Morgunblaðið - 26.02.1992, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRUAR 1992
15
Fortíðarvandi stúdenta
eftir Ásgeir Ólaf
Pétursson
Hvernig er kleift að halda uppi
velferðar- og velsældar-þjóðfélagi
eins og okkar? Og hvernig er háttað
sambandi hinna ólíku þjóðfélagshópa
sem það mynda?
Að mínu mati er nú tímabært að
þessar spurningar séu settar fram
og svörin við þeim gaumgæfð, því
þjóðfélag okkar stendur nú ef til vill
á mikilvægum tímamótum.
Fyrst og fremst byggist þjóðfélag
eins og hið íslenska á verkaskipt-
ingu. Landverkafólk og sjómenn sjá
að mestu leyti um öflun gjaldeyris-
tekna sem allir landsmenn njóta að
meira eða minna leyti, bændur fram-
leiða matinn sem við borðum og
menntað fólk heldur uppi þjónustu á
fjöldamörgum sviðum sem í augum
okkar er ómissandi. Þetta vita allir,
en ég segi frá því til að skýra það
sem á eftir kemur.
Það liggur í augum uppi að gott
samkomulag verður að vera milli
þjóðfélagshópa ef samvinnan á að
geta gengið vel. Enginn ætti að þykj-
ast yfir aðra hafinn, eða reyna að
festa í sessi forréttindi sér til handa.
Það er því áhyggjuefni hve mikill
trúnaðarbrestur hefur orðið milli
menntamanna annars vegar og verk-
afólks hins vegar á síðustu árum.
Því miður verð ég að segja að þessi
brestur er að mestu leyti menntuðu
fólki að kenna. Svo virðist sem það
sem ég hóf greinina á njóti þar ekki
nægilegs skilnings, en best er að
nefna nokkur dæmi frekar en að
halda áfram að tala undir rós.
Allir muna eftir verkfalli háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna fyrir
tæpum þrem árum og eftirmála
samninganna við þá. Fulltrúar há-
skólamanna töldu sig að eigin sögn
ekki bundna af þeirri sögulegu þjóð-
arsátt sem náðst hafði í landinu, vildu
fá kaupkröfum sínum framgengt
hvað sem það kostaði. Skilaboðin til
verkafólks voru sem sagt þau að
háskólamenn gilti einu hvort í þjóðfé-
laginu ríkti stöðugleiki eða ringul-
reið, bara ef þeir fengju sitt fram.
Að vísu verður að viðurkennast að
kjör háskólamanna hjá ríkinu eru
ekki nógu góð, en það réttlætir ekki
skemmdarverk á þjóðarsátt. Það er
með öllu óþolandi að menntafólk sem
á að vera almennt greindara en
meðaljóninn skuli sýna slíka fram-
komu gagnvart öðrum launþegum.
Ekki má gleyma því að það er verka-
fólk sem skapar hin raunverulegu
verðmæti í þjóðfélaginu og gerir
kleift að halda uppi menntun og vel-
ferð.
Annað dæmi sem ég vil nefna er
hin svokallaða framfærslukönnun
sem forysta Vöku í Stúdentaráði lét
gera á sínum tíma og var ætlað að
leiða í ljós hver fjárþörf námsmanna
væri í raun og veru. Ekki veiti ég
hvernig gerð þessarar könnunar var
háttað, en niðurstöður hennar sem
kynntar voru í sjónvarpi voru á þá
leið að námsmaður í foreldrahúsum
þyrfti á upphæð að halda sem sam-
svaraði verkamannslaunum sér til
uppihalds mánaðarlega, meðan
námsmaður í leiguhúsnæði nálgaðist
þingmannslaunin. Þetta var síðan
notað sem röksemd fyrir því að
námslán væru allt of lág.
Ætla mætti að menn sem gera
svona nokkuð væru algerlega skyni
skroppnir, en samt höfðu þeir valist
til forystu fyrir háskólastúdenta.
