Morgunblaðið - 06.05.1992, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. MAÍ 1992
Ytri og innri veruleiki barna
- í skáldverkum Guðrúnar Helgadóttur
eftir Súsönnu
Svavarsdóttur
ÞAÐ VAR árið 1974 sem fyrsta
bókin um Jón Odd og Jón Bjarna
kom út; bókin um tvíburabræð-
urna, systur þeirra Onnu Jónu
sem er með ungting-aveikina og
og á aukapabba úti í bæ og litlu
systurina, Möggu. Fjölskyldan
þeirra er venjuleg, mamman
hjúkrunarkona, pabbinn kennari
og svo er aðalmanneskjan, hús-
hjálpin Soffía — sem strákarnir
hafa unun af að stríða af því að
hún er hálf hjartveik.
Það varð strax ljóst að Guðrún
hafði hitt á einhvern streng í hugar-
heimi íslenskra barna, því bókin var
stöðugt endurútgefin næstu árin —
jafnvel þótt á eftir fýlgdu bækurnar
„Meira af Jóni Oddi og Jóni Bjarna"
og „Enn meira af Jóni Oddi og
Jóni Bjarna“. Það er ekki hægt að
segja að þeir bræður séu neinir
pörupiltar, en þeir gera sín mistök.
Þeir eru bara svo heppnir að eiga
foreldra sem hafa skiining á því að
þeir eru börn sem eru að fikra sig
áfram í lífinu — jafnvel þótt þeir
séu ekki alltaf sáttir við þá.
í bókinni „í afahúsi" er Guðrún
á svipuðum slóðum, nema þar er
sögusviðið komið út fyrir nýtt
blokkarhverfi í Reykjavík — niður
í miðbæ, þar sem Tóta, átta ára,
býr ásamt foreldrum sínum og
systkinum í gömlu timburhúsi hjá
afa og ömmu. Pabbi hennar er skáld
og drekkur stundum rauðvín og
Tóta, sem gerir sér grein fyrir því
að skáld eru ekki tekin alvarlega
fyrr en þau eru dauð, tekur að sér
að ýta aðeins við sölu á bók eftir
hann. Eins og aðrar aðalpersónur
í bókum Guðrúnar er Tóta hrein-
skiptin, orðheppin og fljót að hugsa.
Næsta bók var „Páll Vilhjálms-
son“ en á eftir henni tók Guðrún
sér örstutt hlé frá skáldsagnagerð-
inni og skrifaði leikritið „Ovita“ sem
Þjóðleikhúsið setti upp. Þar eru
heldur betur höfð endaskipti á hlut-
unum, því það eru börnin sem
stjórna og sjá um þá fullorðnu, en
þeir fullorðnu eru börn. í því verki
kristallast sú viðleitni Guðrúnar 'að
láta sjónarmið barnanna ráða ferð-
inni í bókum sínum. Skoðanir þeirra
og rök eru tekin gild og hafa meira
vægi en sjónarmið og rök þeirra
fullorðnu. I bókum hennar komast
þeir fullorðnu ekki hjá því að hlusta
á börnin — enda hafa þeir fullorðnu
verið börn og ættu fremur að skilja
þau.
Fram að þessum tíma höfðu
bækur Guðrúnar einkennst af því
sem kalla mætti hversdagsraunsæi.
Hún hafði fjallað um daglegt líf
barna, sem kannski búa ekki við
neinar sorgir og hafa ekki orðið
Brúðuleik-
húsi vel tekið
í Færeyjum
BRÚÐULEIKHÚS þeirra Hall-
veigar Thorlacius og Helgu Arn-
alds fékk mjög góðar viðtökur í
Færeyjum fyrir skömmu. Upp-
haflega var ráðgert að halda átta
leikbrúðusýningar í Norður-
landahúsinu í Færeyjum en þeim
var fjölgað í ellefu vegna góðrar
aðsóknar. Allar sýningarnar
voru haldnar fyrir fullu húsi.
