Morgunblaðið - 19.10.1991, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1991
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Dauðinn í umferð-
inni
Við leiðum hugann alltof
sjáldan að því, hvað um-
ferðin tekur hrikalegan toll í
mannslífum, varanlegum
meiðslum einstaklinga og eign-
atjóni. Á næstliðnum tíu árum
hafa um tvö hundruð og fjöru-
tíu einstaklingar látið lífið í
umferðarslysum hér á landi, það
er um tuttugu og fjórir á ári
hveiju, tveir í mánuði hverjum.
Þetta er hrikalegur veruleikinn,
sem við okkur blasir og við verð-
um að bregðast við.
Enginn veit hver fyllir þenn-
an flokk fallinna í umferðinni
næstu mánuði; hvetjir þurfa að
lifa með sorginni eftir látinn
ástvin; hveijir þurfa að lifa með
vitundinni um það að hafa vald-
ið ótímabærum dauða annars
manns. Hitt getur hver og einn
sagt sér sjálfur, að það er of
seint að sýna aðgát eftir á, þeg-
ar skaðinn er skeður. Það á jafnt
við um hjólandi eða gangandi
vegfarendur sem ökumenn.
Á fyrstu níu mánuðum líð-
andi árs hafa orðið sautján
dauðaslys í umferðinni, þar sem
nítján einstaklingar létu lífið. Á
þessum sömu níu mánuðum
hafa fimm hundruð fimmtíu og
átta umferðarslys leitt til
meiðsla á fólki. Eitt hundrað
sextíu og tveir úr þeim hópi
töldust mikið slasaðir. Á þessum
sama tíma hefur lögreglan
skráð yfir tvö þúsund og sex
hundruð umferðarslys, sem
leiddu til meira eða minna eign-
atjóns. Og vitað er að fjöldi
umferðarslysa af þessu tagi
kemur aldrei til skráningar.
Umferðin heldur því áfram
að taka sinn toll. Og hann bitn-
ar hvað grimmast á ungu fólki.
Árið 1989 töldust 14,8% íslend-
inga á aldursskeiðinu 16 til 24
ára. Þessi 14,8% hópur átti
37,5% af slösuðum í umferð það
árið. í síðastliðnum september-
mánuði einum voru tuttugu og
fímm einstaklingar á aldrinum
17—20 ára í hópi slasaðra, sam-
kvæmt upplýsingum frá Um-
ferðarráði. Það þarf ekki hvað
sízt að ná til þessa aldurhóps
með fyrirbyggjandi fræðslu.
Raunar á þessi fyrirbyggjandi
fræðsla erindi til allra aldurs-
hópa. En máski fyrst og fremst
til yngstu og elztu ökumann-
anna.
Slysatíðnin er mest á orlofs-
og sumarmánuðum, þegar flest-
ir leggja veg undir hjól. En al-
varlegustu slysin eiga sér ekki
síður stað á haustin, þegar
myrkur leggst yfir láð og akst-
ursskilyrði verða á stundum
miður góð. Og hvergi er meiri
aðgátar þörf en í grennd við
barnaheimili og skóla, einkum
barnaskóla, þar sem yngstu
borgararnir eru á ferð.
A næstliðnum áratug, 1981—
1990, fjölgaði ökutækjum í
umferðinni um langleiðina í fjör-
utíu þúsund. Nú eru yfir
135.000 ökutæki í umferðinni,
rúmlega eitt ökutæki á hveija
tvo landsmenn. Á þéssum ára-
tug óx og bifreiðaeign yngstu
ökumannanna umtalsvert.
Breytt aldursskipting þjóðar-
innar leiðir og líkur að því, að
fjöldi fullorðinna ökumanna hafi
aukizt hlutfallslega. Dauðaslys-
um í umferðinni, sem vissulega
eru enn allt of morg, hefur þó
ekki ijölgað á þessu árabili,
þrátt fyrir stóraukna umferð.
