Morgunblaðið - 14.02.1991, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 1991
31
Minning:
Pétur Jóhannsson
frá Skógarkoti
„Bognar aldrei, — brotnar í
bylnum stóra seinast."
Vinur minn Pétur Jóhannsson
frá Skógarkoti í Þingvallasveit er
látinn. Guðrún kona hans hafði tal
af mér í síma, áður en fráfall Pét-
urs var tilgreint í fjölmiðlum. Kyrrl-
átri röddu skýrði hún frá því, að
dagurinn eftir felliveðrið mesta um
fyrri helgi hefði orðið hinzta stund
Péturs á jörðu.
Mig setti hljóðan við fregnina.
Síðan kom upp sorgin. Eiginlega
undraðist ég þá aðkenningu. Víst
hafði mér verið hlýtt til Péturs og
fundið vinarþel undan rifjum hans
í minn garð og minna. En tæplega
hafði ég að óreyndu gjört mér grein
fyrir því, að harmur sækti mig
heim við andlát hans. Nú er þó svo
komið. Enginn veit, hvað átt hefur,
fyrr en misst hefur.
Fleira bar til. Pétur hafði setið
yfir kaffibolla hjá mér heima á
Þingvallabæ öldungis nýverið, rétt
einu sinni. Við höfðum rætt hug-
stæð efni að vanda. Alls ekkert
benti til, að ýtrustu umskipti væru
í vændum. Öðru nær. Glaður í
bragði barði Pétur að dyrum á
bóndadaginn. Öll var orðræða hans
við sama tón og ævinlega, hugsun-
in skýr, fasið dugnaðarlegt, glettn-
in tær, handtakið fast, er hann
kvaddi og gekk hvikur í spori og
stæltur frá bæjardyrunum. Nú er
þess konar heimsóknum lokið fyrir-
varalaust. Meiri von, að treginn
tefji um stund.
Ef miðað er við aldur Péturs,
urðu kynni okkar reyndar ekki
löng. Fyrir tæpum áratug lágu leið-
irnar saman. Um þær mundir bar
þennan öðling hér að garði í fyrsta
sinni á minni tíð. Eftir það tókst
bræðralag bæði fljótt og vel okkar
á meðal. Við fetuðum sömu vegi í
bókstaflegum skilningi. Á þær göt-
ur bar aldrei nokkum skugga.
Skömmu eftir að ég settist að
við Öxará heyrði ég góðan mann
tala um „Þingvallavini“: Þessi og
hmn væri meiri Þingvallavinur en
aðrir. Mér kom þetta orð á óvart;
vissi ekki betur en Islendingar allir
væru Þingvallavinir.
Svo mun og vera. Þó er hér
manna munur, eins og víðar. Upp
til hópa ber hver og einn lotningu
fyrir þessum helga stað, á sína eig-
in vísu. En ekki er öllum gefið að
láta sér títt um Þingvelli frá degi
til dags, enda engan veginn við því
að búast. Flestir hafa fjölmörgu
öðru að sinna, þótt Þingvellir dragi
þá jafnan uppi á góðri stundu, alla.
Eigi mun hallað á neinn, þótt
sagt sé sem er, að Pétur Jóhanns-
son frá Skógarkoti væri Þingvalla-
vinurinn mesti. Öllum stundum
undi Pétur hér, fengi hann því
framast við komið. Fátt fékk Pétri
meiri ánægju en að leiða óreyndan
og nýtilkominn þjóðgarðsvörð um
krákustíga Bláskóga, víðs fjarri
ökuleiðum og jafnvel reiðgötum,
um troðninga, sem fæstir fara
nokkru sinni og vita varla, að eru
til. Jafnan kunni hann skil á hverri
hraunstrýtu, mosaþembu og þúfu.
Hellarnir í Þingvallahrauni voru
gaman Péturs. Þó var honum kær-
astur skógurinn í öllum myndum.