Jan Klovstad, forstöðumaður
Norðurlandahússins, segir að heim-
sókn Hallveigar Thorlacius og
Helgu Arnalds hafi verið kærkomið
tækifæri til að efla áhuga.á brúðu-
leikhúsum í F’æreyjum. Sýningarn-
ar hafi tekist með eindæmum vel
og börnin hafi jafnvel ekki látið sér
nægja að horfa á heldur tekið þátt
í leiksýningunni.
fyrir alvarlegum áföllum á sínu
stutta æviskeiði; þau hafa ekki orð-
ið fyrir aðskilnaði við foreldra, hafa
ekki misst ástvin og lifa í fremur
miklu öryggi, þótt peningar séu af
sama skorna skammtinum og hjá
fólki almennt.
Með „Ástarsögu úr fjöllunum"
verður nokkur breyting á efnistök-
um, auk þess sem fjölskyldumynstr-
ið í skáldsögum Guðrúnar tekur
aðra stefnu. Ástarsagan hefst á því
að lítill sveitadrengur situr á steini
hjá pabba sínum og hlustar á sög-
ur. Steinninn er sögusteinn og
drengurinn þekkir huldufólkið en
er ekki hræddur við það. Hann er
hins vegar hræddur við tröllin í íjöll-
unum og til að yfirvinna óttann fær
hann söguna um tröllkonuna Flum-
bru og strákana hennar átta sem
hún á með ljótum tröllkarli sem hún
var einu sinni ægilega skotin í. Hún
fæðir drengina sína og klæðir og
ákveður að fara með þá í heimsókn
til föðurins sem býr í öðru fjalli og
veit ekki einu sinni að þeir eru til.
Þótt bækurnar sem á undan
koma hafí alltaf verið í miklu dá-
læti hjá mér fínnst mér merkileg-
ustu sögur Guðrúnar vera Ástar-
sagan og þær bækur sem á eftir
koma. Þar er eins og hún byiji af
alvöru að skyggnast inn í hugar-
heim barna, skynja ótta þeirra og
gera hann mannlegan. Tröllin eru
ótti barnanna en í Astarsögunni eru
tröllin mannleg. Svo mannleg að
skessan er einstæð móðir, pabbinn
býr annars staðar — og börnin eru
svo mörg. En tíminn er tröllunum
óhagstæður. Þau verða að ferðast
um nætur, vegna þess að sólin má
aldrei skína á þau. Litlu drengirnir
skessunnar eru ekki hraðskreiðir
og áður en þau komast á leiðarenda
brýst sólin fram 'og þau verða öll
að steinum. Drengurinn sem fær
söguna veit að hann þarf ekki. að
óttast tröllin meðan hann situr yfír
búfénu, vegna þess að þau geta
ekki ferðast að degi til.
Að mínu mati er þetta einstak-
lega falleg saga sem tekur á einu
stærsta vandamáli barna, óttanum.
Hún er lítið ævintýri inni í sögu um
hræddan strák sem yfirvinnur þessa
vondu tilfinningu með sögu, en gildi
ævintýra felst einmitt í því að þau
kenna börnum að takast á við verk-
efni og vandamál sem mæta þeim
— því aðeins þannig læra þau að
yfirvinna óttann og uppskera umb-
un:
í „Gunnhildi og Glóa“ er Guðrún
ennþá á mörkum raunveruleikans í
sögu um Gunnhildi litlu sem vaknar
svo sorgmædd einn morguninn og
á að fara á dagheimilið. Hún býr
ein með móður sinni, sem er þreytt.
Það er kaldur vetur og þær mæðg-
ur þurfa að ösla krapann á götunum
á leið sinni. Enginn er glaður; allir
hengja haus og Gunnhildur grætur
og þegar mamma hennar hlustar
ekki á hana pissar hún í buxurnar.
Á dagheimilinu finnst henni allir
leiðinlegir og hún fer að' leika sér
ein. Þá kynnist hún Glóa álfastrák,
sem lifir í kletti og safnar geisla-
steinum — sem eru tárin úr manna-
börnum og hann segir Gunnhildi
Guðrún Helgadóttir
að það sé allt í lagi að gráta, ef
manni líður illa. Þegar Gunnhildur
vill fá að vera alltaf í álfheimum
vegna þess að þar er svo fallegt,
bendir Glói henni á allt sem fallegt
er í hennar eigin heimi og hún fær
nýja sýn á umhverfi sitt. Það fer
að vora.
í „Gunnhildi og Glóa“ vinnur
Guðrún mjög nákævmlega með liti.
