Morgunblaðið - 13.11.1990, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 1990
Vegferð í hnotskurn
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Anna S. Snorradóttir: Þegar
vorið var ungt. Ljóð. Utgefandi:
Fjörður, Reykjavík 1990.
Anna Snorradóttir hefur verið
þekkt nafn gegnum tíðina — allt frá
því hún lauk stúdentsprófi 1942 —
sem dálkahöfundur og starfsmaður
við þáttagerð hjá Ríkisútvarpinu.
Einnig skrifar hún í blöð og tímarit
um menningarleg efni samtímans.
011 þessi störf hennar hafa ein-
kennst af heiðarleik, lýrísku innsæi
og litríku hugarfari.
Og nú sendir hún frá sér ljóðabók
— ljóð sem ort eru á árunum
1984-1990. Nafn bókarinnar gefur
til kynna að skáldið leitar á vit minn-
inganna að yrkisefni sínu.
Ljóðunum er skipt niður í þijá
kafla: I. Gimburskeljar, II. Staðir og
III. Þegar vorið var ungt.
í fyrsta kaflanum dregur skáldið
upp skýrar myndir frá bernsku sinni
vestur á Flateyri. Lesandi kynnist
því hvernig náttúran, blíð og óblíð,
mannlífið og hversdagshlutir koma
smám saman inn í líf lítillar telpu
sem hefur gott næmi fyrir umhverfi
sínu og tekur öllu sem i því hrærist
af vakandi athygli. Finnur til og
gleðst.
Á Flateyri: „Tvær telpur í ijöru /
trítla stein af steini / hlustandi á
bátaskelli / með fullt fang / af sjáv-
arlofti / og gleði í augum. / Fjaran
tandurhrein / undraheimur / full af
ævintýrum. / Enginn nema gimbur-
skel / í lófa / skilur hamingju
barns.“ Hafið og norðurljósin vekja
óskipta athygli barnsins. Og Fljótið:
„Lengi var Bótarlækurinn / eina
fljótið / sem ég þekkti / gljástör
meðfram bökkum / döggblaðka nið-
ur undir ós / þar sem sendlingar /
trítluðu / og toguðu maðk / upp úr
gráum sandi / ... “
Minningarnar víkja ekki út úr
tíma sínum, til fordóma, þegar hluti
af gestrisni eru vindlar á borði:
Sendiferð í myrkri: „ ... Það þarf
að senda eftir vindlum í býðina /
sem er löngu búið að loka, gestir á
kontór / og hvar er telpan, hvar er
telpan? ... “ og seinna í ljóðinu: „ ...
Loksins er hún í forstofunni með
vindlakassa / í fangi en á kontór
heyrist skraf kátra gesta / ... “
II. kafli, Staðir, er byggður úr
svipmyndum frá ferðalögum skálds-
ins um ókunnar, Ijarlægar slóðir, eða
á heimaslóðum: I Yosemite dal: „E1
Capitan, / þú mikla granítborg /
hvít, glæsileg, ægifögur / umkringd
rauðum risum / starandi / á naktar
axlir þínar / nótt og dag / ... “
í III. kafla, Þegar vorið var ungt
eru nokkur átakamikil ljóð. Þar leyf-
ir skáldið lesanda að skyggnast inn
í vitund sína — opnar sem snöggv-
ast fortjald að því sem það hefur í
raun og veru ekki gefið tækifæri á
að kynnast í öðrum ljóðum: Á
bryggjunni: „Þeir leystu festar í
logni / og það lagði frá / skipið sem
skar á hnútinn / og skelfdi mína þrá
/ alein stóð og andvarpaði / yfir
mig hafði fennt: / Hvers vegna skip
/ hvers vegna skerðu / hjartað mitt
í tvennt?“ Hér eru sýnileg átök ástar
og sársauka. En skáldið skilur le-
sanda eftir í spurn. Þó er eins og
nokkurt svar — sveipað dulúð þó —
fáist í Júníljóði: „ ... En ávallt síðan
yrkisefni mitt / einmana fugl sem
býr í hjarta mér / hann flýgur burt
Anna S. Snorradóttir
og færir kveðju þér / og finnur loks
hið rétta hreiður sitt / Hinn eini
fugl sem flögrar burt frá mér / finn-
ur og veit að allt var handa þér.“
Lesandi skynjar eins og fínan
epískan þráð liggja gegnum I. og
III. kafla — tengja þá saman. í því
er II. kafli að nokkru óskyldur þeim.