Það sýnir, svo ekki verður um
villzt, að fyrirbyggjandi aðgerð-
ir og fræðsla hefur borið árang-
ur. Þar koma ýmsir til sögunn-
ar: Umferðarráð, Slysavarnafé-
lagið, lögreglan, skólar, skátar
og ýmsir hópar áhugafólks um
bætta umferð. Sem og aðgerðir
sveitarfélaga á höfuðborgar-
svæðinu til að mæta sívaxandi
umferð og ný löggjöf, m.a. um
bflbelti, ljósanotkun o.fl. En
betur má gera í þess efnum ef
duga á til að draga að ráði úr
umferðarslysum.
Mikilvægt er að stórefla um-
ferðarfræðslu, fyrst og fremst
í skólum, en jafnframt í fjölmiðl-
um, ekki sízt í hljóðvarpi og
sjónvarpi. Það er og morgun-
Ijóst, að ríki og sveitarfélög eiga
kostnaðarsöm verk fyrir hönd-
um í skipulags- og vegamálum,
svo vegakerfið beri vaxandí
umferðarþunga. Þyngst vegúr
þó. hið almenna viðhorf fólks í
umferðinni; sá umferðarþroski,
sem við ræktum með okkur sem
einstaklingar. Með öðrum orð-
um, að aka samkvæmt settum
reglum og eftir aðstæðum
hveiju sinni, og sýna náungan-
um tillitssemi ög háttvísi, und-
antekningalaust. Engum liggur
heldur svo mikið á,,að hann
megi ekki vera að því að lifa
lengur. Og þáð er of seint að
sýna aðgát eftir á, þegar skað-
inn er skeður. Ef við höfum
þetta í huga, hvert sinn sem við
'setjumst undir stýri, erum við
virkir þátttakendur í þeirri við-
leitni, að víkja dauðanum úr
umferðinni.
+
Flokksráðsfundur Sjálfstæðisflokksins:
Ríkisvaldíð hefur hald-
ið uppi háu vaxtastigi
- sagði Davíð Oddsson - Arangnr í fjárlagagerð hefði mátt vera meiri
Morgunblaðið/Sverrir
Einar Oddur Kristjánsson, formaður vinnuveitendasambands Islands,
og Kjai-tan Gunnarsson, framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins, ráðg-
ast hér fyrir fundinn. Einar Oddur flutti flokksráðinu „svarta tölu”
um efnahags- og kjaramál siðdegis í gær.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
og formaður Sjálfstæðisflokksins
kom víða við í ræðu sinni á flokks-
ráðsfundi Sjálfstæðisflokksins á
Hótel Sögu í gær. Hann gagn-
rýndi ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar harðlega og sagði að
allar hennar ákvarðanir hefðu
kynt undir háum vöxtum hér á
landi. Forsætisráðherra boðaði að
hér þyrfti að reka farsæla
byggðastefnu sem efldi byggða-
kjarna, sem ynni að sameiningu
sveitarfélaga og gerði byggðirnar
vítt og breitt um landið færar um
að axla sameiginlega þjónustu og
, gerði fyrirtækjum út um landið
kleift að stækka og eflast og koma
á hagræðingu. Finna yrði úrræði
til að hjálpa fólki til að finna sér
búsetu annars staðar, ef það byggi
í tilteknum byggðum sem tæpast
ættu lengur rétt á sér.
í upphafi ræðu sinnar sagði for-
sætisráðherra að stjórnarsamstarf
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins, sem varað hefur í fímm
og hálfan mánuð, hefði verið far-
sælt og gott og hann ætti ekki á von
á öðru en það yrði það áfram. Rætt
hefði verið að þessi ríkisstjórn hefði
fengið færri hveitibrauðsdaga, en
nokkur önnur ríkisstjóm. Það mætti
vel vera satt, en hann hefði oft tek-
ið eftir því, að þeir sem tækju út
stærri skammt af hjónasælu og brúð-
kaupsdögum í upphafi en hæfilegt
teldist, sætu í heldur lakara hjóna-
bandi eftir það. „Ég býst við því, að
því harðar sem þessi stjórn gengur
fram og því færri sem hinir fyrstu
friðardagar hafi reynst, því betur
endist sambúð hennar við þjóðina,”
sagði Davíð Oddsson.
