Morgunblaðið - 19.10.1991, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B/LESBOK
238. tbl. 79. árg.________________________________LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1991_______________________________Prentsmiðja Morgunblaðsins
George Bush Bandaríkjaforseti setur fríðarráðstefnu fyrir Miðausturlönd í Madríd 30. okt.:
Ráðstefnan grunnur nýrrar
framtíðar Israela og araba
James Baker, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, (t.h.)
skýrir blaðamönnum frá niður-
stöðum fundar með Yitzhak
Shamir, forsætisráðherra ísra-
els, í Jerúsalem í gær. Er átta
mánaða tilraunum Bakers og
jafnmörgum friðarferðum til
Miðausturlanda lokið með þeim
árangri að boðað hefur verið
til friðarráðstefnu ísraela og
araba í Madríd 30. október.
*
Atta Sovétlýðveldi undir-
rita samstarfssáttmála
Fulltrúar átta af 15 lýðveldum sem til skamms tíma voru í sovéska
ríkjasambandinu undirrituðu í gær sáttmála um víðtækt samstarf
lýðveldanna í efnahagsmálum. Gert er m.a. ráð fyrir sameiginlegri
mynt og seðlabanka. Míkhaíl S. Gorbatsjov Sovétforseti varð fyrir
miklum vonbrigðum í fyrradag er Úkraína, annað fjölmennasta
Sovétlýðveldið, ákvað að undirrita ekki sáttmálann en auk þess
hættu Azerbajdzhan, Georgía og Moldova við þátttöku. Eystrasalts-
löndin þijú höfðu þegar ákveðið að vera utan við samstarfið. Sovét-
forsetinn bar sig vel í gær og sagði að ísinn væri brotinn en Borís
Jeltsín Rússlandsforseti benti á að enn væri eftir að leysa mörg
ágreiningsmál. Gorbatsjov brosir hér kampakátur að lokinni staðfest-
ingu sáttmálans.
- segir James Baker utanríkisráð-
herra - Arabaríkin hafa þegið boð
um að koma til ráðstefnunnar og Yitz-
hak Shamir forsætisráðherra ísraels
leggur til að Israelar taki þátt
Jerúsalem, Washington, Moskvu. Reuter.
GEORGE Bush Bandaríkjaforseti mun setja friðarráðstefnu fyrir Mið-
austurlönd í Madríd miðvikudaginn 30. október nk. og verður Míkhail
Gorbatsjov Sovétforseti viðstaddur en risaveldin buðu Israelum og
arabískum grönnum þeirra til ráðstefnunnar eftir viðræður James
Bakers, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, með ísraelskum ráðamönn-
um í Jerúsalem í gær. Arabaríkin hafa þegið boð um að koma til ráð-
stefnunnar og Yitzhak Shamir forsætisráðherra ísraels sagðist myndu
leggja til við ríkisstjórn sína, sem boðuð hefur verið til fundar á morg-
un, sunnudag, að Israelar taki þátt.
Reuter
Júgóslavneskir leiðtogar ræða nýja
áætlun um framtíð ríkjasambandsins:
Tillaga EB táknar
endalok Júgóslavíu
Haag, Zagreb. Reuter.
CARRINGTON lávarður, stjórnandi friðarráðstefnu Evrópubanda-
lagsins (EB) fyrir Júgóslavíu, sagði í gær að EB myndi halda til streitu
tiliögu að nýrri framtíðarskipan landsins sem laustengds lýðveldasam-
bands þrátt fyrir fyrirvara Serba. Stefnt væri að því að vinnuhópar
byijuðu að skrifa sáttmála upp úr tillögunni næstkomandi miðviku-
dag og forsetar lýðveldanna kæmu síðan saman nk. föstudag til þess
að ganga frá sáttmálanum.
Leiðtogar júgóslavnesku lýðveld-
anna sex og fulltrúar forsætisráðs
Júgóslavíu ræddu tillöguna á friðar-
ráðstefnu EB í Haag í Hollandi í
gær. Lýstu þeir allir stuðningi við
hana nema Slobodan Milosevic, for-
seti Serbíu, sem sagði hana í raun
tákna endalok Júgóslavíu. Hann
sagði Serba ekki myndu stöðva
framgang málsins með öllu þar sem
margt jákvætt væri f áætluninni.
í tillögu EB er hvatt til stofnunar
frjáls sambands fullvalda og sjálf-
stæðra lýðvelda, óbreyttra innri
landamæra nema um annað semd-
ist, og hún gerir ráð fyrir að hægt
verði að stofna sjálfstjórnarsvæði
einstakra þjóðarbrota, en með því
móti er komið til móts við 600.000
Serba sem eru í meirihluta í einstök-
um héruðum Króatíu.
