Morgunblaðið - 22.06.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ 1991
hvor öðrum heimsóknir. En örlögum
sínum ræður enginn, og ekki er um
að sakast. „Minningin er eftir ein,
arfurinn sá er góður“. Þótt aldrei
ræddum við mikið um trúmál, held
ég báðir hafi trúað og treyst hand-
leiðslu þess alheimsmáttar" . .. sem
í öllu og alls staðar býr. ..“
Þegar Guðmundur kenndi sjúk-
dóms síns og ákveðin niðurstaða lá
fyrir um eðli meinsins var honum
sagt að umhverfis hann væri mikil
birta og hjálpendur. Hann skyldi
vera bjartsýnn og rólegur. Það var
hann líka - karlmenni til hinstu
stundar.
Hvort sem hér er um leiðarlok að
ræða, þá kveð ég Guðmund, nafna
minn og vin og þakka fyrir allt. Það
er eitthvað, sem ekki rúmast í orð-
um. Ég bið þess einnig og veit að
ávallt leiðir hann og fjölskyldu hans
sá alheimsmáttur, sem aldrei, ekkert
augnablik, hefur frá okkur vikið.
Jafnframt votta ég eftirlifandi eigin-
konu Guðmundar og dóttur dýpstu
samúðarkveðjur mínar og fjölskyldu
minnar.
Guðmundur H. Friðfinnsson
Þögla nótt, í þínum örmum
þar er hljótt og hvíld í hörmum
hvíldir öllum oss.
(Sigurður Sigurðsson)
Menn að norðan eru sendir suður
til að deyja. Sumir komast þó úr
þessari sendiferð aftur til síns heima
og hverfa þar inn í vornóttina. Þann-
ig var um Guðmund Halldórsson.
Hann kom suður fyrir nokkrum
vikum með ugg í hjarta en rósemd
í huga. Þegar hann fékk að vita, að
það væri engin von, vakti það furðu
hans sjálfs, að rósemdin vék ekki
frá honum.
Allt frá fomum sögum til þessa
dags hefur þessi fámenna þjóð haft
á orði, hvernig menn hafí brugðist
við dauða sínum, eins og dauðinn
sé á einhvern hátt hápunktur iífsins.
Á því prófi mega menn ekki falla.
Ef sú trú er sönn, stóðst Guðmundur
prófið með prýði. Hann tók þvi sem
að höndum bar, en ætlaði einfaldlega
að lifa lengur - ef mögulegt væri.
Það var engin uppgerð, - engin yfir-
borðsmennska, - enginn hetjuskap-
ur fram yfír látleysið og einlægnina.
Hvernig er það að standa and-
spænis dauðanum, ekki í kvöl eða
löngu veikindastríði, bara svolítið
þreyttur og með ónot innah um sig?
Getur enginn gert neitt? Hvað eiga
þeir að segja sem koma? Ætli það
sé ekki eins og „að vera einn á stóm
svæði og enginn næstur mér“ eins
og Marka-Leifi sagði og Guðmundur
hafði svo oft eftir honum. Hann
skildi þessa þversögn til hlítar, lagði
í hana eigin merkingu og miðlaði
henni til annarra hæfílega skýrt eins
og skáldi sæmdi. Einmitt þannig
virtist það vera. Hann var einn á
stóru svæði - með þennan dóm -
og engin leið að rétta honum hjálpar-
hönd. Þeir sem eiga eftir að lifa,
eiga ekki samleið með þeim sem eru
að fara að deyja. Allt sem reynt er
að gera, allt sem reynt er að segja,
verður vanmáttugt og út í bláinn.
Guðmundur Halldórsson fæddist
í dalnum sem liggur undir vanga
fjallsins á leiðinni lengra norður. í
botni dalsins rennur tær bergvatnsá,
en grænir hjallar teygja sig upp
fjallshlíðarnar. Sitt hvorum megin
við ána eru bæir svo að kallast megi
á af bökkunum á kyrmm sumar-
kvöldum. Stúikur með rauðan skúf
í peysu voru ekki sjaldséðar í þessum
dal og sómdu sér vel. Það var mikið
sungið í sveitinni og gerðar stökur
og kvæði. í þessum dal var ævinlega
sólskin á sumrin en á vetram gat
komið iðulaus stórhríð þótt stjörnu-
bjartar nætur væru tíðari og stirndi
þá á hjarn og ísa.
Sumir halda því fram, að þessi
dalur sé ekki til, en hann er samt
til og til vitnis um það má sjá járn-
kross sem stendur einn á hlaði í
honum miðjum til minningar um
ókunnuga konu, sem var gestkom-
andi í dalnum en skildi eftir sjálfa
sig og þennan einmana kross.
Guðmundur ólst upp við krossinn
og kirkjuna neðar á túninu þar sem
sveitungarnir hvíla hlið við lilið und-
ir reynitijám og steinum. Hann elsk-
aði þennan dal - og dalnum, fjöllun-
um og blómunum hefur áreiðanlega
þótt vænt um hann. Hann fór þaðan
aldrei, þótt hann flyttist á mölina
fyrir siðasakir og aðstæðna.
Hann vildi ekki verða bóndi og
því síður eitthvað í tengslum við
mölina eða sjóinn. Nokkurra vikna
veru í verbúð fyrir löngu lýsti hann
sem vítisvist. Hann vildi verða skáld
og hann var skáld, þótt honum fynd-
ist sjálfum að hann hefði viljað gera
bæði betur og meir.
