Morgunblaðið - 06.05.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. MAÍ 1992
Dr. Skúli Skúlason.
Verðlaun
fyrir dokt-
orsritgerð
DR. SKÚLA Skúlasyni hafa ver-
ið veitt verðlaun alþjóðlegs
vísindafélags, Sigma Xi, fyrir
bestu doktorsritgerðina skóla-
árið 1990-1991 í háskólanum í
Guelph. Skúli varði ritgerð fyrir
doktorspróf við dýrafræðideild
háskólann i Guelph, Kanada,
haustið 1990. Þessi verðlaun
þykja mikil viðurkenning fyrir
þá sem þau hljóta. Vísindafélag-
ið Sigma Xi er mjög virkt í
Norður-Ameríku og veitir ár-
Iega viðurkenningar í ýmsum
skólum fyrir bestu lokaritgerðir
í masters- og doktorsnámi.
Doktorsritgerð Skúla ber heitið
„Variation in morphology, life hi-
story and behavior among symp-
atric morphs of arctic char: an
experimental approach“. Um-
fjöllunaref nið er ástæður marg-
breytileika í líkamslögun, vistfræði
og atferli mismunandi bleikjuaf-
brigða í Þingvallavatni. Bleikjan í
Þingvallavatni hefur á liðnum ár-
þúsundum þróast í íjögur mismun-
andi afbrigði. Þykja þau einstakt
náttúrufyrirbæri vegna sérstakrar
aðlögunar þeirra að búsvæðum
vatnsins.
Niðurstöður úr ritgerðinni birt-
ast í ýmsum erlendum vísindaritum
ásamt greinum um nýrri rannsókn-
ir Skúla og samstarfsmanna hans.
Skúli hefur síðastliðið ár starfað
við Bændaskólann að Hólum í
Hjaltadal við kennslu og rannsókn-
ir við fiskeldisbraut skólans. Þar
eru stundaðar miklar rannsóknir á
bleikju, bæði í tengslum við vist-
fræðiathuganir og fiskeldi. Margar
þessara rannsókna eru unnar í
samvinnu við aðrar stofnanir á
þessum vettvangi, svo sem Veiði-
málastofnun, Rannsóknarstofnun
landbúnaðarins, Hólalax og Líf-
fræðistofnun Háskóla íslands.
-----»44------
Fundur um
sjúklinga-
tryggingar
FÉLAG um heilbrigðislöggjöf
efnir til fræðslufundar fimmtu-
daginn 7. maí nk. kl. 17.15 í
stofu 101 í Odda, hugvísinda-
húsi Háskóla íslands. Efni fund-
•arins er sjúklingatryggingar.
Arnljótur Björnsson prófessor
við lagadeild Háskóla íslands mun
ræða um sjúklingatryggingar og
m.a. gera grein fyrir lagafrum-
varpi um það efni, sem lagt var
fyrir Alþingi á síðasta ári. Að
erindinu loknu verða umræður.
Fundurinn er opinn öllu áhugafólki
um heilbrigðislöggjöf.
Frumvarp fjárlaganefndar:
Engar greiðslur úr rík-
issjóði í heimildaleysi
KARL Steinar Guðnason formað-
ur fjárlaganefndar mælti í gær
fyrir frumvarpi sem allir þing-
menn sem sæti eiga í nefndinni
standa að. Frumvarpið miðar að
því að farið sé eftir 41. grein
stjórnarskrár íslenska lýðveldis-
ins um að: „Ekkert gjald má
greiða af hendi, nema heimild sé
til þess í fjárlögum eða fjárauka-
lögum.“ Friðrik Sophusson fjár-
málaráðherra lýsti yfir stuðningi
við tilgang frumvarpsins þótt
hann teldi aðra leið að settu marki
e.t.v. æskilegri. Fjármálaráð-
herra taldi eðlilegt að gera grein
fyrir sinum sjónarmiðum og vænti
þess að sú nefnd sem fengi málið
tæki þau til athugunar.
