt
að það er ekki fyrst og fremst flokks-
pólitískt. Málið er þeirrar gerðar að
ég get ekki ímyndað mér að menn
láti þröng flokkssjónarmið eða lands-
hlutahagsmuni ráða. Ég vonast til
þess að þeir sem með mér vinna fall-
ist á það, en auðvitað sækist ég jafn-
framt eftir því að fá sem víðtækasta
samstöðu um málið. Það er mikil-
vægt fyrir framtíðariðnþróun á ís-
landi að hér ríki pólitískur stöðug-
leiki og að það komi skýrt fram, að
Islendingar vilja vinna með öðrum
þjóðum að slíkum verkefnum."
Jón játaði að fram hefði komið að
skoðanir ráðherra væra nokkuð
skiptar um einstaka þætti málsins.
„En ég tel að það sé nú óðum að
taka á sig þá mynd sem menn geta
sætt sig við, þótt auðvitað tali þar
hver fyrir sig. Ég er hins vegar
ákveðinn í því að ljúka málinu.“
— Munt þú þá ganga frá bráða-
birgðasamningi við Atlantsálshópinn
án þess að fyrir liggi samkomulag í
ríkisstjórninni um hann?
„Ég mun freista þess að gera þann
samning þannig að um hann geti
tekist samkomulag."
— En ef svo reynist ekki vera.
Myndir þú leita til Sjálfstæðisflokks-
ins um samstarf til að koma samn-
ingnum í gegnum þingið, þótt það
kostaði stjómarslit samkvæmt skil-
greiningu í upphafi stjórnarsam-
starfsins?
„Ég fer yfir þá brú þegar ég kem
að henni.“
Samningurinn við Atlantsálshóp-
inn er ekki orðinn að veraleika. Fari
svo að þetta mál steyti á skeri,
hveija telur iðnaðarráðherra þá vera
sínastöðu?
„Ég er tilbúinn til að standa og
falla með mínum verkum í þessu
máli. Þetta er mitt viðfangsefni og
takist mér ekki að koma því fram
vegna pólitískrar andstöðu, hlýt ég
að skoða mína stöðu í því ljósi," sagði
Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra.
UTSOLUMARKAÐURINN, SKIPHOLTI33
Glæsilegt vöruúrval (ath. stórar stærðir)
Dæmi um verö:
Kápur kr. 6.400,-
Jakkar kr. 2.400,
Kjólar kr. 1.900,-
Pils kr. 900,-
Skipholti 33, sími 31670.
H