Morgunblaðið - 19.10.1991, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1991
Hjóimminning:
*
AmiKárason ogKatr-
ín Friðbjarnardóttir
Látin eru með skömmu millibili
hjónin á Hallbjarnarstöðum á Tjör-
nesi í Suður-Þingeyjarsýslu, þau
Katrín Friðbjarnardóttir, fædd 15.
desember 1922, sem lést á Land-
spítala 24. mars á þessu ári og
Arni Kárason, fæddur 12. júní
1913, en hann lést á Sjúkrahúsi
Húsavíkur hinn 13. október síðastl-
iðinn. Útför Árna verður gerð í dag
frá Húsavíkurkirkju.
Katrín var fædd og uppalin á
nágrannabýlinu ísólfsstöðum sem
er næsti bær utan við Hallbjarnar-
staði. Foreldrar hennar voru þau
hjónin Sigríður Ólafsdóttir og Frið-
bjöm Sigurðsson. Systkinahópur-
inn á ísólfsstöðum var stór. Systk-
ini Katrínar voru þau Karólína,
Aðalgeir, Eiður, Hreiðar, Sigurður,
Amór, Ingólfur og Jóel. Þau era
flest látin, eftir lifa þrír bræður,
Sigurður, Arnór og Jóel.
Árni var sonur Sigrúnar Árna-
dóttur frá Þverá í Reykjahverfi af
Laxamýrarætt og Kára Siguijóns-
sonar bónda og hreppstjóra á Hall-
bjamarstöðum. Árni bar nafn afa
síns Árna Jónssonar frá Þverá í
Reykjahverfi. Systkini Árna vora
Guðný Hulda, Dagný, Ásdís, Sæ-
mundur Bjarki og fóstursystir
þeirra var Ánna Friðriksdóttir. Af
börnum Sigrúnar og Kára lifa
Ásdís og Sæmundur Bjarki, hin
era látin.
Katrín og Árni giftust 26. des-
ember 1943 og börn þeirra eru
Eiður múrarameistari á Hallbjarn-
arstöðum, kvæntur Nönnu Foma-
dóttur, Kári bóndi á Hallbjarnar-
stöðum, kvæntur Fanneyju Sig-
tryggsdóttur og Ingólfur sjómaður
á Húsavík, eiginkona hans er
Freyja Eysteinsdóttir. Öll eiga þau
hjónin böm, bamabörn Katrínar
og Árna era orðin níu.
Hvorki á Hallbjamarstöðum né
á ísólfsstöðum fóru sögur af mikl-
um efnum. Katrín ólst upp í glöð-
um, samhentum systkinahópi:
Bræður hennar vora og eru anná-
laðir hagleikssmiðir. Katrín var
falleg stúlka og fönguleg. Hárið
dökkt og augun brún, bjartleit í
andliti. Fríðleik sinn og andlitsbirtu
bar hún til hinsta dags þrátt fyrir
erfið veikindi síðustu árin. Hlýja
hennár og alúð entist til æviloka
og þótt ljóst væri hvert stefndi er
sár harmur kveðinn að bömum
hennar og barnabömum. Lyndis-
einkunn Katrínar birtist ekki hvað
síst í húsmóðurstörfum hennar á
Hallbjarnarstöðum, hreinlæti og
eljusemi blasti hvarvetna við er inn
var komið. Katrín var ekki fátöluð
kona, þótt gestrisni hennar og
góðvild væri ekki orðmörg. Bros-
mildin og umhyggjan töluðu sínu
máli án orða. Katrín var einstak-
lega fáguð kona til orðs og æðis.
Hún vissi sinn vilja en hljóðlát
leysti hún heimilisstörfin af hendi,
sinnti bömum og barnabömum,
tók á móti gestum og gangandi
eins og ekkert væri um að vera.
Hún var hugi'ökk í veikindum sín-
um og síðustu vikurnar á Landspít-
ala var hún broshýr, glöð og ræðin
ef þjáningarnar viku frá eina ögur-
stund.