Formaður fjárlaganefndar Karl
Steinar Guðnason (A-Rn) hafði
framsögu fyrir fyrir frumvarpinu.
Karl Steinar benti á að frumvarpið
byggði í meginatriðum á frumvarpi
sem ijárveitingamenn hefðu flutt á
tveimur síðustu þingum en ekki
fengist útrætt. Nokkrar breytingar
hefðu verið gerðar en þær fælust í
stórum dráttum fremur í breyttri
framsetningu og orðalagi en efnis-
breytingum. Frumvarpið hefði verið
yfirfarið og endursamið í samvinnu
við fjármálaráðuneytið og Ríkisend-
urskoðun. Agæt samstaða hefði
náðst um málið með nefndinni og
fjármálaráðherra og væri svo á litið
að hann styddi flutning þess nú.
Formaður fjárlaganefndar Al-
þingis benti á að 41. gr. stjórnar-
skrárinnar mælti skýrlega fyrir um
að ekkert gjald mætti reiða af hendi
úr ríkissjóði nema heimild væri fyrir
í fjárlögum eða fjáraukalögum. Það
væri hins vegar kunnara en frá
þyrfti að segja að um árabil hefði
framkvæmdin ekki verið í neinu
samræmi við ákvæði stjórnarskrár-
innar. Hinar svokölluðu „aukaijár-
veitingar“ tíðkuðust mjög fyrr á
árum. Ræðumaður sagði ijármála-
ráðherra hafa öðlast þetta aukafjár-
veitingarvald með vitund og jafnvel
vilja Iöggjafarvaldsins. Svigrúm af
þessu tagi gæti verið réttlætanlegt
þegar ör verðþróun og óðaverðbólga
gerði alla fjárlagagerð óvissa og
ónákvæma. Hins vegar byði þetta
kerfi upp á það að hægt væri á ýta
erfiðum, viðkvæmflm eða óþægileg-
um málum út af borðum þing-
manna, við fjárlagagerðina, til úr-
lausnar hjá fjármálaráðherra í formi
aukaíjárveitinga.
Ræðumaður benti á það að halli
á fjárlögum hefði verið viðvarandi,
t.a.m. var hallinn á árunum 1984-
1991 þrefallt hærri en fjárlög hefðu
gert ráð fyrir. Þessi munur yrði ekki
skýrður nema með tvennum hætti.
Annars vegar hefði ekki verið tekið
tillit til upplýsinga um óhjákvæmileg
útgjöld. Það hefði síðan verið leið-
rétt seint og um síðir við afgreiðslu
fjáraukalaga og ríkisreiknings með
vísan til þess eins að um vanáætlun
hefði verið að ræða. Hins vegar
skýrðist munurinn á ákvörðun fram-
kvæmdavaldsins um verkefni eða
rekstrarumfang til viðbótar því sem
Alþingi hefði ákveðið með fjárlöguni.
„Mýmörg dæmi eru til um það frá
liðnum áratug að ríkisstjórnir hafi
stofnað til útgjalda upp á tugi eða
jafnvel hundruð milljóna, króna án
þess að fjárveitingavaldið hafi
nokkru sinni fengið að tjá sína af-
stöðu til þeirra.“
Framsögumaður taldi þó rétt að
geta þess að á allra síðustu árum
hefði mjög dregið úr þessum „auka-
fjárveítingum" eða „öliu heldur
heimiidarlausum greiðslum úr ríkis-
sjóði“. Því færi þó fjarri að frum-
varpið væri óþarft. Frumvárpinu
væri ætlað að setja framkvæmda-
valdinu markvissari reglur um ráð-
stöfun opinbers fjár en áður hefur
tíðkast og auk þess væri því ætlað
að skerpa skilin á milli fjárveitinga-
valdsins og framkvæmdavaldsins.
í samræmi við þetta meginmark-
mið væri grunnregla 41. greinar
stjórnarskrárinnar áréttuð í 1. grein
frumvarpsins og önnur ákvæði fælu
í sér nánari skýringu á meginregl-
unni eða mæltu fyrir um frávik frá
henni þar sem það væri talið nauð-
synlegt.