Hvað átti fólk' sem vann hörðum
höndum fyrir launum að halda? Þeg-
ar þetta er sett í samhengi við oft
og tíðum óraunsæjar kröfur náms-
manna á þessum tíma og jafnvel
hrokafulla framkomu forystumanna
þeirra á opinberum vettvangi er skilj-
anlegt að stuðningur þjóðarinnar við
málstað stúdenta færi þverrandi, sem
hann hefur gert. Ég tel að myndast
hafi gjá milli menntamanna og verk-
afólks, sem að vísu ber ekki mikið á
yfirleitt, en er orðin ískyggilega
breið. Það kemur í ljós þegar á reynir.
Sem betur fer hefur núverandi
stjórn Stúdentaráðs undir forustu
Röskvu gert sér grein fyrir þessum
vanda, og mótað nýja, raunsæja
stefnu í hagsmunabaráttu stúdenta.
Nú er ekki lengur mikilvægast að
sem flestir sjái að eitthvað sér gert,
Samráð um lánasjóðinn
eftir Arnór Þóri
Sigfússon
Nú liggur fyrir Alþingi stjórnar-
frumvarp um Lánasjóð íslenskra
námsmanna sem mun hafa í för með
sér grundvallarbreytingar á lána-
sjóðnum ef það verður að lögum og
valda því að það meginhlutverk nú-
gildandi laga að tiyggja jafnrétti til
náms óháð búsetu, fjölskyklustærð
og efnahag er að engu haft. Núgild-
andi lög um LÍN frá 1982 voru sam-
in í samráði við námsmenn en um
þetta frumvarp háttar öðruvísi. Þeg-
ar Ólafur Garðar Einarsson settist
í ráðherrastól í fyrravor heimsóttum
við í samstarfsnefnd námsmanna-
hreyfinganna hann til að kynna okk-
ur fyrir honum og heyra hvort ein-
hvetjar breytingar væru á döfinni.
Þá sagði ráðherra að hann óskaði
eftir góðu samstarfi við námsmenn
og að ekki stæðu til nein bakföll í
lánamálum. í stuttu máli sagt hefur
hvorugt staðist. Ef það sem gerst
hefur i lánamálum síðan við áttum
þennan fund eru ekki bakföll þá er
menntamálaráðherra meiriháttar
fimleikastjarna. Stuttu eftir þennan
fund voru lánin skert um tæp 17%
og svo fylgdi áðurnefnt frumvarp
með haustinu sem gjörbyltir lána-
kerfinu. Og þetta hefur allt gerst
án samráðs við námsmenn sem þó
voru höfð fögur fyrirheit um. I sum-
ar sem leið var skipuð nefnd til að
gera tillögur um breytingar á lána-
kerfinu og var sú nefnd eingöngu
skipuð fulltrúum stjórnarflokkanna
en námsmenn fengu þar ekki full-
trúa þrátt fyrir beiðni um slíkt. Sú
nefnd skilaði áliti um haustið þar
sem lagðar voru til breytingar á lán-
akerfmu svipaðar þeim sem litu
dagsins ljós í frumvarpinu um LÍN.
Samstarfsnefnd námsmannahreyf-
inganna gerði verulegar athuga-
semdir við álit nefndarinnar sem
varð meðal annars til þess að ákvæði
um að LÍN ætti kröfu í dánarbú
námsmanna var dregin til baka. I
framhaldi af því var skipuð önnur
nefnd til að semja frumvarp til laga
um LÍN og sóttu námsmenn fast að
fá þar fulltrúa og eftir langa um-
hugsun ráðherra varð úr að sam-
starfsnefndin fékk þar einn fulltrúa
og Vaka, lítið pólitískt félag úr há-
skólanum sem oft er kennt við flokk
menntamálaráðherra, fékk einn full-
trúa. Þessi skipan mæltist ekki vel
fyrir hjá stórum námsmannasamtök-
um eins og Bandalagi íslenskra sér-
skólanema, Iðnnemasambandi Is-
lands og Sambandi íslenskra náms-
Arnór Þór Sigfússon
„Þarna slær Vökumað-
urinn neðan beltisstaðs
því ef eitthvað hefur
verið baráttu náms-
manna til ógagns þá er
það framganga Vöku,
hans eigin félags.“
manna erlendis, að fámennu pólit-
ísku félagi úr háskólanum skyldi
þannig gert hærra undir höfði en
mörg þúsund manna samtökum
námsmanna. Um samstarfsviljann
er það að segja að nefndin fékk viku
til að skila af sér frumvarpi. Hélt
hún 5 fundi á 10 dögum og strax á
3. fundi lögðu fulltrúar ráðherra
fram tilbúið frumvarp sem sam-
starfsnefndin gat engan veginn fellt
sig við. Ur varð því að fulltrúi náms-
manna, Pétur Óskarsson frá stúd-
entaráði Háskólans, skilaði séráliti
þar sem meðal annars var lagt fram
sér frumvarp. Svo talar Ólal'ur Garð-
ar Einarsson um það nú að hann sé
tilbúinn til að skoða aðrar leiðir! Það
fer að hljóma eins og úlfur úlfur
þetta tal menntamálaráðherra um
samráð og samstarf. Hvers vegna
var ekki haft samráð á réttum vett-
vangi, þ.e. í nefndinni þar sem við
námsmannafulltrúarnir vorum fullir
vilja til viðræðna þannig að ná
mætti sáttum um LIN?