Guðmundi Halldórssyni þótti ekki
sælt að vera fátækur og stritið
skemmti honum ekki. Hann hafði
enga gleði af hversdagsamstri og
úðri. Hann var glaður á góðri stundu
og hann hafði gaman af sögum, tils-
vörum og viðbrögðum manna. Hann
geymdi þetta í huga sér handa öðr-
um. Hann varð ekki blankur í fram-
an, þegar honum voru sagðar sögur.
Hann tók við sögunni og sagði aðra
á móti eins og tefld væri skák. Þetta
vom ekki sögur í eiginlegum skiln-
ingi heldur augnabliksmyndir af
mönnum og umhverfi. Hann varð-
veitti minningarnar fyrir okkur hin,
sem gleymdum jafnóðum. Þessar
minningar festi hann á blað og skil-
aði af sér í bókum.
Það liggur beinast við að álykta
að hans verði minnst sem höfundar
sem varðveitti minningarnar úr
sveitinni. Orðfærið og lýsingarnar
em „sigur yfir gleymskunni" eins
og hann komst sjálfur að orði um
ræður prestsins í sögunni Messudag-
ur. Sigurinn yfir gleymskunni ber
ekki að vanmeta. Menn verða fegnir
að hafa lýsingar Guðmundar að
styðjast við sem heimiidir um líf í
sveitum á tilteknum tíma. En Guð-
mundur Halldórsson var ekki hvað
síst að beijast gegn misrétti heims-
ins í bókum sínum; hann var and-
stæðingur hroka og valdníðslu en
hélt með þeim, sem sýndu höfðings-
lund í afskekktinni og létu ekki hasl-
ið smækka sig. Guðmundur Hall-
dórsson er allur. Hvað var það, sem
ætlunin var að muna? Of seint að
spyija! Megi sá máttur, sem er ofar
öllum skilningi, halda í hönd með
ástvinum hans.
En þegar vornóttin tók hann i
faðm sinn væri óskandi, að honum
hafi fundist hann „vera barn að
hlaupa í sólskini á bökkum tærrar
árinnar heima og verða að leggja
augun aftur til að sólglitið á fleti
hennar blindaði hann ekki.“
Þannig ætti dauðinn að vera.
Holmfríður Gunnarsdóttir
Við andlát Guðmundar rithöfund-
ar Halldórssonar frá Bergsstöðum
vil ég minnast þessa mæta hæfí-
leikamanns nokkrum orðum og
þakka honum samfylgd og vináttu
þá, sem með okkur hefír verið árum
saman, uns dauða hans bar að hönd-
um fyrr en mig uggði, - en eigi
15
má sköpum renna. Hann andaðist í
Sjúkrahúsi Skagfirðinga á Sauðár-
króki eftir skamma sjúkdómslegu
þar, en hafði sl. vetur kennt sjúk-
dóms síns, sem var illkynjaður, og
haft fótavist og undirgengist rann-
sóknir, uns hann lagðist í sjúkrahús-
ið, þar sem dauða hans bar að hönd-
um 13. þ.m.
Guðmundur Halldórsson var Hún-
vetningur í báðar ættir. Hann fædd-
ist 24. febrúar 1926 að Skottastöð-
um í Svartárdal í Austur-Húnavatns-
sýslu. Foreldrar hans voru Halldór
Jóhannsson bóndi þar, síðar á Bergs-
stöðum í sömu sveit, og kona hans
Guðrún Guðmundsdóttir. Hann
stundaði nám í Héraðsskólanum að
Reykjum í Hrútafirði 1945-1946.
Hann var í foreldrahúsum og stund-
aði landbúnaðarstörf á búi þeirra til
ársins 1963. Síðan stundaði hann
alls kyns verkamannavinnu: brú-
arsmíði, byggingarvinnu og vinnu-
SJÁSÍÐU 27
Gámastöðvar
- mikilvægur hlekkur
í breyttri umgengni við úrgang
Þaö er áríðandi að allir íbúar höfuðborgarsvæðisins taki virkan
þátt í flokkun úrgangs og noti gámastöðvar til þess að losa sig
við málma, grjót, timbur, spilliefni, garðaúrgang og pappír.
Gámastöðvar eru á þessum stöðum:
Mosfellsbær og Kjalarnes:
Viö hesthúsabyggöina í Mosfellsbæ.
Tilbúin í júnílok.
Noröausturhverfi Reykjavíkur
og Árbær:
Við Sævarhöfða.
Seltjarnarnes og Vesturbær:
Viö Ánanaust.
Hafnarfjöröur, Garöabær og
Bessastaðahreppur:
Miöhrauni 20, Hafnarfirði.
Grafarvogur:
Viö Gylfaflöt. Tilbúin í lok júlí. Bráöa-
birgöastöö viö gamla Gufunesbæinn
veröur í notkun til júlíloka.
Austurbær, Fossvogur:
Viö Sléttuveg, vestan Borgarspítala.
Opin en ekki fullbúin.
Kópavogur:
Við Dalveg viö áhaldahús. Opin til
bráðabirgða þar til ný stöð tekur við i
júlí.
Stöövarnar eru einungis ætlaöar fyrir smærri farma og eru opnar
alla daga kl. 10.00-22.00.
Þjónusta þeirra er ókeypis.
Ath. Þeir sem koma meö umhverfisspillandi efni snúi sér til
gæslumanns.
Sýnum ábyrgö okkar á umhverfinu í verki
- flokkum úrganginn og notum gámastöðvarnar.
S@RPA
SORPEYÐING HÖFUÐBORGARSVÆÐISINS bs,
Gufunesi, Sími 676677, Bréfasími 676690. Efnamóttaka sími 676977.
rfí&NÚA\Cth