Örnefni hafði Pétur hvarvetna á
hraðbergi, og víðast fylgdi saga
nafni. Ekki stórtíðindi þessa ein-
stæða vettvangs þjóðarævinnar í
hálfa elleftu öld. Fremur hið lítt
þekkta: Saga fólksins í sveitinni,
eins og hún gjörðist á uppvaxtar-
árum Péturs, þegar hér var enn
búið á hveijum bæ og glaðsinna
ungmenni skokkuðu fram og aftur
um hraunið til góðra vina funda.
Einnig líf sama fólks á fyrri tíð,
svo langt sem rakið verður. Um
það efni hafði Pétur flett hverju
blaði; er að sönnu höfundur mikils
hluta Þingvallasveitariýsingar t'
þriðja bindi ritverksins Sunnlenzk-
ar byggðir, sem út kom að tilhlutan
Búnaðarsambands Suðuriands árið
1983, tók þar einnig saman kaflann
um Þingvallavatn, leiðarvísun um
sveitina og fróðleik um jarðirnar
austan Almannagjár.
Snemma varð mér ljóst, að Pétur
Jóhannsson ætti öðrum mönnum
fremur aðgang að námu, sem trú
er óðum að lokast, en það er vitn-
eskja um leyndardóma Þjóðgarðs-
ins á Þingvöllum í smæstu efnum.
Beztu menn hafa raunar fyrir fáum
árum skrifað öndvegisrit í þessari
grein, og er þar fjölmörgu til skila
haldið. En Pétur vissi fleira. Því
varð það að ráði, að hann fengi í
hendur loftmyndir af Þjóðgarðin-
um. Þar skrásetti hann örnefnin
öll, sem honum voru kunn, vel á
sjöunda hundrað innan þjóðgarðs-
markanna. Þingvallanefnd sýndi
Pétri verðskuldaðan sóma af þessu
tilefni. Nú er verkið varðveitt hjá
Landmælingum íslands. Mun það
verða hvetjum þeim fræðabrunnur,
er ausa vill af á komandi tíma.
Með þeim hætti lét Pétur Jóhanns-
son okkur hinum í té heimild, sem
hvergi er til nema þar.
Auðvelt væri að rekja miklum
mun lengra þann þráð, sem nú
hefur verið gripið um. Pétur var
öllum mönnum slyngari við að leiða
gestahópa hér um grenndina og
segja þeim frá Þmgvallasveit og
umhverft hennar. Á bæjum í sveit-
inni var hann hvarvetna aufúsu-
gestur og hverjum Þingvellingi
kær. Fjallferðir voru Pétri tamar,
og fór hann jafnan á hausti með
bændum til smalamennsku um af-
réttarlönd Þingvallahrepps, enda
göngumaður með afbrigðum og
léttur á fæti á áttræðisaldri. Síðast
var Pétur fjallkóngur um austan-
verðan afréttinn á nýliðnu hausti.
Barngóður var Pétur svo að frá
bar. Þegar hann fór með barn sér
við hönd, naut sín til fullnustu sú
fræðslugleði, sem Pétur bjó yfir.
Pétur Júlíus Jóhannsson fæddist
í Skógarkoti 18. júlí 1911. Foreldr-
ar hans voru hjónin Jóhann Krist-
jánsson og Ólína Jónsdóttir, en þau
voru síðustu ábúendur í Skógarkoti
og ráku þar myndarbú frá 1909
til 1936. Jóhann bóndi í Skógar-
koti var Þingvellingur að uppruna.
Bjuggu foreldrar hans, Kristján
Ámundason og Gréta M. Sveins-
dóttir, á Kárastöðum frá 1884 til
1903. Ólína Jónsdóttir var af hún-
vetnskum ættum.
Bræður Péturs voru þeir Jón og
Kristján og eru nú báðir látnir.
Systurnar Gréta og Herdís fylltu
systkinaflokkinn í Skógarkoti. Þær
búa í Reykjavík.