' Bæjarstæðið á Hallbjarnarstöð-
um á Tjörnesi er fagurt. Bærinn
stendur við Skjálfandaflóa hátt
yfir sjó eða um 70 metra yfir sjáv-
armáli. í nálægð eru gróin túnin,
hjalið í bæjarlæknum, storkablágr-
esið í lækjargilinu og rétt handan
lækjarins aðrir Hallbjarnarstaðir
þar sem bróðir Árna, Sæmundur
Bjarki, og eiginkona hans Sigríður
Parmesdóttir búa. Sé litið hærra
og lengra sést vítt yfír Skjálfanda-
flóann, Lundey, Flatey og Kinnar-
Tjöllin til vesturs, til norðurs Gríms-
ey, Mánáreyjar og miðnætursól á
Jónsmessu, til austurs era holt,
hæðir og ásar. Frá bænum era
nokkur hundrað metrar niður að
bjargbrúninni og Hallbjarnarstað-
akamb varð áður að ganga niður
að lendingunni við ósinn á Hall-
bjamarstaðaá, sem fellur í allvíðu
gili til sjávar. Gilið er djúpt en svo
breitt á köflum að áður fyrr var
sóttur þangað talsverður heyfeng-
ur. Þungar byrðar hafa um aldir
verið bornar á bak upp kambinn
en um nokkurt árabil hefur verið
akfært niður að lendingunni frá
Ytritungu, sem er næsti bær fyrir
sunnan Hallbjarnarstaði.
Þegar tímar liðu batnaði efna-
hagur og samgöngur urðu góðar.
Torleiði og torfærur um gilin á
leiðinni til Húsavíkur urðu að
greiðri götu jafnt sumar sem vetur
að kaWa..
í kvæðinu Útsær eftir Einar
Benediktsson má lesa lýsingu á
Skjálfandaflóa og Tjörnesi:
Til þín er mín heimþrá, eyðimörk ópa og
dýrðar,
ásýnd af norðursins skapi í blíðu og stríðu.
Hjá þér eru yngstu óskir míns hjarta skírðar.
Útsær - þú ber mér lífsins sterkustu
minning.
- Ég sé þig hvíla í hamrafanginu víðu;
ég heyri þig anda djúpt yfir útskaga
grynning.
Ofsinn og mildin búa þér undir bránni;
þú bregður stórum svip yfir dálítið hverfi,
þar lendingarbáran kveðst á við strenginn
í ánni,
en upplit og viðmót fólksins tekur þitt gervi.
Ó, kveldsól á hafsins brotnu, blikandi speglum.
Bjargejjan klæðist í liti með snjóbleikum
dreglum.
- Lognið þar ríkir. En boðamir bregða
hrammi
og bresta sem þmmur yfir dökknandi flæðum.
Þegar Árni var í æsku, á búskap-
arárum Sigrúnar og Kára foreldra
hans á Hallbjarnarstöðum, var þar
þríbýli. Þau bjuggu á hálfri jörðinni
en á hinum helmingnum, sem skipt
var í tvennt, bjuggu hjónin Ámi
Sigurbjarnarson og Konstantína
Siguijónsdóttir á öðrum bænum en
á hinum Halldór G. Siguijónsson
og eiginkona hans Steinþóra Guð-
mundsdóttir. Á Hallbjarnarstöðum
Blómaskreylingar
Skreytingarþjónosto
Muniðað
blóm gleðja
Miklatorgi sími 622040
Breiðholti sími 670690
Opið alla daga kl. 10-21
hefur sama ættin búið í rúmiega
eina öld, fjórir bændur mann fram
af manni, Sigutjón Halldórsson,
Kári Siguijónsson, Árni Kárason
og Kári Árnason sem býr nú á hálfri
jörðinni á móti föðurbróður sínum,
Sæmundi Bjarka.
I afar snjöllum formála að bók-
inni Reginfjöll að haustnóttum eftir
Kjartan Júlíusson segir Halldór Kilj-
an Laxness frá þeim sið þéttbýlis-
fólks að eignast málverk af ástkær-
um æskustöðvum og löngun þess
að ganga inn í málverkið en ferðin
verður ávallt endaslepp, því henni
lýkur þegar ennið nemur við léreft-
ið. Kjartan Júlíusson bóndi og rit-
höfundur á Skáldstöðum Efri í Eyj-
afirði hafði annan hátt á. Ekki verð-
ur betur séð en hann hafí haldið
sig að mestu heima við ásamt Finn-
björgu eiginkonu sinni uns hann á
efri árum gekk inn í málverkið sem
hann hafði séð út um gluggann sinn
eða á hlaðinu hjá sér. Hann hóf
könnunarferðir um fjöll og firnindi
og fann nýja furðuveröld. Hér er
auðvitað vitnað mjög lauslega í listi-
legan formála HKL.
