Morgunblaðið - 23.05.1992, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MAÍ 1992
Framhaldsskólamennt-
un og atvinnulífið
eftir Sigurberg
Björnsson
Umræðan um tengsl skóla og at-
vinnulífs er ekki ný af nálinni. Hér
er á ferðinni nýtt vín á gömlum belgj-
um. Fyrr á árum sá atvinnulífið að
mestu leyti sjálft um þjálfun og
menntun starfsfólks síns ef frá eru
taldar almennar greinar s.s. reikn-
ings-, skriftar og lestrarkennsla.
Meistarakerfið hérlendis og erlendis
er sprottið af þessum meiði. Höfuðtil-
gangur þess var að koma á eins
konar menntunarkerfi þar sem
meistarar tóku að sér lærlinga,
kenndu þeim og þjálfuðu upp í grein-
inni. Þetta fyrirkomulag óx og dafn-
aði og síðar komu iðnmeistarar og
samtök þeirra sér upp sérskólum,
sem þeir ráku til þess að geta sinnt
menntunarhlutverki sínu betur. Sam-
bærilega sögu er að finna hjá ýmsum
öðrum starfsstéttum t.d. var stofnað
til Verslunarskóla íslands á svipuð-
um nótum.
Síðar tókst samkomulag milli sam-
taka iðnmeistara og ríkisins um að
ríkið tæki þátt í kostnaði við mennt-
un nýliða í iðngreinum. Fljótlega tók
svo ríkið alfarið að sér bóklegt nám
iðnaðarmanna.
Iðnfyrirtæki og iðnmeistarar hafa
þá ávallt haft með höndum starfs-
þjálfun iðnaðarmanna. Þá hafa þess-
ir aðilar ávallt komið að menntun í
framhaldsskólum í gegnum svokallað
iðnfræðsluráð, sem nú er vistað í
menntamálaráðuneytinu. Núgildandi
framhaldsskólalög kveða á um að
það skuli skipað af menntamálaráð-
herra til fjögurra ára í senn og vera
til ráðuneytis um mótun heildar-
stefnu í iðnfræðslu, í löggildum iðn-
greinum og í verksmiðjuiðnaði. Iðn-
fræðsluráð er umsagnaraðili um
námskrá í þessum greinum, leggur
fram tillögur um kennslueftirlit í iðn-
greinum og gerir tillögur til mennta-
málaráðuneytisins um framkvæmd
námssamninga.
Umræðan í þjóðfélaginu
Mikil og stöðug umræða fer fram
í þjóðfélaginu um gildi menntunar.
Enda engin furða, þar sem í henni
felst framtíð barna okkar, atvinnu-
vega landsins og þjóðarinnar í heild.
Margar mismunandi áherslur og
mörg og erfið vandamál er hér að
finna. Þau eru mjög mismunandi
eftir því á hvaða hóp er hlustað, for-
eldra, kennara, forsvársmenn at-
vinnuveganna, námsmenn eða leið-
toga þjóðarínnar. Skína virðist í gegn
það viðhorf margra að setja iðn-
menntun skör lægra en aðra mennt-
un, sem boðið er upp á í þjóðfélag-
inu. Þetta er mikið áhyggjuefni.
Foreldrar hafa oft haft mikil áhrif
um námsval barna sinna, a.m.k. gert
tilraun til þess beint eða óbeint.
Flestir kannast við metnað foreldra
hér áður fyrr um að bömin yrðu
læknar, lögfræðingar eða prestar.
Þetta viðhorf foreldra kemur oft upp
á yfirborðið. Ég minnist viðtals við
móður, sem hafði lagt það á sig að
beijast í gegnum kvöldskóla og taka
stúdentspróf. Hún skildi ekkert í
þeim ásetningi bams síns að læra
til bakaraiðnar.
Á hinn bóginn er almennt talið
að nemendur séu áhrifagjarnir á
unglingsárunum og berast oftar en
ekki með straumnum í þá átt, sem
verða vill. Þeir hafa ómótaðar skoð-
anir á hvað þeir vilja gera að námi
loknu. Þeir hneigjast e.t.v. helst til
þeirrar atvinnugreinar, sem faðir eða
móðir starfa í. Þó virðast þeir oftar
en ekki líta framhjá iðnnámi, sem
raunhæfum valkosti. Oft velja ungl-
ingarnir að fara í mennta- eða flöl-
brautaskóla til þess að fresta ákvörð-
un um framtíðarstarf. Ef nemendur
geta lært haldá þeir áfram í átt að
háskólanámi, án þess þó að vita al-
mennilega í hvaða grein þeir ætla.