Pétur hleypti heimdraganum lið-
lega tvítugur að aldri. Vann hann
um allmörg ár sem ökumaður á
langleiðabifreiðum hjá bifreiðastöð
Steindórs og hafði ýmist með hönd-
um ferðir til Akureyrar eða suður
með sjó.
Árið 1938 kvæntist Pétur fyrri
konu sinni Guðrúnu Margréti Finn-
bogadóttur. Hún var upp runnin á
Isafirði, en komin af Kollsvíkurætt
á Rauðasandi. Þau hjón settu bú
saman á Akranesi, og starfaði Pét-
ur þar.hjá Haraldi Böðvarssyni við
verkstjórn og akstur. Þeim Pétri
og Guðrúnu varð tveggja sona auð-
ið og búa báðir í Reykjavík, Þröst-
ur, trésmiður að atvinnu, og Ægir,
starfsmaður Búnaðarbanka Is-
lands.
Guðrún Margrét Finnbogadóttir
varð skammlíf og féll frá árið 1944.
Þá þungu raun bar Pétur óbugaður
sem aðrar. Bjó hann enn um sinn
á Akranesi, en fluttist að nokkrum
árum liðnum til Reykjavíkur og
varð framkvæmdastjóri á bifreiða-
stöðinni Hreyfli. Stóð svo til ársins
1956, en þá rættist draumur, sem
Pétur lengi hafði með sér alið.
Hvarf hann nú heim í Þingvalla-
sveit að nýju. Bróðir Péturs, Kristj-
án, bjó þgjj Gjáþakka. .Qekk Pétur
honum til handa um hríð. En árið
1959 kvæntist Pétur eftirlifandi
eiginkonu sinni, Guðrúnu Margréti
Sæmundsdóttur, sem fædd er í
Litlu-Hlíð á Barðaströnd og alin
upp á Brekku í sömu sveit. Þau
Pétur og Guðrún settust að í Mjóa-
nesi í Þingvallahreppi og bjuggu
þar allt til ársins 1974. í Mjóanesi
hafði Pétur verulegt fjárbú og
hænsnarækt, en stundaði jafnframt
silungs- og murtuveiði í Þingvalla-
vatni af þeirri elju, sem honum var
lagin.
Eftir fjórtán ára búsetu í Mjóa-
nesi lá leið þeirra hjóna vestur um
heiði. Gjörðu þau sér fagurt heim-
ili á Nýbýlavegi 104 í Kópavogi.
Pétur tók til verka hjá Búnaðar-
banka Islands og starfaði þar til
sjötugs. Á Nýbýlavegi bjó hann til
dauðadags.
Pétri Jóhannssyni var einkar
sýnt um allt, er laut að ræktun og
jarðabótum hvers konar. Skógrækt
átti hug hans öðru fremur. Á sinni
tíð hafði verið settur minnisvarði
um Jón bróður Péturs spölkorn frá
Þingvöllum og tijálundur umhverf-
is. Pétur sýslaði mjög um lundinn
og dvaldi þar löngum stundum.
Þaðan bar hann og jólatré að gjöf
heim í Þingvallakirkju á aðventu
ár hvert.
Pétur var lífsins barn. Yndi hans
var að sjá grös gróa; sálubót að
ganga með honum um grænt landið
og heyra hann tala um tré og jurt-
ir, sjá hann handfjatla gróður jarð-
ar og hlú að hveiju strái.
Á Nýbýlavegi 104 átti Pétur lítið
gróðurhús. Það var í góðu samræmi
við æviferil ræktunarmannsins frá
Skógarkoti í Bláskógum, að síðasta
stund hans rann, er hann var að
hlynna að þeim gróðurreit.
Marga minningu á ég um Pétur
Jóhannsson. Ein er öðrum bjartari:
Það var síðla dags 17. júlí 1986,
að Pétur slóst í för með mér um
Ijalllendið hér umhverfis Þingvelli.