Fyrir mér hefur Árni móðurbróð-
ir minn frá því fyrst ég man ávallt
verið á ferð í myndinni sem ég á
af Hallbjamarstöðum og umhverfi
þeirra. Hann gerði hvorki víðreist
um lönd né álfur en ferðaðist þeim
mun meira á sínum heimaslóðum.
Hann var jarðbundinn, kunnugur
öllu milli fjalls og fjöru. Gróðrinum
öllum, jafnt fjalldrapa og fífu, beiti-
lyngi, blágresi sem og blómjurtum
öllum; fuglum í mó eða við mar;
veðrabrigðum, heiðríkju og hlýind-
um, fannkomu og frostum, stormi
og stórhríð, sjólagi og sjávarfangi.
Árni var eldri sonur í hópi fimm
systkina. Það kom snemma í hlut
hans að hjálpa foreldram sínum
fátækum í dagsins önn. Úngur að
árum gekk hann til allra bústarfa
jafnt sumar sem vetur, sinnti hey-
skap og öðru sem að búsmala laut,
kindum, kúm og hestum. Hann reri
til fískjar út á gjöfulan flóann með
föður sínum og systkinum, var for-
eldrum stoð og stytta uns þau Katr-
ín tóku við búinu að fullu árið 1949,
þegar faðir hans féll frá.
Arni kom oft glaður úr göngu
um land sitt og ekki verður undan
vikist að rifja upp glaðlyndi hans
þótt kvaddur sé í hinsta sinn. Hann
var gæddur einstakri kímnigáfu,
gamansemi hans annáluð, hann var
sannur sögumaður. Af litlu tilefni
varð oft heil saga og þótt hann
segði frá atvikum og Iýsti hátterni
samferðamanna sinna var glettin
frásögn hans allsendis græskulaus.
Hann var mikill gleðigjafí og gestir
á Hallbjamarstöðum nutu þess í
ríkum mæli.
Árni sagði skoðun sína á mönn-
um og málefnum hispurslaust. Fað-
ir hans hafði verið þingmaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn og Árni fylgdi
þeim flokki að málum alla tíð. Árni
var svo hreinskiptinn að afdráttar-
lausar skoðanir hans urðu ekki
deiluefni þótt viðmælandi væri ann-
arrar skoðunar.
Hallbjamarstaðir eru í miðri sveit
og þar hefur um langa hríð verið
samkomustaður og einnig barna-
skóli á meðan hann var starfræktur
á Tjörnesi. Á uppvaxtarárum Árna
var því oft fjölmennt. Þar fæddist
og ólst upp hópur glaðra drengja á
þremur bæjum auk systra og fóst-
ursystur Árna. Síðar á ævinni tók
Árni talsverðan þátt í félagsmálum
í heimahéraði, hann var um skeið
formaður Ungmennafélags Tjör-
ness. Ásamt sveitungum sínum
lögðu þeir bræður Árni og Sæmund-
ur Bjarki nótt við dag við byggingu
félagsheimilisins Sólvangs og gáfu
lóð undir húsið og íþróttavöll.
Árni var einstaklega eljusamur,
ötull og hreinlatur. Synir hans, Eið-
ur og Kári, reistu sér báðir íbúðar-
hús skammt frá Hallbjarnarstöðum.
Það var engu líkara en sáð hefði
verið til þeirra húsa rétt handan
hlaðvarpans og þau vaxið upp eins
og undarlegur jarðávöxtur, því frá
upphafi óx grasið þétt að öllum
útveggjum.
Á æskuárum Árna fóru menning-
arstraumar um hérað. Þótt bóka-
kostur væri af skornum. skammti
var lestrarefni ætíð nóg því Kári,
faðir Árna, var bókbindari. Ljóðin
vora lesin og skáldin elskuð og eru
vonandi enn. Snemma fór Ámi að
handijatla bækur. Fjögurra ára
gamall náði hann í ljóðmæli Páls
Olafssonar sem Jón bróðir Páls gaf
út en mynd af Páli er fremst í bók-
inni. Bókin var og er í eigu Ásdísar
systur Árna. Árni var ekki farinn
að lesa ljóð á þessum aldri en greip
til litakassans. Lítil vísa eftir föður
hans lýsir vel andrúmsloftinu í bað-
stofunni á Hallbjamarstöðum:
Ámi minn hann er svo blár,
- eldist bók í lánum.