Forsætisráðherra sagði að ríkis-
stjórnin hefði gert allt það sem hún
ætlaði sér að gera á iyrsta hálfa
árinu. Davíð vék að Hvítu bókinni
og sagði þá m.a.: „Víst er hvíta bók-
in orð og ekkert þeirra nýtt af nál-
inni ... en fái þessi orð varanlega
merkingu í verkum sem stjórnin
kemur fram með stuðningi sinna
manna á Alþingi, þá hafa tímamót
orðið í íslenskum stjómmálum.”
Forsætisráðherra gagnrýndi harð-
lega fyrri ríkisstjóm, verk hennár
og viðskilnað í ræðumii. „Fjármála-
ráðherrann fyrrverandi, Ólafur
Ragnar Grímsson, sem jafnan er
uppsigað við staðreyndir og hefur
aldrei átt náin samskipti við sann-
leikann, hafði haldið því fram, að
mikil siðbót héfði orðið í ríkisfjármál-
um og þar væri staðan önnur og
betri en fyrr. Það kom á daginn að
fullyrðingar hans, um ríkissjóðshall-
ann á þessu ári, vora hjóm eitt. Á
fáeinum mánuðum stefndi fjögurra
milljarða króna halli í þrefalt hærri
tölu. Ríkissjóður hafði vegna gegnd-
aríausrar ásóknar í sparifé lands-
manna kallað fram miklar vaxta-
hækkanir sem enn voru duldar þegar
ríkisstjórn okkar kom að en óhjá-
kvæmilegt reyndist að skrá í réttar
stærðir eftir að hún hafði tekið við
völdum, ” sagði Davíð.
Formaður Sjálfstæðisflokksins
sagði að allar ákvarðanir ríkisstjórn-
ar Steingríms Hermannssonar hefðu
kynt undir háum vöxtum, og í raun
væri það ríkisvaldið, sem verið hefði
drýgst við að halda uppi háu vaxta-
stigi á íslandi.
„Segja má, og það með nokkrum
sanni, að árángur ríkisstjómarinnar
í fjárlagagerð hefði mátt vera meiri,”
sagði Davíð er hann ræddi fjárlaga-
gerðina. Nú hefði sú leið hins vegar
verið valin að fela ekki stóran hluta
fjárlagavandans. í annan stað hefði
það gerst örfáum vikum fyrir kosn-
ingar, að tveir ráðherrar skrifuðu
undirbúvörasamningsem skuldbind-
ur ríkissjóð um tugi milljarða króna.
„Þáð er í rauninni dæmalaust að í
landinu skuli vera lög, sem gefa ráð-
herram svo frjálsar hendur til að
skuldbinda þjóðina langt fram í tím-
ann,” sagði forsætisráðherra.
Auk þess sagði Davíð að óhjá-
kvæmilegt hefði verið fyrir Þorstein
Pálsson sjávarútvegsráðherra að
taka mið af þeirri stöðu fiskistofn-
anna sem hann var upplýstur um í
sumar og þær ákvarðanir, sem hann
Davíð Oddsson forsætisráðherra
og formaður Sjálfstæðisflokksins
flytur flokksráði, æðstu stofnun
Sjálfstæðisflokksins á milli lands-
funda, ræðu sína.
hefði hlotið að taka, leiddu til þess,
að samdráttur yrði m.a. í tekjum
ríkissjóðs. Þar skakkaði á annan
milljarð króna.
