Morgunblaðið - 18.12.1991, Page 48

48
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 1991
Nokkur orð um listina
eftir Bjarna Jónsson
Það er kominn tími til að
óánægðir listunnendur láti frá sér
heyra varðandi Kjarvalsstaði og
Listasafn íslands. En það mun
vera einsdæmi meðal siðmenntaðra
þjóða, að fámenn harðsvíruð klíka
fái umboð til að segja fólkinu hvað
því á að þykja fallegt og hvað ljótt
í listum.
Fræðingamir og hirð þeirra sem
eru orðin allsráðandi hjá söfnum
og sýningarsölum virðast halda að
þeir og engir aðrir hafi vit á list.
Einstrengingsháttur og hroki
þessa fólks er slíkur, að með ein-
dæmum er. Tískustraumar erlendis
frá eru það eina sem þykir boðlegt
íslenskum skoðendum, og valið er
einkum það sem er nógu ógeðs-
legt, illa unnið og ljótt. Nú niá
ekki sjást fallegt handbragð eða
góð teiknikunnátta, nei, það er
talið best sem er nógu viðvanings-
legt og hugmyndasnautt. Það má
greinilega rekja verk margra
þeirra sem fræðingarnir halda
mest á lofti, til fyrirrriyndar úr
erlendum listtímaritum, þar sem
um er að ræða nærri nákvæmar
eftirlíkingar. Skal þar til nefna
Flash art, Art in America, Art
news o.fl. get ég nefnt. Má hér í
leiðinni benda fræðingunum á, að
það eru nokkuð margir hér á landi,
ÚT ER komin bók á ensku um
Þorleif Repp. Hún heitir: The
Anglo man - Þorleifur Repp,
Philology and Nineteenth-Cent-
ury Britain og er eftir dr.
Andrew Wawn, sem er kennari
í íslenskum fræðum við Háskól-
ann í Leeds. Er þetta rit 49. hefti
í ritröðinni Studia Islandica sem
Bókmenntafræðistofnun Há-
skóla íslands og Bókaútgáfa
Menningarsjóðs gefa út.
í kynningu segir: „í bókinni rek-
ur Andrew Wawn æviferil Þorleifs
Repps (1794-1857), en megihluti
rannsóknarinnar beinist þó að dvöl
hans á Bretlandi þar sem hann var
bókavörður við The Advocate’s
Library í Edinborg.
sem fylgjast vel með því sem er
að gerast í listum erlendis, og
kunna heilmikið fyrir sér.
Það er því miður búið að gera
opinberar listastofnanir að einka-
fyrirtækjum fámennra hópa
manna og kvenna, sem virðast
steypt í sama mót og eru komin í
þá aðstöðu að koma sínum skjól-
stæðingum á framfæri hvar og
hvenær sem er.
Forstöðumaður Kjarvalsstaða
hefur gengið ötullega fram í því
að eyðileggja og brjóta niður áhuga
fólks á myndlist. Hér á ég við, að
Kjarvalsstaðir áttu að vera must-
eri íslenskrar myndlistar, ásamt
því að hýsa verk meistarans. Ég
er alveg hissa á því, að Jóhannes
blessaður skuli ekki ganga hressi-
lega aftur og ásækja stjórnendur
staðarins. Ég þekkti hann vel frá
því ég var í æsku mikið á vinnu-
stofum hans, og tel mig því geta
fullyrt að núverandi vinnubrögð
og rekstur staðar sem kenndur er
við hann, væri honum ekki að
skapi. Þetta er ekki í anda þessa
mikla menningar- og heiðurs-
manns.
Nú er svo komið, að ijöldi fólks
sem áður hafði ánægju af að skoða
sýningar, er hætt að fara í Kjarv-
alsstaði. Það þýðir ekkert fyrir
stjórnendur stofnunarinnar að
birta einhveijar aðsóknartölur, því
margir fara eingöngu til að forvitn-
Gerir Wawn rækilega grein fyrir
margháttuðum lærdómsstörfum
Repps á Bretlandi, þýðingum hans,
málfræði- og bókmenntaskýring-
um, ritgerðasmíð og blaðadeilum.