Erindið var að hyggja að hreppa-
mörkum, en um þau var Pétur
óljúgfróður, eins og um annað á
þessari slóð. Veður var svo sem
það getur bezt orðið á sólmánuði,
heiður himinn og logn. Á Uxahryg-
gjaleið og Kjalvegi létum við bif-
reiðina eftir nokkrum sinnum og
gengum. Líkt og oftar undraðist
ég fótfimi Péturs, hvatleik og þol-
gæði, þar sem hann stiklaði hnar-
reistur á undan mér um torleiði.
Dagurinn leið og kvöldið hið
sama. Nokkru eftir miðnætti bar
okkur að austurmörkum Þingvalla-
hrepps á Gjábakkavegi. Þar stóðum
við í kyrrðinni stundarkorn. Pétur
rauf þögnina, minnti mig á, að nýr
dagur væri runninn og gat þess
um leið, að nú væri hann sjálfur
orðinn 75 ára gamall. Ég árnaði
heilla en spurði um leið lítið eitt
hvumsa, hvort ég ekki hefði gjört
honum óleik að teygja hann til fjalla
á aðfangadegi stórafmælis.
„Ég þekki engan veizlusal betri
en þennan dal og þessi fjöll,“ sagði
Pétur og kímdi.
Síðustu árin varð mér stöku sinn-
um á að ýja að því víð Pétur, hvern-
ig heilsufari hans væri háttað. Við
slíkum spurningum fékk ég aldrei
nökkurt svar. Ég vissi, að Pétur
átti að baki langa lífsgöngu og á
köflum stranga, erfiði margs konar
og mótlæti. Allt slíkt hafði hann
borið æðrulaust. Enn var engan
bilbug á honum að finna. Ellin
skyldi ekki knésetja hann fremur
en fyrri andviðri önnur.
Stephan G. Stephansson orti ljóð
um Greniskóginn. Ég kann ekki
betur að kveðja Pétur Jóhannsson
í þessum heimi en með því að henda
á lofti lokaorð kvæðisins. Efnið var
Pétri svo kært, og sjálfur var mað-
urinn sömu gjörðar og Greni-
skógurinn:
Bognar aldrei, - brotnar í
bylnum stóra seinast.
Guðrúnu og öðrum ástvinum
Péturs vottum við Dóra okkar
dýpstu samúð. Sjálfan fel ég þenn-
an vin minn þeim Guði, sem um
aldurdaga býður börnum sínum að
ganga í veizlusal dala og fjalla, í
heiðríkju nætur, undir albjörtum
upphimni.
Heimir Steinsson
RESTAURANT
TORFAN
- nýr staður á
gömlum grunni!
Tilboð í hádeginu:
Súpa dagsins
Heilagfiski með smjörsósu
og tómatpasta
eða
steiktar lambasneiðar með
mildri hnetukoníakssósu
eða
pastaréttur að eigin vali
kr: 999f-
BORÐAPANTANIR í SÍMA 13303
CB FORHITARAR
MIÐSTÖÐVARHITARAR
og
NEYSLUVATNSHITARAR
Mest seldu FORHITARAR
landsins
r
LANDSSMIÐJAN HF.
Verslun: Sölvhólsgötu 13
Simi (91)20680
Viðtalstími borgarfulltrúa ^
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
verðatil viðtals iValhöll, Háaleitisbraut 1,
á laugardögum í vetur frá kl. 10-12.
Er þá tekið á móti hvers kyns fyrirspurnum
og ábendingum.
Allir borgarbúar velkomnir.
Laugardaginn 16. febrúar verða til viðtals Árni Sigfússon, í borgarráði, stjórn sjúkrastofnana,
húsnæðisnefnd og atvinnumálanefnd, Margrét Theodórsdóttir, í fræðslu- og skólamálaráði og
ferðamálanefnd, og Haraldur Blöndal, formaður umferðarnefndar.
{\.*y V<" V*.''
í í í í d í t t l J. í í í