Morgunblaðið - 15.10.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. OKTÓBER 1991
Utgáfa fréttabréfa, eyðublaðagerð, auglýsingar og uppsetning skjala.
Námskeið fyrir alla þá sem vinna að útgáfu og textagerð.
Höfum kennt á PageMaker frá árinu 1987.
Tölvu- og verkfræðiþjónustan - ^
Verkfræðistota Halldórs Kristjánssonar
Grensásvegi 16 • stofnuð 1. mars 1986 (£)
é>
Sitt lítið af hveiju
um EES-umræðuna
Leiðréttingar á villum Bjöms Bjamasonar
Dagur Ijóssins 1991
Vinnulýsing
á heimilum
Ráðgjöf um lýsingu, sjónstarf og umgengni við
rafmagn verður í dag kl. 16-18 í eftirtöldum versl-
unum:
Rafbúð, Bíldshöfða 16,
Ljós og orka, Skeifunni 19,
Rafkaup, Ármúla 24,
Rafbúð, Domus Medica.
Verið velkomin!
Ljóstæknifélag íslands
Félag raftækjasala
Obreytt verð í þrjú ár !
Síðustu myndatökumar á gamla
verðinu, verða seldar í dag, á morgun
og á fimmtudag.
Ljósmyndastofan Mynd Hafnarfirði sími
5-42-07
Bama og fjölskylduljósmyndir Ármúla 38 sími
6-77-6-44
Ljósmyndatofa Kópavogs sími 4-30-20
eftirHannes Jónsson
Sem einn af þeim, er Björn
Bjarnason nefnir „hræðslutríóið” í
grein sinni hér í blaðinu 28. sept-
ember, vildi ég til skilningsauka
ræða lítið eitt þijú villandi atriði
greinar hans.
Fyrst þarf að leiðrétta þann mis-
skilning, að stjórnskipun goðaveldis
þjóðríkisins sé hliðstæða við stjórn-
skipun Evrópubandalagsins.
Greina þarf ennfremur á rökræn-
an hátt þá villu Björns, að setja jöf-
numerki á milii Evrópusamstarfs
almennt og EES eða EB.
Þriðja atriðið er hneykslun hans
á því, að ég hafi vitnað til sjálfstæð-
isstefnunnar og forustuhlutverks
Ólafs Thors og Bjarna Benediktsson-
ar við lýðveldisstofnunina til eft-
irbreytni við mótun afstöðu til samn-
inganna um EES.
Gjörólík stjórnskipulög
Árið 930 var hér á landi stofnað
fullvalda þjóðríki og komið á stjórn-
skipulagi höfðingjaveldis, fyrst 36
goða, síðar 39 og loks 48. Enginn
einn einstaklingur var þjóðhöfðingi
heldur fór Alþingi sjálft með fullveld-
ið, löggjafarvald og dómsvald, þ.e.
Iögrétta með löggjafarvaldið en
dómar skipaðir af goðunum á Al-
þingi úr hópi þingmanna fór með
dómsvaldið.
Fullveldishugtakið er bundið við
ríkið, ekki einstaklinga. Þess vegna
er sú fullyrðing Björns röng, að
goðarnir hafi verið fullvalda. fjóð-
ríkið var fullvalda og fullveldinu
gátu goðarnir allir, samankomnir á
Alþíngi, beitt en ekki hver einstakur
þeiiTa St af fyrir sig. Þeir, eins og
landsmenn allir, voru undirorpnir
lögunum, sem Alþingi setti sam-
kvæmt lagasetningavaldi lögréttu.
Þar sem að litið var á goðorðin
sem einkaeign, þau gátu gengið í
erfðir, þau mátti gefa, kaupa eða
selja, þá söfnuðust þau smátt og
smátt á fárra manna hendur. Með
tímanum eða um 1220 leiddi þetta
til þess, að stjórnarfar höfðingjaveld-
is þróaðist niður í klíkuveldi. Afleið-
ingin varð sú, að Noregskonungur
komst smátt og smátt yfir stóran
hluta goðorðanna, sem hann ráðstaf-
aði til hirðmanna sinna á íslandi.