Ræðumaður fór í gegnum nokkrar
greinar og atriði frumvarpsins. í 2.
gr. er kveðið á um að óheimilt sé
að auka launa- og rekstrarútgjöld
ríkisins umfram það sem íjárlög
mæltu fyrir nema að fenginni heim-
ild í ijáraukalögum. En einnig segir:
„Nú eru gerðir kjarasamningar, sem
kveða á um frekari launaútgjöld rík-
isins en fjárlög gera ráð fyrir, og
skal þá svo fljótt sem verða má leita
heimilda Alþingis til slíkra útgjalda
með fjáraukalögum. Launagreiðsl-
um skal þó haga í samræmi við hina
nýju kjarasamninga." Karl Steinar
sagði að ákvæði sem takmarkaði
vald fjármálaráðherra til að gera
kjarasamninga gæti valdið erfiðleik-
um.
Yfirdráttur
í 9. gr. er kveðið á um að ijár-
málaráðherra sé heimilt á hveiju
fjárlagaári að stofna til tímabundins
yfirdráttar í Seðlabankanum vegna
árstíðabundinna sveiflna í fjármálum
ríkisins. Hámark yfirdráttarins skal
ákveða í fjárlögum hveiju sinni.
Sambærileg heimild hefur verið í 6.
grein fjárlaga á liðnum árum en þó
án nokkurs hámarks.
Karl Steinar taldi það tímabært
að takmarka heimildir ríkissjóðs til
að stofna til yfirdráttar í Seðlabank-
anum og að sem fyrst þyrfti að girða
algerlega fyrir þennan möguleika
ríkissjóðs til að afla sér skotsilfurs.
Að lokum lagði framsögumaður
áherslu á þá ætlan og tiltrú flutn-
ingsmanna að þetta fmmvarp myndi
tryggja með viðunandi hætti að regl-
ur stjórnskipunarlaga um íjár-
veitingavald Alþingis og eftirlits-
hlutverk verði í heiðri hafðar. Jafn-
framt myndi það veita framkvæmda-
valdinu nauðsynlegt aðhald í öllu því
er lyti að fjarhagsmálefnum ríkisins
og fjármálastjórn. Ennfremur ættu
reglur þess að stuðla að vandaðri
og raunhæfari vinnubrögðum við
ijárlagagerð. Karl Steinar lagði að
lokum til að þessu frumvarpi yrði
vísað til 2. umræðu og fjárlaga-
nefndar.
Óljós valdskipting
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra taldi að margt gott mætti
segja um þetta frumvarp og var
sannfærður um að þingið og sú
nefnd sem fengi það til umföllunar
ætti eftir að skoða ýmis ákvæði þess
gaumgæfilega. Þegar á heildina
væri litið fagnaði hann því að þetta
frumvarp væri fram komið.
Fjármálaráðherra sagði ekki
þurfa öðrum blöðum að fletta en
stjórnarskrárinnar um að óheimilt
væri að greiða úr ríkissjóði nema
heimild væri fyrir í fjárlögum eða
öðrum lögum. Og allir vissu hve
misjafnlega hefði gengið að fram-
fylgja því ákvæði stjórnarskrárinnar.
Ráðherra benti á að samskipti
löggjafarvalds og framkvæmdavalds
væru um margt óskýr og ætti það
við á fleiri sviðum en þeim sem lytu
gagngert að fjárlögum og heimildum
til fjárgreiðslna. Friðrik nefndi
skipanir í ýmsar nefndir og ráð í
þessu sambandi. Hjá því gæti tæp-
ast farið að hagsmunaárekstrar yrðu
milli löggjafarvaldsins og fram-
kvæmdavaldsins við slíkar aðstæður.