Forsætisráðherra vék að kjara-
málum og sagði að í raun hefðum
við öll þegar notið árangurs af fyrsta
hluta þjóðarsáttar, sem hefði stöðvað
verðbólgu og kaupmáttarhrun. „Og
á þessu ári sýna opinberar tölur, að
kaupmáttur mun halda og jafnvel
aukast nokkuð í flestum tilvikum,”
sagði Davíð og kvaðst telja, nú þeg-
ar við blasti að verðbólga væri á
hraðri niðurleið, vextir færa lækk-
andi, en um leið yrði þyngra fyrir
fæti á næstunni vegna minnkandi
afla, að þjóðarsáttarhugsunin ætti
greiða leið að hjörtum og höfðum
flestra manna.
Forsætisráðherra gerði þjónustu-
gjöld að umræðuefni og sagði að ef
ekki hefði verið gripið til þess að
hækka þau, hefðu skattar orðið að
hækka stórlega. Hann sagði það
eðli þjónustugjalda að með þeim
£
50 ára afmæli viðskipta- og hagfræðideildar HI:
EES-samningnr snýst að litlu leyti
um beina hagsmuni sjávarútvegs
- sagði dr. Jónas Haralz í ræðu sinni
AFMÆLISHÁTÍÐ vegna 50 ára afmælis Viðskipta- og hagfræðideildar
Háskóla Islands fór fram I Iláskólabíói í gær að viðstöddum fjölda fyrr-
verandi og núverandi viðskipta- og hagfræðinemenda og kennara. Jónas
H. Haralz, fyrrv. bankastjóri Landsbankans og heiðursdoktor við við-
skipta- og hagfræðideild, flutti hátíðarerindi. Þá var Dr. H. Winding
Pedersen, prófessor emiritus við
heiðursdoktorsnafnbót á hátíðinni.
í erindi sínu sagði Jónas að stöðnun
í íslenska efnahagslífinu hefði ríkt í
langan tíma og litlar horfur væru á
bata nema eitthvað sérstakt kæmi til.
„Ef tekið er mið af því sem gerst
hefur annarsstaðar í heiminum er
engin fjarstæða að gera sér í hugar-
lund, að ísland geti á einum til tveirn-
ur áratugum dregist aftur úr flest
öllum löndum Vestur-Evrópu og situr
þá á bekk með þjóðum, sem við höfum
aldrei áður borið okkur saman við,”
sagði Jónas.
Kvaðst hann telja óhjákvæmilegt
að grípa til róttækra umbóta. Jónas
sagði að samningar um Evrópskt
Kaupmannahafnarháskóla, sæmdur
efnahagssvæði snérust aðeins að litlu
leyti um beina hagsmuni sjávarútvegs
og annarra útflutningsgreina. „Þeir
hagsmunir eru í meginatriðum
tryggðir með gildandi viðskiptasamn-
ingum og aðild að efnahagssvæðinu
myndi í því efni tiltölulega litlu við
bæta. Frá íslensku sjónarmiði snýst
málið um það hvort landið muni að
fullu taka upp þá hætti í viðskipta-
og atvinnulífi sem Evrópulöndin hafa
komið á,” sagði hann.
Oruggan aðgang að fiskimiðum
Jónas fjallaði að einnig um íslenska
sjávarútvegsstefnu fyrr og nú og fjár-
Dr. Jónas H. Haralz.