Gunnhildur vill eignast blá stígvél
en ekki rauð og í álfheimum er allt
blátt. Veðrið fylgir hugarástandi
hennar, frá snjó og roki, sem hald-
ast í hendur við vanlíðan Gunnhild-
ar og þreytu, yfir í vorsól og snjó
sem er að bráðna þegar Gunnhildur
sér fallega konu koma. Það er
mamma hennar og hún brosir. Hún
hefur líka lært það af Glóa álfa-
strák að heimurinn er eins og mað-
ur kýs að sjá hann og Gunnhildi
líður sjálfri betur með að horfa já-
kvæðum augum á umhverfi sitt.
Með trílógíunni „Sitji guðs engl-
ar“, „Saman í hring“ og „Sænginni
yfir minni“ hverfur Guðrún að
miklu leyti aftur til fyrri þema.
Bækurnar §alla um ijölskyldu í
Hafnarfirði sem býr hjá guð-
hræddri ömmu og hálf „bóhem“
afa. Pabbinn er sjómaður og mam-
man alltaf ólétt. Í fyrstu bókinni
eru börnin sex en í lokin eru þau
orðin átta. Systkinin eru ólík; elsta
systirin dugleg og samviskusöm,
strákarnir þrír uppátækjasamir og
næstu tvær systur frakkar, hvor á
sinn máta. Yngstu börnin eru varla
orðin að persónum, þótt Guðbjart-
ur, sá næstyngsti, missi út úr sér
einstaka setningu á óheppilegum
stundum. En það eiga systkinin
reyndar öll sameiginlegt, nema
Heiða, sú elsta. En henni kynnumst
við aðallega í fyrstu bókinni, þar
sem hugarheimi hennar er lýst þeim
mun meira.
Sagan gerist á stríðsárunum og
fjallar, eins og bækurnar um Jón
Odd og Jón Bjarna, um hversdags-
líf barnanna, sorgir og gleði sem
þau sjá umhverfis sig og hvernig
þau líta á allt þar sem eðlilegt —
jafnvel mjög svo sérkennilegar
persónur sem búa við götuna þeirra.
Laufásvegur
Um 200 fm neðri sérhæð í fallegu hornhúsi við Laufás-
veg. íb; er 2 svefnherb., húsbóndaherb., saml. stofur,
skáli, garðstofa, þvottah. ásamt sérgeymslu í kj.
Miðleiti
Um 110 fm falleg 4ra herb. íbúð á 4. hæð í húsinu
GIMLI. íb. er 2 svefnherb., 2 saml. stofur, þvottah. á
hæðinni. Stórar suðursv. íbúðinni fylgir bílskýli, sér-
geymsla og stór sameign.
Fossvogur - Snæland
Einstaklingsíbúð á jarðhæð, 30 fm. íbúðin er laus.
Lögrhannsstofan sf.,
Hafsteinn Hafsteinsson hrl., Guðný Björnsdóttir hdl.,
Síðumúla 1, sími 688444.
Þrátt fyrir að lífið gangi sinn ólétta
vanagang á heimilinu þurfa þau að
læra að líta á það sem eðlilegan
hlut að pabbi þeirra er alltaf fjarver-
andi og á það til að skvetta í sig
þegar hann er í landi — rétt eins
og pabbi Tótu litlu í „í afahúsi".
Þótt Guðrún sé í þessari bók aftur
komin að hinu hversdagslega raun-
sæi er þessi fjölskylda þó ekki
eins„ídeai“ og Ijölskylda Jóns Odds
og Jóns Bjarna og hún þurfa að
horfast í au'gu við óþægilega hluti;
til dæmis að lenda á milli tannanna
á náunganum, rétt eins og allir hin-
ir.
í seinustu bók sinni, — og þeirri
sem Guðrún nú hlýtur Barnabóka-
verðlaun Norðurlandaráðs fyrir
—„Undan illgresinu", safnar hún
saman ólíkum þráðum úr verkum
sínum. Aðalsögupersónan, Marta
María, er nýflutt í gamalt hús með
móður sinni og tveimur bræðrum.