í grein í Morgunblaðinu 15. febr-
úar gagnrýnir ungur maður að nafni
Stefán Eiríksson, sem er á lista
Vöku til kosninga í stúdentaráð
Háskóla íslands, formann og lána-
sjóðsfulltrúa stúdentaráðs fyrir að
hafa ekki staðið sig sem skyldi í
baráttunni gegn fyrirhuguðum
breytingum á lögum um LIN. Með
þessu gagnrýnir hann einnig sam-
starfsnefnd námsmannahreyfing-
anna, þar sem undirritaður á sæti,
því námsmannahreyfingarnar hafa
hingað til borið þá gæfu að koma
sér saman um aðgerðir til varnar
kjörum námsmanna og koma fram
semeinn aðili. Þarna slær Vökumað-
urinn neðan beltisstaðs því ef eitt-
hvað hefur verið baráttu náms-
manna til ógagns þá er það fram-
ganga Vöku, hans eigin félags. Vaka
rauf margra ára samstarf náms-
mannahreyfinganna með því að
senda eigin tillögur til menntamála-
ráðherra og Elsa B. Valsdóttir, form-
aður Vöku, sem sæti átti í samstarfs-
nefndinni, þáði sæti í nefnd mennta-
málaráðherra þrátt fyrir áskoranir
frá BÍSN, Iðnnemasambandi íslands
og SINE um að gera það ekki. Svo
heldur hún því fram á stúdentaráðs-
fundi að ekkert sé því til fyrirstöðu
að halda áram „hinu góða sam-
starfi“ innan samstarfsnefndarinn-
ar. Það mun taka einhvern tíma
áður en fulltrúi Vöku vinnur sér þar
traust að nýju. Fyrst Stefán Eiríks-
son gagnrýnir okkur fyrir að gera
lítið þá vil ég spyija hann hvort
hann hafi ekki verið á Austurvelli
við þingsetningu í haust þegar sam-
starfsnefnd námsmannahreyfing-
anna ásamt framhaldsskólanemum
mótmælti skólagjöldum og aðför að
LIN, eða þá á fjölmennum útifundi
á Lækjartorgi síðasta vor sem sam-
starfsnefndin hélt. Einnig spyr ég
Stefán hvort hann hafi ekki lesið
greinargerð með frumvarpinu um
LÍN þar sem fulltrúi samstarfs-
nefndarinnar, Pétur Óskarsson, sem
hann gagnrýnir fyrir að gera ekki
neitt, skilaði 9 blaðsíðna séráliti sem
innihélt m.a. drög að frumvarpi. Og
bar Stefán það saman við einnar
blaðsíðu sérálit Elsu B. Valsdóttur,
formanns Vöku, sem segir mest lítið
nema hvað hún leggur þar til að
leggja á lántöku- og innheimtugjöld
til að standa undir rekstrarkostnaði
Lánasjóðsins og var það tekið upp
í frumvarpinu? Það má þannig segja
með réttu að Elsa hafí komið ein-
hveiju að, en hvort námsmenn muni
standa í eilífri þakkarskuld við hana
fyrir það er önnur saga.
Höfundur er fulltrúi Sambands
íslenskra námsmanna erlendis
(SÍNE) ísijórn LÍN.
Ásgeir Ólafur Pétursson
„Með öðrum orðum er
endurreisnin hafin.