Grænt hann málar gránað hár
á gamla Páli - dánum.
í Hallbjarnarstaðakambi er að
finna svonefnd Tjömeslög. Þetta
era sjávarsetlög, heilleg jarðmynd-
un um 500 metrar að þykkt, mynd-
uð á þúsundum milljóna ára frá því
á plíósentímanum fram á síðari
hluta ísaldar. Jarðlögin veita dýr-
mætar upplýsingar um dýralíf,
gróður og loftslag á myndunartíma.
Kári, faðir Árna, aflaði sér fróðleiks
um þessi jarðlög eftir mætti við
lestur jarðfræðirita og með athug-
unum á lögunum sjálfum og synir
hans, Árni og Sæmundur Bjarki,
tóku þátt í þessari fræðaleit. Lögin
hafa löngum haft mikið aðdráttar-
afl bæði fýrir ferðamenn en ekki
síður fyrir jarðvísindamenn, inn-
lenda sem erlenda. Fjöldi þeirra
dvaldist á heimili Árna og Katrínar
um lengri eða skemmri tíma.
Heimilislífið á Hallbjamarstöðum
mótaðist því annars vegar af kyrrð
sveitarinnar en á hinn veginn bar
það ótrúlega oft við að hámenntað-
ir vísindamenn fluttu með sér fróð-
leik og andblæ frá fjarlægum lönd-
um.
Eldri bræðumir, Eiður og Kári
og fjölskyldur þeirra voru upphaf-
lega að nokkra í skjóli Katrínar og
Áma uns að hlutverkaskiptum kom
og bræðurnir ásamt eiginkonum
sínum urðu þeirra hlífiskjöldur. Þá
fylgdi hugur foreldranna syninum
Ingólfí með fyrirbænum, þegar
hann sótti sjóinn langt út á Skjálf-
andaflóa, einn á opnum báti í við-
sjálum veðrum.
Um það leyti sem Katrín lést var
ljóst að Árni var haldinn ólæknandi
sjúkdómi. Eftir lát hennar reis hann
enn upp þótt honum væri ljóst hvert
stefndi. Hann rifjaði upp liðna tíð
sér til hugsvölunar, efldi enn á ný
gömul tengsl við ættingja og vini
og þá ekki hvað sist systur sína,
Ásdísi, en samband þeirra var alla
tíð mjög náið.
Síðastliðið sumar þegar fætur
Áma gátu vart borið hann lengur,
hann var í rauninni dauðvona leit-
aði hugur hans vítt um þær lendur
þar sem hann ferðaðist áður. Var
samur við sig og bar þungan kvíð-
boga fyrir örlögum fénaðar, fugla
og fiska — ekki að ástæðulausu.
Katrín og Ámi vora mjög þakk-
lát þeim læknum sem önnuðust þau
í Reykjavík og á Akureyri en auðvit-
að leituðu þau mest til Húsavíkur
og þakklátssemi þeirra til lækna
og hjúkrunarfólks á Sjúkrahúsinu
á Húsavík duldist engum.
Á leiðarenda kveðjum við ætt-
ingjar og vinir þau Katrínu og Árna
með sárum söknuði. Blessuð sé
minning þeirra og blessun fylgi
sonum þeirra tengdadætrum og
afkomendum öllum.
Kári Sigurbergsson
t
Ástkær móðir okkar og amma,
MARGRÉT EGGERTSDÓTTIR
lést á Hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð fimmtudaginn 17. október
1991.
Sigriður T ryggvadóttir,
Elín Tryggvadóttir,
Unnur T rygg vadóttir,
Anna Tryggvadóttir,
Ragnheiður T ryggvadóttir,
Líllý Jónsdóttir.
t
Móðir mín,
SIGURVEIG GUTTORMSDÓTTIR,
lést á Reykjalundi 18. október.
Fyrir hönd barna minna, tengdabarna og barnabarna,
Anna Sigríður Gunnarsdóttir.
t
Faðir okkar og tengdafaðir,
ANDREW ÞORVALDSSON,
Hátúni 47,
Reykjavík,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju mánudaginn 21. október
kl. 15.00.
Sigrún Andrewsdóttir, Grétar Áss Sigurðsson,
Kristfn Andrewsdóttir, Kristján Jóhannsson,
Hulda Hjálmarsdóttir.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð vegna andláts sonar okkar,
KJARTANS JÓNSSONAR.
Jón Einarsson, Helga Magnúsdóttir.