Þá rekur Wawn tildrög og orsak-
ir þess að Þorleifur Repp hraktist
úr starfí í Edinborg. Loks er honum
fylgt aftur til Kaupmannahafnar
og lýst athöfnum hans þar til kynn-
ingar á enskri menningu og viðhorf-
um.
í ritinu öllu er mjög stuðst við
áður óbirt gögn úr fórum Þorleifs
Repps og þeirra sem hann átti
skipti við, góð og ill.“
The Anglo Man er 270 bls. að
stærð og er prentuð í Prenthúsinu.
ast um þau endemi sem þar getur
að líta. Éf fram færi skoðanakönn-
un meðal landsmanna um starf-
semi Kjarvalsstaða þá er hætt við
að niðurstaðan verði stjórnendum
og menningarmálanefnd ekki í
hag. Sama má segja um Listasafn
íslands, því kaup „listaverka" til
safnsins eru vægast sagt furðuleg.
T.d. datt safnstjórninni í hug að
gamalt strauborð með ínegldum
nöglum og öðru drasli, væri óskap-
lega merkilegt listaverk, og keypti
það fyrir offjár. Ætli fræðingamir
hafi verið búnir að gleyma strau-
járninu, með álóðuðu nöglunum,
sem Man Rey gerði 1921. En það
mætti segja mér, að höfundur
strauborðsins hafi séð það. Þvílíkt
hugmyndaflug. Góðir landsmenn!
Látið ekki bjóða ykkur svona lag-
að. Þetta eru peningar okkar allra,
sem notaðir eru þarna af misvitrum
fræðingum, og hefur vakið furðu
erlendra gesta sem skoðað hafa
safnið. Þjóðin á rétt á því, að safnr-
áð og menningarmálanefnd geri
opinberlega grein fyrir listaver-
kakaupum og birti hverju sinni í
dagblöðum og öðrum ijölmiðlum
áætlanir sínar um kaupin með
mynd og með hvaða rökum ákvarð-
anir eru teknar. Viðkomandi aðilar
þurfa miklu meira aðhald, því þeir
hafa sýnt, að þeir eru vart hæfir
til að ráðskast svona með fjármuni
landsmanna.
Einar Hákonarson skrifaði skel-
egga grein í Morgunblaðið og lét
skoðanir sínar einnig í ljós í út-
varpi. Eins og hans er von og vísa,
var hann ómyrkur í máli um rekst-
ur Kjarvalsstaða og þeir eru fleiri
íslenskir myndlistarmenn sem eru
óánægðir, þó þeir nenni ekki að
standa í blaðaskrifum. Skora ég
hér með á fólk að láta frá sér
heyra. Útlendingur nokkur lét í sér
heyra um íslenska myndlist fyrir
nokkrum árum og þótti honum það
sem honum var sýnt hér, lélegar
eftirlíkingar erlendra listaspíra. Þá
fengu ráðamenn listastofnananna
hland fyrir hjartað, vegna þess að
flett var ofan af þeim.
Listsagnfræðingamir eru bók-
námsfólk sem hefur lært um sögu
myndlistarinnar, stíla og stefnur á
hveijum tíma, en vita nákvæmlega
ekkert meira en hver annar um
það sem verið er að gera í dag og
Bjarni Jónsson
„Það er því miður búið
að gera opinberar lista-
stofnanir að einkafyrir-
tækjum fámennra hópa
manna og kvenna, sem
virðast steypt í sama
mót og eru komin í þá
aðstöðu að koma sínum
skjólstæðingum á fram-
færi hvar og hvenær
sem er.“
á morgun í myndlist. Ættu þeir
því að haida sig frekar við sagn-
fræðileg skrif, heldur en að þykj-
ast vera hæfir til að vega og meta
verk starfandi listamanna. Þeir
hljóta að verða hlutdrægir eins og
hefur berlega komið í ljós. Það er
hægt að heilaþvo fólk á þessu sviði
eins og öðrum með auglýsingaskr-
umi og hástemmdum umsláttar-
setningum sem enginn skilur. Allt
er hægt að selja af sölumaðurinn
er nógu sannfærandi. Oft er lista-
maður settur í tísku af áhrifa-
mönnum og þá þykir mörgum sjálf-
sagt að kaupa verk hans af því
hann hlýtur að vera góður. Verkin
enda svo oft á afviknum stöðum.