hagsvanda greinarinnar. Sagði hann
að búa þyrfti sjávarútveginum traust-
ari og heilbrigðari skilyrði en áður en
það ætti ekki að gera með ríkisábyrgð-
um eða styrkjum. „Það á að gera með
því að halda festu í efnahagslífinu,
sköttum og afgjöldum í hófi, varast
opinbera íhlutun, hvort sem hún er í
nafni byggðastefnu eða á öðrum
grundvelli. Og síðast en ekki síst með
því að veita öryggi fyrir aðgang að
fiskimiðum og mörkuðum eftir því sem
ytri aðstæður leyfa,” sagði hann. „Að-
gangur að fiskimiðum hefur verið tak-
markaður með kvótum sem geta
gengið kaupum og sölum með tiltölu-
lega frjálsum hætti. Þá löggjöf, sem
þennan grandvöll myndar, mætti sjálf-
sagt bæta með ýmsu móti, einkum
með því að útbýta kvótum til lengri
tíma og auðvelda kaup þeirra og sölu,”
sagði hann. „Þá fyrst þegar rekstur
sjávarútvegsins er kominn á nýjan og
traustan grundvöll ætti hóflegt af-
gjald af veiðileyfum, sem veitt væra
til langs tíma, að koma til mála,” sagði
F
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. OKTOBER 1991
23
væri reynt að skapa bein tengsl fy'ár-
hagslég og hugarfarsleg milli þess
sem þjónustunnar nyti og þess kostn-
aðar sem við hana væri tengdur. „En
ég vek jafnframt athygli á því að
aldrei hefur staðið til að breyta svo
um í þessum efnum að efnahag
þeirra sem lakast standa verði í tví-
sýnu stefnt,” sagði Davíð.
Forsætisráðherra vék að lyfja-
kostnaði í máli sínu og sagði að
breytt fyrirkomulag sparaði þjóðinni
um einn milljarð króna og á einu
kjörtímabili um 4 milljarða króna,
sem væri sama upphæð og rikissjóðs-
hallinn væri áætlaður á næsta ári.
„Og þetta gerist án þess að hag
sjúklinga sé stefnt í tvísýnu,” sagði
Davíð.
Forsætisráðherra vék að viðskiln-
aði ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar við sjóðakerfi lands-
manna og sagði þá m.a.: „Forðum
öflugir sjóðir voru nú illilega gjald-
þrota og staða sjóða sem hið opin-
bera hefur yfir að ráða var margfalt
lakari en tölur höfðu verið gefnar
upp um. Segja má að vantað hafi
nálægt 5 þúsund milljónir króna upp
á að staða sjóðanna væri sú sem
reikningar þeirra sögðu fyrir um.”
Hann sagði að ríkisstjórnin síðasta
hefði fengið 18. janúar sl. skýrslur
sem sýndu að 6 þúsund milljónir
höfðu tapast af hálfu opinberra sjóða
og banka í „fiskeldisævintýrinu einu
saman”. Skýrslur hefðu verið faldar
sem sýndu að ríkisstjórninni hefði
verið greint frá því mánuðum fyrir
kosningar að Álafoss, sem opinberir
sjóðir höfðu lagt út fyrir á þriðja
milljarð króna, væri gjaldþrota.
Forsætisráðherra sagði að margar
af svokölluðum aðgerðum síðustu
ríkisstjórnar hefðu verið gerðar í
nafni byggðastefnu. „Þannig hefur
verið komið óorði á byggðapólitík svo
það er nánast orðið skammaryrði.
Margir stjórnmálamenn hafa haft
tilhneigingu til þess þegar þeir hafa
kosið að útbýta fé, jafnvel með ólög-
mætum hætti, að vitna til byggða-
stefnu í því sambandi. Ekki síst er
þetta árátta framsóknarmanna ...
Ég hygg að það sé enginn vafi á
því að allur þorri þjóðarinnar vill að
framfylgt sé farsælli byggðastefnu,
ekki byggðastefnu sem hvíli á sjóða-
kerfí hér syðra, heldur heilbrigðri
byggðastefnu, sem efli byggða-
kjama, vinnur að sameiningu sveit-
arfélaga og gerir byggðirnar vítt og
breitt um landið færar um að axla
sameiginlega þjónustu og gerir fyrir-
tækjum út um landið kleift að
stækka og eflast og koma á hagræð-
ingu.”
Forsætisráðherra kvaðst oft furða
sig á því hvers vegna ýmsar byggð-
ir ættu undir högg að sækja, þrátt
fyrir að atvinna þar væri meiri en
annars staðar á landinu, og þrátt
fyrir að meðaltekjur þar væru hærri
en almennt sæist.