Pabbi þeirra er nýlátinn og Marta
María skynjar að dauða hans hafi
ekki borið að á eðlilegan hátt. En
enginn segir henni neitt. Marta
María hefur ríkt ímyndunarafl sem
rekur hana áfram til að leita sann-
leikans; ekki aðeins um föður sinn,
heldur einnig um leyndardóma
gamla hússins, þar sem býr dular-
fullt fólk á öðrum hæðum. Hún
ímyndar sér alls konar ævintýri, en
vegna þess að hún gengur óttalaus
á vit þeirra uppgötvar hún sannleik-
ann um sjálfa sig, ijölskyldu sína,
fólkið í húsinu og lífið og tilveruna
almennt.
Hvort sem Guðrún Helgadóttir
fjallar um jdri eða innri heim barns-
ins eru bækur hennar alltaf mjög
lifandi. Þótt hún þurfí að koma
skilaboðum til lesenda sinna forðast
hún prédikanir en gefur perónum
sínum þess í stað leyfí til að gera
asnastrik og mistök til að læra af.
Það sem þó einkennir bækur henn-
ar öðru fremur og hefur gert þær
ómótstæðilegar fyrir mig, er ríkuleg
kímnigáfan sem bæði kemur fram
í tilsvörum og atferli barnanna í
sögum hennar. Þess vegna eru per-
sónur hennar lifandi og maður get-
ur átt von á öllu frá þeim.
ARSALIR hf.
Fasteignasala
Borgartúni 33 - 105 Reykjavík
C 62 43 33
Björgvin Björgvinsson, lögg. fas’t-
eignasalí, framkvæmdastjóri,
Sigurður Ingi Halldórsson, hdl. og
Björn Jónsson, hdl.
ÁSENDI - EiNB. 213fmgott
einbhús ásamt 32 fm bílsk. V. 13,5 m.
LÆKJARÁS. Mikið endurn. 2ja
íb. hús. Eigandi óskar eftir skiptum á
minna einbhúsi í Mosbæ.
ÁLFHÓLSVEGUR. Gott210fm
einb. ásamt 2ja herb. séríb. á neöri hæð.
ÚTHLÍÐ - SÉRH. 125 fm sórh.
ásamt 36 fm bílsk. V. 12,0 m.
BIRKIGRUND - RAÐH. Ca
240 fm raðhús meö sóreinstaklíb. í kj.
V. 12,4 m.
MELABRAUT - SÉRH. Efri
sérhæð i tvíb. ca 100 fm. Bilskréttur.
V. 7,9 m.
DIGRANESVEGUR. 125 fm
sérhæð ásamt 36 fm bilsk.
BÆJARGIL. Nýtt 152 fm raöhús
ásamt 32 fm bílsk. V. 13,9 m. Áhv.
veðdeild 4,7 millj.
HVERAFOLD. Glæsil. 87 fm íb.
á 2. hæö. V. 8,7 m. Áhv. 4,7 millj. veöd.
V/KJARVALSSTAÐI. 104 fm
sérhæð m/aukaherb. í kj. V. 8,4 m.
LUNDARBRJEKKA. Snyrtil. 3ja
herb. 86 fm íb. á 2. hæö. Þvherb. á
hæöinni. V. 6,8 m.
V/HÁSKÓLANN. 3ja herb. 79
fm ib. á 1. hæð ásamt aukaherb. i risi.
Nýjar íbudir
HVANNARIMI. 154 fm parhús
auk bílsLTil afh. strax.
ÁRKVÖRN. 4ra herb. 118 fm íb.
Selst tilb. u. trév. eöa fullkl. Hagst. verö.
EYRARHOLT. 3ja og 4ra herb.
íb. til afh. strax.
RAyÐARÁRSTÍGUR. 2ja
herb. íb. í lyftuh. m/glæsil. innr. Stæöi
í bilgeymslu fylgir.
SNORRABRAUT - 55
ÁRA OG ELDRI. Nýjar 2ja og
3ja herb. ib. í lyftuh. Til afh. í sept. '92.
*E* 25099
FISKAKVÍSL - ÚTSÝNI
Vorum aö fá glæsil. 2ja-3ja herb. íb. á
2. hæð í 6-íb. húsi ca 60 fm ásamt rými
i risi (auðvelt að hafa svefnherb., þá 2
svefnherb.). Parket á öllum gólfum.
Glæsil. útsýni. Eign í sórflokki. Áhv. 1,7
millj. byggsj. Verð 7,0 mlllj. 2031.