Það, með öðru, leiddi til þess, að
Alþingi samþykkti Gamla sáttmála
árið 1262, batt enda á fullvalda þjóð-
ríki, afhenti Noregskonungi og örf-
um hans fullveldi og sjálfstæði ís-
lands. Það fengum við ekki aftur
fyrr en eftir nærri sjö alda erlend
yfirráð, árið 1944. Nánar um þetta
getur Björn lesið í fyrstu félagsfræð-
ilegu rannsókninni á stjórnskipun
þjóðríkisins í bók minni „íslensk
sjálfstæðis- og utanríkismál” (bls
30-85).
Ég held, að enginn maður láti sér
detta í hug, að við ættum í dag að
taka upp stjórnskipun þjóðríkisins.
Björn gælir hins vegar við þá hug-
mynd, að hliðstæða sé á milli þess
og stjómskipunar EB. Þetta er al-
rangt.
HANDHNYTT TEPPI
NÝJAR SENDINGAR
MIKIÐ ÚRVALi
Faxafeni 11
sími 686999
SERVERSLUN MEÐ STÖK TEPPI OG MOTTUR
Samkvæmt Rómarsáttmála, eins
konar stjórnarskrá EB, eru aðal-
stofnanir þess fjórar.
Valdamest er ráðherraráðið, skip-
að einum ráðherra frá hveiju aðild-
arríki, þ.e. 12, sem fara með sam-
tals 76 misþung atkvæði. Vægi at-
kvæða tekur mið af fólksfjölda aðild-
arríkja. Ráðherrarnir fara hver um
sig með frá 2 upp í-10 atkvæði.
Þeir eru ekki kjörnir í lýðræðislegri
kosningu heldur skipaðir af viðkom-
andi ríkisstjórnum. Ráðherraráðið
fer með löggjafarvald EB, kýs fram-
kvæmdastjórnina, velur dómara í
EB-dómstólinn, er æðsti ákvörð-
unaraðili bandalagsins.
Reiknað hefur verið út, að ef
EFTA-ríkin gengju í EB mundu gild-
andi reglur breyta heildaratkvæða-
magni ráðherraráðsins úr 76 í 96
og mundi ísland- að öllum líkindum
fá þar eitt atkvæði. Vægi okkar við
ákvarðanatöku í EB yrði því 1/96.
Framkvæmdastjórn skipuð 17
mönnum sér um daglegan rekstur
EB, hefur frumkvæði um lagasetn-
ingu og tillögur um reglur til ráð-
herraráðsins, fer með gerð og fram-
kvæmd milliríkjasamninga og sam-
skipti við önnur ríki og fjölþjóðasam-
tök. Framkvæmdastjórnin er ekki
kosin í almennum lýðræðislegum
kosningum heldur af 12 manna ráð-
herraráðinu.
Evrópudómstóllinn, skipaður 13
dómurum kjörnum af ráðherraráð-'
inu til 6 ára, hefur yfirþjóðlegt vald
og hefur margoft úrskurðað, að
dómsaga hans ríki en dómsaga og
lög aðildarríkjanna víki í öllum sam-
eiginlegum málum sem Evrópurétt-
urinn nær til.
Evrópuþingið er í eðli sínu valda-
laust ráðgjafaþing og umsagnaraðili
en ekki löggjafarþing. Fyrst voru
þingmenn kjörnir af loggjafarþing-
um aðildarríkjanna, en síðan 1979
hafa 519 þingmenn þess verið kjörn-
ir í almennum kosningum hvers að-
ildarríkis.
Auk þessara stofnana EB hefur
Leiðtogaráð EB starfað formlega
síðan einingarlögin tóku gildi 1987,
en óformlega hóf það störf 1975.
Vald þess og starfssvið er ekki skil-
greint í Rómarsáttmála. Aðalverk-
efni þess hefur verið að ræða og
leita lausna á stjórnmálalegum
vandamálum bandalagsins, gefa
ráðherraráðinu ábendingar og gera
tillögur til þess að lausnir vanda-
mála, en ráðherraráðið er ákvörð-
unaraðilinn, ekki leiðtogaráðið sam-
kvæmt EB-rétti.
Af þessu stutta yfirliti má ljóst
vera hversu gjörólíkt stjórnskipulag
þjóðríkisins og gildandi skipulag EB
eru. Þar er enga hliðstæðu að finna.
Evrópusamstarfið og EB
Út af fyrir sig er athyglisvert,
hversu losaralega lögfræðimennt-
aður maður eins og Björn fer með
hugtak eins og Evrópusamstarfið.