„Við getum nefnt hina fögru Vest-
firði, þar sem búa dugmiklir einstakl-
ingar. Svo langt sem skýrslur sýna
kemur fram að atvinnuástand hefur
verið betra þar en annars staðar á
landinu. Og nýjustu tölur Þjóðhags-
stofnunar sýna að meðaltekjur þar
eru hvað hæstar. Það er ekki nóg
með að atvinnuleysi sé ekkert á
Vestfjörðum, heldur eru þar fleiri
hundruð erlendra manna í vinnu...
Þrátt fyrir þessa stöðu hefur byggð
dregist víðast saman á Vestljörðum
og íbúum ekki fjölgað. Óhjákvæmi-
legt er að fara nákvæmlega ofan í
þessa þætti og skoða hvað er að
gerast. Skoða hvort það geti verið
að víða um landið sé launum manna
og þjónustu á vissum stöðum haldið
niðri, vegna þess að fyrirtækin eru
óhagkvæm og byggðin of smá.
Vegna þess að sameining og ha-
græðing hefur ekki átt sér stað og
vegna þess að tilteknar byggðir geti
tæpast lengur átt rétt á sér, verði
að finna úrræði til að hjálpa fólki
til að fínna sér búsetu annars staðar
á viðkomandi svæði, sem þá mundi
eflast,” sagði forsætisráðherra.
Undir lok ræðu sinnar vék forsæt-
isráðherra að framtíðarhorfum. „ís-
land er framtíðarland. Hvar sem við
förum og hvar sem við dveljum ...
þá blasir við að hvergi er betra að
búa sér skjól en í þessu landi ... Við
gerum nokkuð úr því nú að á móti
blási, en sjáum við hvergi ljós? Jú,
við sjáum víða ljós ... Það hefur dreg-
ist að taka ákvörðun um nýtt álver
á íslandi, vegna þróunar í erlendum
lánastofnunum og vegna stöðu ál-
verðs í heiminum. Það er þó ekkert
sem bendir til annars, á þessu augna-
bliki, en að virkjunarframkvæmdir
hefjist á næsta ári og álversfram-
kvæmdir á árinu þar á eftir,” sagði
Davíð. Auk þess sagði hann að nær
færðust kostir þess að senda orku
um sæstreng til annarra landa,
möguleikar á uppbyggingu arðvæn-
legs ferðamannaiðnaðar væra
óþrjótandi og nýta bæri þá lykilstöðu
sem ísland hefði á hnettinum til
öflugra viðskipta við markaðssvæðin
þijú Ameríku, Asíu og Evrópu.
„Þannig eru björt ljós framundan,
þó við göngum í gegnum skugga-
sund í augnablikinu. Við höldum
ótrauð stefnu okkar, æðrumst ekki
þó inn komi sjór og endram og sinn-
um gefi á bátinn. Rétt eins og ís-
lenskir sjómenn, rétt eins og íslensk-
ir bændur, rétt eins og sérhver ís-
lendingur í þúsund ár, þá skulum
við vera því stærri sem meira blæs
á móti og við skulum horfa fram á
við til fagurrar veraldar framtíðar
en ekki festa þuganp, við þau skugg-
asund sem við senn komumst út
úr,” sagði Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra.
Brynjólfur I. Sigurðsson deildarforseti afhenti Dr. Gylfa Þ. Gíslasyni
og Dr. Olafi Björnssyni, sem störfuðu áratugum saman sem prófessor-
ar við viðskiptadeildina, minnispeninga sem slegnir voru í tilefni af
afmæli deildarinnar.
hann.
Sveinbjörn Björnsson rektor háskól-
ans flutti ávarp á afmælishátíðinni og
Dr. Gylfí Þ. Gíslason prófessor fiutti
erindi þar sem hann fjallaði um upp-
haf kennslu í viðskiptafræðum við
Háskóla Íslands. Talaði Gylfi einnig
um samband stjómmála og hagfræði.