Endurreisn, sem miðar
að því að endurvekja
traust á stúdentum og
samúð með málstað
þeirra, og að auka al-
mennt traust milli
starfsgreina í þjóðfé-
laginu. Enginn betri
vettvangur en háskól-
inn er til að hefja slíkt
starf.“
eins og oft virtist í síðustu stjórnar-
tíð Vöku, heldur er lögð áhersla á
að beita þeim ráðum sem líkleg eru
til árangurs. Skynsemi hefur komið
í stað sýndarmennsku. Vökumenn
hamra nú á því að Röskva hafi ekk-
ert gert til að beijast gegn frum-
varpi til nýrra lánasjóðslaga, enda
hefur formaður Stúdentaráðs ekki
verið daglegur gestur í sjónvarpinu
eins og gerðist í þeirra tíð. Stjórn
stúdentaráðs hefur hins vegar barist
ötullega, en við ofurefli er að etja.
Bæði eru stjórnvöld mjög ákveðin í
að ná fram vilja sínum nú, og erfitt
hefur reynst að ná tali af málsmet-
andi mönnum vegna slæmrar fyrri
reynsiu þeirra af samskiptum við
forystumenn stúdenta. Þrátt fyrir
þetta tókst að ná fram tekjutengingu
í lánasjóðsfrumvarpið, sem er geysi-
mikilvægt, og tekist hefur að koma
á góðu sambandi við nokkra veivilj-
aða þingmenn með því að gæta hófs,
kurteisi og raunsæis. Þetta samband
á eftir að koma að gagni í framtíð-
inni þegar næsta holskefla skellur
yfir námsmenn.
Með öðrum orðum er endurreisnin
hafin. Endurreisn, sem miðar að því
að endurvekja traust á stúdentum
og samúð með málstað þeirra, og
að auka almennt traust milli starfs-
greina í þjóðfélaginu. Enginn betri
vettvangur en háskólinn er til að
hefja slíkt starf.
Menn ættu síst áð vanmeta það,
hve miklu máli það skiptir fyrir
námsmenn að hafa samúð þjóðarinn-
ar í hagsmunabaráttu sinni. Raunar
held ég að enginn geri það, svo aug-
ljóst er að einskis árangurs er að
vænta ef enginn hefur samúð með
okkur. Reyndar er ekki útilokað að
nýju lögin hefðu ekki orðið svo hark-
aleg fyrir okkur ef stjórnvöld hefðu
ekki vitað að námsmenn ættu minnk-
andi samúð þjóðarinnar vegna
heimskulegrar framkomu í fortíðinni.
Ég hef gerst býsna berorður hér,
en það er oft nauðsynlegt að vera
ekkert að skafa utan af hlutunum
til að koma mikilvægum boðskap til
skila. Hægt væri að misskilja orð
mín eingöngu sem árás á stúdenta,
en ekkert er fjarri mér. Ég er sann-
færður um að fleiri en ég gera sér
grein fyrir þeim vanda sem málstað-
ur okkar er í og boðskapur minn til
þeirra er að við völd í Stúdentaráði
er nú fólk sem vill fara raunsæjar
leiðir til lausna. Þar að auki veit ég
að í Háskóla íslands er vel gefíð fólk
sem skilur það rétt sem jafnvel er
harkalega orðað.
Höfundur er eðlisfræðinemi í HÍ
og skipar 2. sæti á lista Röskvu
til Háskólaráðs.
HÓTEL ÍSLAND
V'E'I'S'L'U
S # A ' L# I# R
FYRIR FÉLAGASAMTÖK OG
EINSTAKLINGA
Leigjum út sali fyrir árshátíðir og hvers konar
einkasamkvæmi, erfidrykkjur, afmælis-,
fermingar- og brúðkaupsveislur.
Fyrir stóra sem smáa hópa, frá 20 til 900
manns. Ef þú hyggur á fund eöa rábstefnu þá
höfum vib örugglega rétta salinn fyrir þig.
Fullkomin funda- og ráöstefnuþjónusta.
Hafðu samband við veitingastjórann okkar og
talaðu við hann um salinn sem þig vantar.
BðWli t&liAND
Sími 687111.
Veitingastjóri ísleifur Jónsson