Það er eins og hann haldi, að EB
og samningarnir um EES sé sam-
nefnari fyrir allt Evrópusamstarf.
Þetta er mikill misskilningur. Einnig
sú skoðun hans, að eðlilegt sé „að
þeir, sem eru andvígir ftjálsræði í
viðskiptum séu á móti þátttöku ís-
lendinga í þessu samstarfi.”
Fyrir það fyrsta er EB ekki frí-
verslunarbandalag heldur öðrum
þræði haftabandalag, sem múrar sig
inni í ytri tollmúr og rekur auk þess
hafta-, styrkja- og kvótapólitík í
landbúnaði og sjávarútvegi.
En í öðru lagi er Evrópusamstarf-
ið langtum víðtækara en EB. Síðan
1970 erum við aðilar að Evrópsku
fríverslunarbandalagi, EFTA sem er
raunverulegt fríverslunarbandalag.
Auk þess erum við aðilar að fjöl-
mörgum evrópskum fjölþjóðasam-
tökum. Ég nefni aðeins örfá dæmi:
Norðurlandaráð síðan 1952, OECD
1947, sem varð Efnahags-, sam-
vinnu- og þróunarstofnunin, OECD
Hannes Jónsson
„Fyrir það fyrsta er EB
ekki fríverslunarband-
alag heldur öðrum
þræði haftabandalag,
sem múrar sig inni í
ytri tollmúr og rekur
auk þess hafta-,
styrkja- og kvótapólitík
í landbúnaði og sjávar-
útvegi.”
, 1961, Evrópuráðið síðan 1949,
NATO síðan 1949. Auk þess erum
við í samstarfi við Evrópuríki í langt-
um víðara samhéngi eins og t.d. í
SÞ síðan 1946ogþarmeð Efnahags-
nefnd SÞ fyrir Evrópu, GATT síðan
1968 og fleiri mætti telja.
Það er því alveg út í hött að tala
um endalok Evrópusamstarfs eða
einangrun frá Evrópu þótt við ger-
umst hvorki aðilar að EES eða EB.
Jafn barnalegt er að halda því fram,
að við eigum ekki kost á fríverslun-
arsamstarfi nema í tengslum við EB.
Vitanlega höldum við áfram marg-
þættu Evrópusamstarfi og viðskipt-
um við Evrópuríki hvað sem um
samninga um EES verður.
Sjálfstæðisstefnan og
íslandssagan
Ekki veit ég hvort Björn er að
gefa í skyn, að hann og fáir útvald-
ir eigi einkarétt á að fjalla um sjálf-
stæðisstefnuna sem um 40% þjóðar-
innar aðhylltist og sögulegt hlutverk
forustumanna Sj álfstæðisflokksins
við lýðveldisstofnunina 1944, þegar
hann segir að það kasti „tólfunum”,
þegar Hannes Jónsson tekur sér
fyrir hendur að tala fyrir hönd Iát-
inna forystumanna Sjálfstæðis-
flokksins og hampa stofnskrá
flokksins”.
En fór ég ekki einmitt með rétt
mál um þessi atriði í grein minni hér
í blaðinu 19. september?
Vitanlega gerði ég það, enda reyn-
ir Björn ekki að hrekja orð mín. Þau
standa öll óhögguð.
Það er nefnilega söguieg stað-
reynd, hluti af íslandssögunni, sem
enginn á einkarétt á, að tveir for-
menn Sjálfstæðisflokksins, Ólafur
Thors og Bjarni Benediktsson, voru
fremstir í flokki þeirra manna sem
hvað ötullegast unnu á árunum
1941-1944 að stofnun lýðveldisins,
en Alþýðuflokksforystan þvældist
fyrir eins lengi og hún þorði. Hef
ég fjallað ítarlega um þennan þátt
sjálfstæðisbaráttunnar í „íslensk
sjálfstæðis- og utanríkismál” (bls.
168-207). Þar er þeim Ólafi og
Bjarna og forustuhlutverki þeirra á
lokastigi sjálfstæðisbaráttunnar
gerð verðug skil, en ýmsir höfundar
hafa haft tilhneigingu til að draga
úr vægi þess. Varla trúi ég, að Björn
fylli flokk þeirra?
Hvað Sjálfstæðisstefnuna snertir