Skáldið yrkir áf varúð gagnvart
tilfinningum sínum — hleypir les-
anda hvergi nær sér en áður er vitn-
að í. Þetta veldur því að nokkurt
stóískt yfirbragð setur svip sinn á
ljóðin í heild.
Ljóðagerðin er vönduð og skáldið
tileinkar sér ríkjandi ljóðaform nú-
tímans í flestum ljóðum sínum.
Fjörtíu og sex ljóð eru í bókinni,
sem ér 68 bls., bundin í kápu, sem
prýdd er mynd af skemmtilegu
málverki eftir skáldið.
Duni dúkarúllur kalla fram réttu
stemmninguna við veisluborðib.
Fallegir litir sem fara vel við
borðbúnáðinn geta skapað þetta litla
sem þarf til aið veislan verði fullkomin.
Og þú þarft ekki að þvo
dúkinn á eftir.
Efnismikil árbók
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
ÁRBÓK SLYSAVARNAFÉ-
LAGS ÍSLANDS 1990. Reykja-
vík, 1990.
»Hvað gerir maður ekki fyrir
Slysó,« spyr kona í Vestmannaeyj-
um í lok LítiIIar ferðasögu. Ferðin
sú var reyndar ekki lengri en út í
Faxasker; en talsverður leiðangur
þó fyrir frúr sem ekki eru vanar
þvílíku volki dagsdaglega. Erindið
var að líta eftir björgunarskýli sem
þar stendur, og endurnýja birgðir.
Árbók Slysavarnafélagsins hef-
ur löngum verið ársskýrsla mest,
og svo er enn. Þarna eru frásagnir
af fundum og ráðstefnum, skýrt
frá margvíslegri starfsemi á vegum
félagsins, minnst látinna félaga og
að lokum yfirlit um slysfarir og
bjarganir á árinu 1989. Höfundar
eru margir, þeirra á meðal Hannes
Þ. Hafstein sem lengi hefur verið
framkvæmdastjóri Slysavarnafé-
lagsins; og raunar forsvarsmaður
þess út á við oft og tíðum. Greint
er frá að á aðalfiindi hafi heyrst
sú rödd að Árbókin væri tíma-
skekkja, »komin úr takt við tím-
ann«. En ekki virðist sú skoðun
hafa fundið sterkan hljómgrunn
því »þetta mál .var ekki frekar
rætt á fundinurm. Á ísafirði var
fundur sá haldinn. Og hvað var
þá betur við hæfi en að höfuðskáld
þeirra Vestfirðinga, Guðmundur
Ingi, flytti kvæði »ort í tilefni aðal-
fundar«. Lágt hefur verið gengi
tækifæriskvæða síðustu áratugina.
Guðmundur Ingi eltir ekki tískuna.
En hann sýnist trúa því að skáld-
skapurinn geti orðið til stuðnings
góðum málstað og fetar þannig í
spor genginna.
Slysavarnafélagið var í upphafi
stofnað til að bjarga skipbrots-
mönnum. Alla götu síðan hafa
störf þess fyrst og fremst miðast
við björgun úr sjávarháska. En nú
er svo komið að umferðin á vegun-
um verður ekki færri mönnum að
fjörtjóni en ferðir um Ránar slóð.
Ennfremur lendir margur í nauð í
óbyggðum svo kalla verður til
hjálparlið. Vegii' loftsins geta líka
endað á háskabraut. En þar koma
Hannes Þ. Hafstein
til liðsveitir frá öðrum samtökum.
Slysavarnafélagið lætur þó ekkert
afskiptalaust sem til bjargar má
verða, hvorki á sjó né landi. En
vafalaust mun það, hefðinni sam-
kvæmt, verða sjónum tengt fram-
vegis eins og hingað til, þar hefur
það sérhæft sig.
