Morgunblaðið - 14.02.1991, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 1991
Á ferð um Eystrasaltsríki:__Seinni grein
Við verðum að hjálpa
þeim að syngja
eftir Ólöfu Ýr
Atladótur
Ein af síðustu heimsóknum
okkar í Litháen er í höfuðstöðvar
dagblaðsins „Morgunn Lithá-
ens“. Þetta er blaðið sem fyrst
reif sig undan ritskoðuninni og
fór að fjalla um ýmis félagsleg
vandamál, sem að sjálfsögðu
voru ekki til í sovéska kerfinu.
Vandamálin voru (og eru) af
ýmsum toga, en þetta eru allt
vandamál sem við á Vesturlönd-
um könnumst við: vændi, eitur-
lyf, fangelsismál og hið eilífa
unglingavandamál m.a. Farar-
stjórinn segir mér að fram að
þessu hafi Litháar alltaf vor-
kennt Vesturlöndunum fyrir öll
þeirra vandamál, sem ekki fyrir-
fundust opinberlega réttum meg-
in við járntjaldið.
Auk þess birti blaðið greinar um
sögu Litháens, en slíkt bannaði
Sovétstjórnin. Saga var raunar
varla kennd nema í formi sögu
kommúnistaflokksins og margir
vissu lítið um lýðræðistímabilið milli
stríða.
Ritstjórinn segir við okkur í
kveðjuskyni að hann vonist til að
blaðið haldi áfram að batna og að
það sinni áfram skyldum sínum við
ungt fólk i sjálfstæðu landi.
Næsta dag, þegar við erum kom-
in til Rigu, er okkur sagt að herinn
hafi ráðist á og yfirtekið húsið.
MorgUnn Litháens kemur ekki leng-
ur út.
Þegar það er komið að því að
stíga um borð í næturlestina sem
fer milli Vilnius og Rigu er okkur
sagt að stjórnin sé fallin vegna
ágreinings við þingið um verðhækk-
anirnar og að verðlag muni lækka
aftur. Það veit enginn lengur hvað
hlutirnir kosta.
Jafnvel er búist við að herinn
láti til skarar skríða þá um nóttina.
Forsætisráðherrann er nýkominn
úr snöggri ferð til Moskvu, þar sem
hún talaði við Gorbatsjov og spurði
hann hvað herinn ætlaði sér að
gera. Gorbatsjov sagðist ekki hafa
hugmynd um það, hún yrði að
spyrja herinn.
Eg spyr fararstjórann okkar
hvort hún sé ekki hrædd, hvernig
hún geti verið svona róleg í ljósi
þess sem er að gerast.
„Auðvitað er ég kvíðin. Auðvitað
er ég hrædd. En hvað get ég gert?
Ég verð að halda lífinu áfram. Ef
herinn kemur, þá kemur hann, við
höfum engin vopn til að veijast
honum.
Við getum bara sungið.“
Til Lettlands
Sovéskar lestir eru sóðalegar.
Eflaust eru til margar verri, en
engu að síður erum við afskaplega
fegin þegar við komum til Rigu,
eftir svefnlausa nótt þar sem vand-
lega var forðast að fara á klósettið.
Það er eins og hlandlyktin gjósi upp
þar, bara við að setja lestina í gang.
Riga er ólík Vilnius. Það er meira
af fólki á götunum, en jafnframt
fleiri sýnilegir hermenn. Hér og þar
má sjá litla hópa fólks, sem hafa
þyrpst umhverfis einn hermann-
anna og eru í heitum samræðum
við hann. Fyrir framan þinghúsið
virðist sífellt vera töluvert stór hóp-
ur fólks sem stendur og ræðir málin.
Eins og áður segir eru aðeins 50%
íbúa Lettlands Lettar. í Riga er
hlutfallið enn lægra, einungis 37%
íbúanna eru lettneskir. Þetta hefur
valdið miklu óöryggi undanfarin 3
ár, er okkur sagt þegar við heim-
sækjum borgarstjórnina. Eins og í
Litháen hefur verð á lífsnauðsynj-
um hækkað mikið undanfarið, sök-
um þess að stefnan er sett á mark-
aðskerfið. Borgarfulltrúinn líkir
Varðstaða borgaranna í Riga
Þú getur haft áhrif á upphæð
hitaveitureikningsins með því að nýta
hitaveituvatnið betur.