Carrington sagði að þrátt fyrir
andstöðu Serba væri málið ekki í
sjálfheldu og hugsanlegt að leysa
hnútinn fyrir tilstilli gerðardóms
ráðstefnunnar sem aðilar hefðu
samþykkt að geti úrskurðað um
ágreiningsefni.
í gærmorgun var birt sameiginleg
áskorun Evrópubandalagsins,
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna til
deiluaðila í Júgóslavíu þar sem þeir
voru hvattir til þess að efna eigin
fyrirheit og stuðla að friði í landinu.
í upphafí friðarráðstefnunnar í
Haag í gær undirrituðu fulltrúar
forsætisráðs Júgóslavíu, Slobodan
Milosevic, forseti Serbíu, og Franjo
Tudjman, forseti Króatíu, nýtt sam-
komulag þar sem sveitum júgóslav-
neska sambandshersins og vopnuð-
um þjóðvarðliðssveitum Króatíu var
fyrirskipað að leggja niður vopn kl.
12 á hádegi að íslenskum tíma í gær.
I gærkvöldi sakaði króatíska sjón-
varpið hins vegar sambandsherinn
um brot á vopnahléssamkomulag-
inu, hinu tíunda sem undirritað er
frá því bardagar brutust út í landinu
í júní.
Baker og Borís Pankín, sovéskur
starfsbróðir hans, skýrðu frá því á
sameiginlegum blaðamannafundi í
Jerúsalem í gær að boðað hefði verið
til ráðstefnunnar í Madríd, höfuðborg
Spánar. Baker sagði að þar gæfíst
sögulegt tækifæri til að binda enda
á 43 ára deilur Israela og araba.
Með ráðstefnuboðinu lýkur átta mán-
aða þrotlausum tilraunum hans til
að koma deiluaðilum að samninga-
borði og jafn mörgum friðarferðum
til Miðausturlanda. Tókst Baker að
notfæra sér þær pólitísku breytingar
sem urðu í þessum heimshluta með
ósigri Iraka í Persaflóastríðinu og
þverrandi áhrifum Sovétmanna í ara-
baríkjunum. „Ráðstefnan opnar þjóð-
um þessa heimshluta leið út úr tíma-
bili deilna og átaka, hún getur orðið
grundvöllur nýrrar framtíðar,” sagði
Baker.
Rétt áður en skýrt var frá því að
samkomulag hefði tekist um dag-
setningu ráðstefnunnar endurnýjuðu
Sovétmenn og ísraelar stjómmála-
samband, en það var eitt af skilyrð-
um Israela fyrir aðild Sovétmanna
að ráðstefnunni. Arabaríki sem sam-
þykkt hafa þátttöku eru Sýrland,
Líbanon, Jórdanía og Egyptaland en
auk þess taka 14 fulltrúar Palestínu-
manna þátt og verða þeir hluti af
sendinefnd Jórdaníu. Formlega eiga
þessi ríki öll nema Egyptaland í stríði
við Israel.
Þátttaka Palestínumanna _var ein
helsta hindrunin og höfðu ísraelar
krafist þess að fá að samþykkja eða
hafna fulltrúum þeirra til þess að
geta útilokað fulltrú Frelsissamtaka
Palestínu (PLO) sem em í þeirra
augum hryðuverkasamtök. Palest-
ínumenn vildu hins vegar velja sína
fulltrúa sjálfir og fékk Baker lista
með nöfnum þeirra rétt fyrir fund
þeirra Shamirs í gærmorgun en hann
sýndi ekki ísraelska forsætisráðherr-
anum listann. Eftir fundinn sagði
Shamir að Baker hefði tjáð sér að
fulltrúamir uppfylltu almennt skil-
yrði ísraela.
Yasser Arafat, leiðtogi PLO, knúði
miðstjórn samtakanna í gær til að
samþykkja þátttöku í ráðstefnunni i
andstöðu við ýmsa harðlínumenn.
Er afstaða Arafats meðal annars
skýrð með því, að Bandaríkjamenn
og Sovétmenn hafi lagt mjög hart
að honum í þessu máli og einnig, að
hann telji sig og PLO þurfa að bæta
nokkuð fyrir stuðninginn við Saddam
Hussein íraksforseta í Persaflóa-
stríðinu. „Örlög Palestínumanna og
fóstuijarðarinnar em mikilvægari en
þessi félagsskapur,” sagði Arafat
margsinnis og svo fór, að miðstjórn-
in samþykkti að taka þátt í ráðstefn-
unni með 60 atkvæðum gegn 15 en
þrír sátu hjá.
Fjórum dögum eftir að ráðstefnan
hefst er gert ráð fyrir að fulltrúar
ísraela og araba setjist niður og
ræðist við augliti til auglits um lausn
deilumála þeirra.
Sjá nánar fréttir á bls. 20.