Einhver besta saga sem skrifuð
hefur verið er Nýju fötin keisarans
eftir H.C. Andersen, og er hún í
fullu gildi í dag. Margt af því sem
verið er að gera erlendis, er miklu
fjölbreyttara heldur en það sem
fólki er boðið upp á hér, og marg-
ar listastefnur og listamenn njóta
fullrar virðingar þess fólks sem
lagt hefur sig fram um að kynna
sér og skoða list.
Formaður Menningarmála-
nefndar Reykjavíkur, Hulda Val-
týsdóttir, skrifaði grein í Morgun-
blaðið 5. nóvember þar sem hún
gerir grein fyrir vinnubrögðunum.
Ætli nefndarmenn hafi nokkurt
vit á list umfram hinn venjulega
mann og hefur þá forstöðumaður
Kjarvalsstaða sem ráðgjafi ekki
nokkuð góða aðstöðu til þess að
koma sínu fram. Hvað ætli Reykja-
víkurborg eigi mörg verk eftir fáa
útvalda en ekki eitt einasta eftir
marga listamenn sem starfað hafa
að list sinni ártugum saman. Form-
aðurinn nefnir líka í grein sinni,
að stuðlað sé að eflingu nýsköpun-
ar í myndlist. Viðkomandi virðist
lítið þekkja til þess sem gert var
fyrir mörgum áratugum, því megn-
ið af því sem haldið er fram að sé
nýtt og frumlegt, voru t.d. dada-
istarnir, feure-istarnir og ex-
pression-istarnir búnir að gera.
Sem sagt útþynntar eftirapanir að
miklu leyti. Marcel Duchamp,
Piczbiz, Man Rey o.fl. mundu
blómstra á Kjarvalsstöðum sem
nútíma menn. Nei, þetta fólk virð-
ist lítið vita hvað það er að tala
um og hvar er íslensk menning?
Máli mínu til stuðnings ætla ég
að benda á þær sýningar á Kjarv-
alsstöðum sl. sumar sem áttu að
sýna það merkilegasta sem verið
væri að gera erlendis og kynna
það fyrir Islendingum. Osköp er
nú sjóndeildarhringurinn þröngur
hjá þessu fólki, ef það heldur að
þetta sé það merkilegasta. Sem
betur fer eru meðal siðmenntaðra
þjóða, fræðingar sem hafa ekki
allir sömu skoðun á list, og þess
vegna njóta mismunandi lista-
stefnur sömu réttinda. Það kemur
að því að fólk lætur ekki lengur
hafa sig að fíflum, og sá hlær
best sem síðast hlær. Góðir lands-
menn! Munið eftir nýju fötunum
keisarans og látið í ljós skoðanir
ykkar.
Höfundur er listmálari.
Bók um Þorleif Repp
TTvo NWf Vofk ^ ___ .
METSÖLUBÓKIN
FYRSTAFLOKKS
SPENNUBÓK
Nýr spennusagnahöfundur Martin Cruz Smith kveður sér hljóðs á íslandi.
Einstök frásagnargáfa. Óvenjulegt sögusvið. Dularfullt dauðsfall á sovésku
verksmiðjuskipi. Rannsókn veldur árekstrum milli kerfisins og einstaklinganna.
10% af andvirði bókarinnar renna í Þyrlukaupasjóð.
PÓLSTJARNAN - Þitt framlag til Þyrlukaupa.
PÓLSTJARNAN - 6 mánuði á metsölulista í Bandaríkjunum.
Bókaútgáfan
ALDAMÓT