Sjálfvirki Danfoss
ofnhitcistillirinn
skammtar nákvæmlega
það rennsli sem þarf til
að skapa þann hita sem
óskað er.
Með Danfoss ofnhitastilla
og þrýstijafnara á hita-
kerfinu fæst kjörhiti í
hverju herbergi og
lágmarks húshitunar-
kostnaður.
= HÉÐINN =
SEUAVEGI 2, SÍMI 624260
VERSLUN - RÁÐGJÖF
Morgunblaðið/rax
Fyrir utan þinghúsið í Riga
ástandinu að mörgu leyti við Pól-
land, en bendir á að aðstaða Pól-
vetja sé þó betri, vegna þess að þar
eru ekki sovéskir hermenn á hveiju
strái.
Hann segir ennfremur að hús-
næðisskortur ríki, u.þ.b. 20.000
manns bíði eftir húsnæði og að
þetta megi rekja til yfirráða Sov-
étríkjanna. Eftir seinni heimsstyrj-
öldina tvöfaldaðist framboð á hús-
næði í Riga, en um leið tvöfaldaðist
ijöldi Rússa í borginni og þeir fengu
flestar nýju íbúðanna.
í borgarstjórn eins og á þinginu,
eru tveir flokkar, kommúnistar og
„Popular Front“ sem eru smám
saman að breytast í regnhljfarsam-
tök fijálsra stjórnmálaflokka í
Lettlandi. í borgarstjóm Rigu skipt-
ast sætin jafnt milli þessara tveggja
fylkinga en á þinginu hefur Popular
Front tvo þriðju hluta þingsæta.
Ríkisborgararétturinn
Eitt af vandamálunum sem
stendur lýðræðisþróun fyrir þrifum
er spurningin um ríkisborgararétt-
inn í tengslum við kosningar. Eins
og staðan er í dag getur fólk kom-
ið hvaðanæva frá Sovétríkjunum til
Lettlands á kosningadag og kosið.
Þessu má líkja við það að Islending-
ar færu til Svíþjóðar og kysu þar
til sænska þingsins.
Borgarstjórnarfulltrúinn segir að
auðvitað muni allir hafa sömu borg-
araleg réttindi og sömu mannrétt-
indi, en að fólk verði að velja hvort
það vill vera sovéskt eða lettneskt.
Það kemur einnig fram hjá honum
að margir Rússar séu hræddir um
að fá ekki lettneskt ríkisfang ef og
þegar af sjálfstæðinu verður.
Talsmaður Popular Front segir
okkur síðar að þau hafi velt þessu
vandamáli fyrir sér. Ein hugmyndin
er, að boða til kosninga, þar sem
einungis þeim (eða afkomendum
þeirra), sem bjuggu í Lettlandi fyr-
ir 1940, verði leyft að kjósa og í
þessum kosningum verði hægt að
ganga frá sjálfstæðismálinu. En hjá
þessari konu kemur einnig fram
skoðun sem við heyrum nokkuð
oft: „Við fengum ekki að kjósa um
hvort við ættum að ganga í Sov-
étríkin. Hvers vegna í ósköpunum
eigum við að þurfa að kjósa um að
ganga úr þeim?“
í sænska sendiráðinu
Við heimsækjum einnig sænska
konsúlinnn í Riga. Svíar hafa einir
vestrænna þjóða einhvers konar
diplómatísk tengsl við Eystrasalts-
ríkin, vegna þess að þeir voru fyrst-
ir vestrænna þjóða til að viðurkenna
INNFL YTJENDUR!
FRAMLEIÐENDUR!
Kaupum vörur
eða tökum í
umboðssölu
BOLHOLTI 6, 105 REYKJAVIK, SÍMI 679860