Oft væri ekki ljóst hveijum húsbónd-
anum skyldi hlýða, löggjafarvaldinu
eða framkvæmdavaldinu.„Mér sýn-
Karl Steinar Friðrik Sophusson
Guðnason
ist að frumvarpið sé ekki sérstaklega
til þess fallið að skerpa línur á milli
löggjafarvaldsins og framkvæmda-
valdsins og er það miður,“ sagði fjár-
málaráðherra. Með sama hætti og
framkvæmdavaldið hefði e.t.v. tekið
sér vald umfram það sem lög og
réttarfarsreglur heimiluðu, yrði
hann að vara við því að löggjafar-
valdið vefðist svo mikið inn í fram-
kvæmdavaldsmálefni að eftirlit þess
og aðhald með framkvæmdavaldinu
yrði óvirkt.
Fjármálaráðherra tók fram að
fjármálaráðuneytið hefði komið að
því frumvarpi sem nú væri til um-
ræðu og um það hefðu tekist samn-
ingar að það yrði flutt með þeim
hætti sem nú væri gert. En hann
dróg enga dul á þá skoðun sína að
hann hefði talið hepplegra að hafa
annan hátt á. Það væri viðhorf fjár-
málaráðuneytisins. Ymis rök hnigju
að því að fella ákvæði frumvarpsins
inn í lög um bókhald og gerð ríkis-
reiknings. Fjármálaráðherra reifaði
ýmis atriði tengd ríkisreikningi og
framsetningu fjárlagafrumvarpa.
Ræðumaður fór nokkrum orðum
um hvernig heimildum 6. gr. fjárlaga
hefur verið beitt eða misbeitt; fjár-
málaráðherra hefði verið eftirlátið
að ákvarða mikilvæg mál sem Al-
þingi hefði ekki treyst sér til að taka
afstöðu til. Hann taldi sig geta
mælt fyrir munn allra fyrrverandi
fjármálaráðherra um það að þeir
hefðu ekki hvatt til notkunar þessar-
ar greinar. „Eigi meiri agi að nást
heldur en þetta frumvarp stefnir að,
ætti eðli máls samkvæmt að fella
niður eða takmarka notkun 6. gr.
mjög mikið frá því sem nú er.“ Frið-
rik Sophusson taldi að þetta mál
þyrfti að taka til sérstakrar skoðun-
ar.
Ræðumaður fór í gegnum nokkur
atriði frumvarpsins, m.a. lagði hann
áherslu á að- fjármálaráðherra yrði
að hafa fullt og óskorað vald til
þess að gera kjarasamninga, en að
sjálfsögðu hvíldi á honum sú skylda
að leita nauðsynlegra fjárheimilda í
fjárlögum eða fjáraukalögum til
greiðslu í samræmi við gerða samn-
inga. Ræðumaður varaði einnig við-
„bókstafstúlkun" á ákvæðum 3. gr.
sem kveður m.a. á um að ekki verði
gengið frá sölu eigna af hvað tagi
sem er án fyrirvara um samþykki
Alþingis, hafi heimildar ekki verið
leitað fyrirfram.
Ríkisbréf á markaðsvöxtum
Fjármálaráðherra taldi tímabært
að takmarka heimild ríkissjóðs til
að stofna til yfirdráttar í Seðlabanka
Islands. I þessu frumvarpi væri gert
ráð fyrir því að yfirdrátturinn yrði
takmarkaður og það yrði háð
ákvörðun Alþingis hveiju sinni hver
sá yfirdráttur mætti verða. Ræðu-
maður taldi vert að geta þess að í
hugmyndum nefndar sem hefði haft
löggjöf um Seðlabanka til athugun-
ar, væri kveðið skýrar á um þetta
atriði; þar væri gert ráð fyrir að
taka fyrir allan yfirdrátt ríkissjóðs
hjá bankanum. Fjármálaráðherra
var það fagnaðarefni að í þessu
frumvarpi og í frumvarpi til laga
um Seðlabanka íslands væri fetað
inn á nýjar brautir í þessu efni.