REKAGRANDI
- BÍLSKÝLI
Vorum aö fá glæsilega 3ja-4ra herb. íb.
ca 100 fm á tveimur hæðum ásamt
stæði í bílskýli, Parket. Baöherb. á báð-
um hæðum. Mjög góð leiksvæði og
stutt í skóla. Áhv. 1,7 millj. byggsj.
Ákv. sala. 2058.
FLÚÐASEL-HÚSNLÁN
Vorum að fá mjög góða 4ra herb. 100
fm íb. á 2. hæð í nýviðgeröri og mál-
aðri blokk ásamt stæði í bílskýli. Rúmg.
stofa. Þvottaherb. í íb. Suövestursv.
Ákv. sala. Áhv. húsnlón 2,3 millj. Verð
8,4 millj. 2059.
Gimli, fasteignasala.
&
\ FASTEIGN ASALA |
Suðurlandsbraut 10
Ábyrgð - Reynsla - Öryggi \
Hilmar Valdimarsson.
SÍMAR: 687828 OG 6878081
Vantar eignir á skrá.
Skoðum og
verðmetum samdægurs.
Einbýli
ÁLFTANES
Vorum að fá í sölu glæsil. einbhús
v/Norðurtún. Húsiö er 173 fm. Bílsk.
55 fm. 4 góð svefnherb. Vandaðar
innr. og gólfefni. Verð 14,3 millj.
LINDARBRAUT
Mjög gott einbhús á einni hæö. Hús-
ið er 145 fm auk 30 fm blómaskála.
Bílsk. 35 fm. Arinn í stofu. Parket.
Fallegur garður. V. 16 m. Skipti
möguleg á 3ja-4ra herb. íb. í góðu
lyftuhúsi.
Raðhús
HRAUNBÆR
Vorum að fá i sölu mjög gott
parhús é einni hæð. 137 fm,
Nýtt parket. Bilskréttur. Skipti
ó góðri 3ja-4ra herb. íb. koma
til greina.
GRASARIMI
Til sölu sérl. fallegt raðhús, hæð og
ris. Bilskúr. V. 12,7 m. Áhv. 6,0 m.
BREKKUBYGGÐ V. 8,5 M.
Vorum að fá I sölu raðhús á tveimur
hæðum, samt. 90 fm, auk bílsk.
4ra-6 herb.
HRISATEIGUR
Til sölu falleg 4ra herb. 80 fm íb. á
1. hæö í 4ra íb. húsi. Eign í mjög
góðu standi.
ENGIHJALLI
Til sölu 4ra herb. 107 fm íb. á 5. hæð
í lyftuh. Laus nú þegar.
LJÓSHEIMAR
Til sölu mjög góð 4ra herb. endaíb.
á 7. hæð. Parket á stofu. Skipti á
minni eign mögul.
ESKIHLÍÐ
Vorum að fá í sölu góða 4ra-5 herb.
108 fm íb. á 3. hæð í fjölbhúsi.
ÁNALAND - 4RA
HERB. M. BÍLSKÚR
Vorum að fá í sölu stórgl. 108
fm íb. á 1. hæð með bílsk.
Arínn Istofu. Parket. Suöursv.
3ja herb.
KJARRHÓLMI
Falleg 3ja herb. íb. á 4. hæö. Sérþv-
herb. í íb. Stórar suðursvalir. Laus
nú þegar.
ÁLFTAMÝRI
Vorum að fá í sölu góða 3ja herb.
endaib. á 4. hæð. Suðursvalir. Áhv.
2,3 millj. húsnstjlán.
GRUNDARGERÐI
Falleg 3ja herb. risíb. Sérinng. V. 4,2 m.
2ja herb.
SKULAGATA
2ja herb. 50 fm íb. á 1. hæð. Suð-
ursv. V. 3,7 m.
HLÍÐARHJALLI
Glæsii. 2ja herb. 60 fm íb. á 1. hæð.
Stórar suðursvalir.
LYNGMÓAR GBÆ
Til sölu mjög falleg 2ja herb. 60 fm
íb. á 3. hæð (efstu) ásamt innb. bílsk.
Parket á gólfum. Stórar suðursv. Laus
fljótlega. V. 5,9 m.
Hilmar Valdimarsson,
Sigmundur Böðvarsson hdl., jGL
Brynjar Fransson, hs. 39558. ||