Eins og lesa má um í þessari
greinagóðu Árbók beinast kraft-
arnir ekki síður að forvarnarstarfi
nú orðið; kynningu og fræðslu svo
koma megi í veg fyrir slys. Þess
vegna heldur félagið reglubundið
námskeið í slysavörnum fyrir sjó-
menn, og reyndar einnig björg-
unarlið til sjós og lands.
Þar sem Slysavarnafélagið er
fjölmennt og furðumargir leggja
þar hönd að verki er sýnt að það
hefur ekki aðeins beitt sér fyrir
góðu málefni heldur líka fullnægt
vissri félagslegri þörf hringinn um
landið. Betur líður þeim sem finnur
sig nokkurs nýtan; og fundir veita
félagsglöðum tækifæri til að hitt-
ast og blanda geði. Og um Árbók-
ina má segja að fáar slíkar munu
gefnar út á landi hér þar sem
fleiri menn eru nefndir með nafni,
konui' jafnt sem karlar.
Tno Reykjavíkur
Tónlist
Ragnar Björnsson
Vegna misskilnings kom undir-
ritaður 20 mínútum of seint á
tónleikana og missti því af fyrsta
og öðrum þætti Tríósins í H-dúr
op. 8 eftir J. Brahms, kom inn í
byijun Adagioþáttarins sem
hljómaði fagurlega og skáldlega
til mín þar sem ég settist niður
við stigauppganginn. Síðasti þátt-
urinn — Allegro — hljómaði því
miður ekki alltaf jafn fagurlega
þangað sem undirritaður sat og
var ástæðan hljómburðurinn, því
þegar þau þremenningamir tóku
verulega á vildu útlínur og skýr-
leiki þurrkast nokkuð út, tónaflóð-
ið flýtur út yfir bakkana. Hvað
er góður hljómburður? Því verður
víst seint svarað til fullnustu, einn
salur hentar þessu hljóðfæri, ann-
ar hinu. F’yrir Tríó Reykjavíkur
og „expressivo“spil þess er hljóm-
burðurinn í Hafnarborg of mikill,
fyrir kammermúsík er Gamla bíó
— íslenska óperan — líklega enn
efst á blaði, þar er eftirhljómurinn
hvorki of lítill né of mikill fyrir
kammermúsík, allt greinist vel,
engu heldur hægt að leyna, en
mjög gjarnan vildi ég heyra Halld-
ór Haraldsson spila meira af
Brahms.
Tríó Reykjavíkur velur sér ekki
verkefni af auðveldustu gerð, Bra-
hms-tríóið er jú enginn barnaleik-
ur og tríó Páls P. Pálssonar, sem
frumflutt var á tónleikum þessum,
er á köflum ekki auðvelt, a.m.k.
ekki fyrir strokhljóðfærin, við-
kvæm og hættuleg tvígrip og ekki
auðvelt í samleik. Auðheyrt var
að þau Guðný, Gunnar og Halldór
höfðu lagt mikla vinnu í verkið
og árangur, miðað við fyrstu
heyrn, ^ftir því. Páll semur tríó
sitt í Austurríki, eða eins og hann
segir sjálfur, úti á svölum í 35
gráða hita. Enga mollu er þó að
finna í tríói Páls, lífsorka og
glettni ræður ferðinni og vel upp-
byggð tónsmíð verður til úr penna
Páls. Eðlilega stenst hann ekki
að flétta örlítið norræna hörku inn
í suðræna sóldýrkun og að klass-
ískum sið er síðasti þátturinn
kannski veikbyggðastur, og
kannski hefði hann átt að heita
Allegro giocosso í stað Allgro ri-
soluto, en til hamingju með vel
heppnað trió. Um stórfenglegt
tríó M. Ravels mætti skrifa heila
bók og varla fær Tríó Reykjavíkur
miklu erfiðara verkefni til flutn-
ings, og slík verk þurfa vitanlega
að flytjast á mörgum tónleikum
áður en allt kemst til skila, inni-
hald og algjörlega hreint spil, og
hér er málið að hemja tilfinning-
arnar, þá skilar Ravel sér.
Ánægjulegt mjög var að heyra
þetta stórbrotna verk í flutningi
Tríós Reykjavíkur og mentnaður
er nauðsynlegur.