Hann taldi þó að fyrst um sinn þyrfti
nokkra aðlögun að breyttum háttum;
kæmi til álita að á hveijum ársfjórð-
ungi hefði ríkissjóður heimild til yfir-
dráttar að vissu marki en í lok þess
tímabils væri ríkisjóði gert að greiða
upp þá skuld. Fjármálaráðherra bað
menn einnig að hafa hugfast að til
þess að ríkissjóður gæti fyrirbyggt
yfirdrátt í Seðlabankanum yrði hann
að eiga kost á skammtímafjármögn-
un. Til þess á svo gæti orðið þyrfti
lánamarkaður hér innanlands að efl-
ast töluvert. Ríkisvíxlarnir gegndu
mikilvægu hlutverki í dag en
skammtímamarkaðinn þyrfti að efla
enn frekar. Því væri nú ákveðið að
gefa út ný ríkisbréf til 6-18 mán-
aða. Áformað væri að selja þau á
uppboði þannig að vextir ráðist á
markaði.
í ræðulok ítrekaði fjármálaráð-
herra stuðning sinn við tilgang frum-
varpsins og vænti þess að þau sjón-
armið sem hann hefði sett fram yrðu
höfð til hliðsjónar til skoðunar í þeirri
nefnd sem fengi frumvarpið til um-
fjöllunar.
Jón Kristjánsson (F-Al) og Páll
Pétursson (F- Nv) lýstu stuðningi
sínum við frumvarpið og töldu að
allvel hefði til tekist með það að
samræma margvísleg sjónarmið.
Páll Pétursson lét þess sérstaklega
getið að honum sýndist hafa verið
tekið tillit til þeirrar andstöðu sem
hann hefði sýnt fyrirrennurum þessa
frumvarps. En þá hefði honum m.a.
þótt þáverandi Ij'árveitinganefnd
stefna ofar ríkisstjórninni.
Vegna afgreiðslu annarra mála
var umræðu frestað.
Stuttar þingfréttir:
Menntamálaráðuneytið
auglýsti mest í Ríkisútvarpi
Menntamálaráðherra hefur svar-
að fyrirspurn Árna M. Mathiesen
(S-Rn) um auglýsinga- og kynning-
arkostnað menntamálaráðuneytis-
ins á árinu 1990 og fyrstu fjóra
mánuði ársins 1991.
Það kemur fram í skriflegu svari
menntamálaráðuneytis að á árinu
1990 var auglýsinga- og kynningar-
kostnaður ráðuneytisins samtals
12.266.839 krónur. Auglýsinga-
kostnaðurinn á árinu var alls
11.329.231 króna. Af einstökum
aðilum fékk Ríkisútvarpið hæstu
greiðslu, 2.918.792. Þess má geta
að Morgunblaðið fékk 1.336.302
krónur. Þjóðviljinn 1.430.584 krón-
ur. Tíminn 1.336.642 krónur. Bylgj-
an fékk 24.823 krónur.
Á fyrstu ljórum mánuðum ársins
1991 var auglýsinga- og kynningar-
kostnaður 6.705.225. Til íjölmiðla
var greitt beint án milligöngu aug-
lýsingstofa alls 2.593.861 króna.
Áf einstökum fjölmiðlum má nefna
að til Morgunblaðsins voru greiddar
483.945 krónur, til Þjóðviljans
312.309 krónur. Til Ríkisútvarpsins
runnu 83.664 krónur. í útvarps-
stöðinni F’M 957 var auglýst fyrir
38.539 krónur.
Ráðuneytið greiddi fyrir þjónustu
nokkurra aðila. Auglýsingastofan
Athygli fékk greitt alls 1.067.422
krónur. Til Auglýsingastofunnar
Hvíta hússins var greitt fyrir birt-
ingar í ýmsum fjölmiðlum
1.414.193 krónur.
í svari ráðuneytisins kemur fram
að stuðst var við þá reglu að þegar
um almennar auglýsingar var að
ræða, væru þær birtar í öllum dag-
blöðum og í hljóðvarpi, og ennfrem-
ur í Lögbirtingablaðinu eftir því sem
við ætti.