Samstarf um nemendaskipti
Brynjólfur I. Sigurðsson, deildar-
forseti Viðskipta- og hagfræðideildar,
fjallaði um nýjungar í deildinni og
sagði: „Á síðastliðnu vori var við-
skipta- og hagfræðideild boðin þátt-
taka í háskólasamstarfi sem danska
menntamálaráðuneytið hefur efnt til,”
sagði hann. „Um er að að ræða
tveggja ára nám á háskólastigi í ut-
anríkisverslun eða alþjóðlegri mark-
aðsfærslu og fer námið fram í Dan-
mörku. Á seinna námsárinu er nem-
endum ætlað að dvelja erlendis í fimm
vikur. Markmiðið með dvölinni er tví-
þætt. I fyrsta lagi eiga nemendur að
kynna sér efnahagsmál og þar með
atvinnuhætti þjóðar sem dvalið er hjá
og sögu hennar og menningu. í öðru
lagi að vinna að lokaverkefni sínu.
Það er í því fólgið að nemandi velur
sér fyrirtæki í Danmörku og vinnur
síðan að markaðsrannsókn fyrir fyrir-
tæki í einhveiju landi þar sem hann
dvelur vikurnar fimm. Viðskipta- og
hagfræðideild hefur ákveðið að taka
þátt í þessu samstarfi,” sagði hann.
Félag íslenzkra iðnrekenda:
Hætta virðist á að
stöðugleiki í efna-
hagslífinu bresti
Takmörkun opinberra umsvifa o g
lánsfjárþarfar skilyrði fyrir bata
FÉLAG íslenzkra iðnrekenda telur að búast megi við meiri umsvifum í
efnahagslífinu á næsta ári en þessu, en jafnframt, sé von á meira ójafn-
vægi en búizt hefur verið við og stöðugleikinn sé í hættu. FII telur tak--
mörkun opinberra umsvifa mikilvæga forsendu fyrir bata í efnahagsmál-
um.
I skýrslu, sem iðnrekendur sendu
frá sér í gær, segir að viðskiptahalli
á árinu stefni í að verða 20 milljarð-
ar, sem sé tvöfaldur hallinn á síðasta
ári. Þá bendi tölur um veltu og inn-
flutning til aukinna umsvifa. Velta í
smásöluverzlun hafi verið 5,5% meiri
á fyrri hluta ársins en á sama tíma
í fyrra og heildarvelta sé 8% meiri
að raimgildi. Þetta beri vott um þenslu
í þjóðarútgjöldum og vöxt í verzlun,
þjónustu og opinberri starfsemi. Aftur
á móti sé stöðnun eða samdráttur í
sjávarútvegi, almennum iðnaði og
stóriðju.
FÍI segir að nú stefni í meiri eftir-
spurn eftir vinnuafli en í fyrra og
útlit sé fyrir 1,3% atvinnuleysi á árinu
samanborið við 1,7% í fyrra.
Félagið telur þessar vísbendingar
benda til að landsframleiðsla muni
vaxa á milli áranna 1990 og 1991.
„Líklega verður vöxturinn enn meiri
en hingað til hefur verið spáð, einkum
vegna umsvifa í verzlun og þjónustu,”
segir í skýrslunni. „Jafnframt virðist
hætta á að stöðugleikinn bresti. Mik-
ill viðskiptahalli, hækkandi raungengi
og halli á ríkissjóði ijármagnaður með
peningaprentun eru merki um það.
Aukin umsvif á þessu ári eru tekin
að láni erlendis frá eins og sjá má á
miklum viðskiptahalla.”
Iðnrekendur rekja viðskiptahallann
að hluta til hækkunar raungengis á
síðastliðnu ári. „Raungengi á mæli-
kvarða Iauna er 7,4% hærra á þriðja
ársfjórðungi í ár en á sama tíma fyr-
ir ári. Hin mikla aukning innflutnings
stafar af hækkun raungengis og vax-
andi kaupmætti samhliða minnkandi
spamaði. Útlán vaxa hraðar en spam-
aður og kynda undir þenslunni,” seg-
ir í skýrslunni.
FÍI segir að á næsta ári verði sam-
dráttur í útflutningstekjum vegna
minnkandi afla, lækkandi fiskverðs
og áframhaidandi lágs verðs stóriðju-
afurða. Búast megi við að eftirspurn-
arþensla innanlands gangi til baka,
en þrátt fyrir minni innlenda eftir-
spum stefni í áframhaldandi mikinn
og jafnvel vaxandi viðskiptahalla,
vegna þess hvað útflutningstekjurnar
minnka hratt. FÍI segir að ýmsir
övissuþættir séu í þjóðarbúskapnum.
Félagið telut' líklegra að álver verði
byggt en ekki, en að ákvarðanir í
þeim málum gætu þó dregizt.
Iðnrekendur gagnrýna ríkisstjórn-
ina fyrir að ganga of skammt í fjárlag-
afrumvarpinu og starfsáætlun sinni.
Þeir hafna öllum auknum opinberum
umsvifum, en setja fram eftirfarandi
tillögur um það, sem beri að gera:
í fyrsta lagi að jafna stöðugleika.
„Stöðugleiki verður einungis tryggður
með því að draga verulega úr lánsfjár-
þörf hins opinbera. Það verður að
draga úr umsvifum ríkisins en það
er ekki gert í fjárlagafrumvarpi. Það
er ekki nóg að setja fram markmið
um hailalausan ríkisbúskap árið 1993,
það verður að segja hvemig eigi að
náþví markmiði.”
í öðru lagi að lækka vexti, senv.
gerist með því að draga úr lánsfjár-
þörf ríkisins. „Jafnframt verður að
hraða því að íslenzkur fjármagns-
markaður verði óaðskiljanlegur hluti
af alþjóðlegum fjármagnsmarkaði.”
I þriðja lagi að bæta samkeppn-
isstöðu gagnvart erlendum keppinaut-
um. „Þetta þýðir lækkun raungengis,
ekki með gengislækkun, heldur með
því að kostnaður hækki minna en í
samkeppnislöndunum. Það er ekkert
svigrúm fyrir almennar launahækkan-
ir. Einnig verður að halda öðrum
kostnaðarhækkunum í skefjum.” r'
í fjórða lagi að jafna starfsskilyrði
gagnvart erlendum keppinautum.
„Höfuðatriði er að jafna skattakjör
með því að afnema aðstöðugjald án
þess að aðrir svipaðir skattar verði
lagðir á atvinnureksturinn í staðinn.
Hér þarf því enn að draga úr opinber-
um umsvifum, þ.m.t. umsvifum sveit-
arfélaganna.”
I fimmta lagi að allar íslenzkar
atvinnugreinar taki þátt í alþjóðlegri
verkaskiptingu og alþjóðlegri sam-
keppni eftir því sem markaðsaðstæður
segi til um. „Það verður að afnema
ríkisverndaða einokun frá alþjóðlegri
samkeppni. Þetta á m.a. við um land-
búnaðinn sem fengi nauðsynlega að-
lögun að breyttum aðstæðum.” ^
I sjötta lagi að afnema allar sam-
keppnishindranir innanlands, ísland
sé einn markaður og samkeppni í öll-
um atvinnugreinum. „Einnig þarf að
koma í veg fyrir að opinber einokunar-
fyrirtæki geti velt hvaða kostnaði sem
er á almenning og fyrirtæki. Það er
óhugsandi að ná verðbólgu á íslandi
niður fyrir það sem er í nálægum lönd-
um nema gerðar verði sömu kröfur
til opinberra einokunarfyrirtækja og
til iðnfyrirtækja í óheftri samkeppni.”