Það er haft eftir einum starfsmanni
Háskólans að nemendurnir ákveði sig
oft er þeir standa fyrir framan af-
greiðsluborðið á skrifstofu Háskól-
ans og þeim er tjáð að þeir verði að
ákveða sig þá þegar, ef þeir ætli að
innrita sig fyrir næsta skólaár.
Kennarar liggja undir ámæli um
að horfa inn, en ekki út og teyma
umræðuna um skólamál inn á rétt-
inda- og kjaramál. Þegar öllu er á
botninn hvoift er eins og víða í rekstri
ríkisins þarf árangur alls ekki að
vera í réttu hlutfalli við kostnað eða
þann tíma, sem nemendanum er
haldið inn í kennslustofu. Margir
telja að fjölbrautakerfið skili ekki
þeim árangri, sem vænst hafi verið
hvað varðar iðnmenntun. Mikið
skorti á.faglega þekkingu þeirra iðn-
aðarmanna, sem þaðan komi.
Eflaust vilja stjórnmálamenn veg
menntunar sem mestan og að vel
upplýst þjóð búi í öflugu menning-
arsamfélagi. Hins vegar liggja þeir
undir þeirri gagnrýni að beita sér
fyrir hagsmunum einangraðra hópa
í menntakerfinu frekar en þjóðar-
hagsmunum. Þannig hafi þeir á verð-
bólgu- og þensluárum svarað kröfum
námsmanna eða kennara frekar en
atvinnulífs eða ríkisins.
Viðhorf forsvarsmanna
atvinnurekenda í iðnaði
Til skamms tíma hefur atvinnulíf-
ið og nú síðast ríkið tekið við nán-
ast öllum, sem komið hafa út á vinn-
umarkaðinn. Atvinnurekendur hafa
ekki verið í stakk búnir til þess að
gera miklar kröfur um hæfni og
menntun þeirra er þeir hafa ráðið í
vinnu. Þeir fögnuðu hveijum þeim
starfskrafti er á íjörur þeirra barst.
Nú virðast tímarnir vera að breyt-
ast. Bæði atvinnurekendur hafa úr
meira úivali af fólki að velja og
geta gert meiri kröfur. Uppi eru
hugmyndir um að atvinnulífið komi
meira inn í skólastarfið en áður.
Hingað til hafa löggiltar iðngreinar
haft umsjón með námsmati í iðnskól-
um og séð um sveinspróf í verklegum
greinum. Hugmyndirnai' eru á þá
leið að fulltníar atvinnulífsins leggi
línurnar um hvað nemandinn skuli
kunna að námi loknu og í framhaldi
af því semji prófín sem mæli niður-
stöðuna. Lokastaðfestingin felst loks
í því að atvinnurekandinn sækist
eftir þjónustu nemandans.
Meinlokur eða eðlileg þróun?
Það er mörgum áhyggjuefni
hversu mikil áhersla er í þjóðfélaginu
á alia aðra menntun en iðnmenntun.
Ef stjórnmálamenn líta upp úr
dægurþrasinu og hagsmunabarátt-
unni sjá þeir oft fyrir sér háþróaðan
tölvuvæddan tækniiðnað og háþró-
aða rafeindatæki og þaðan af stór-
kostlegra atvinnulífi. Því miður erum
við fámenn þjóð og höfum þar af
leiðandi takmarkaða möguleika. Að
mati okkar sem starfa að iðnaði
liggja möguleikar framtíðarinnar
ekki síður í að gera það sem við
Sigurbergur Björnsson
„Að mati okkar hjá
Landsambandi iðnaðar-
manna er iðnnám mjög
mikilvægur hlekkur í
menntun þjóðarinnar
og okkur ber að laða
vel gefna og hæfileika-
ríka einstaklinga í það,
sem geta beitt huga og
hönd og skilað vönduðu
verki. Það er trú okkar
að þegar fram í sækir
mun þetta fólk skila
þjóðarbúinu margföld-
um arði.“
í
l
>
►
Morgunblaðið/Sigurgeir
Frá björgunar- og slysaæfingunni,
Björgiinar- og slysa-
æfing á flug’vellinum
Vestmannaeyjum.
EFNT VAR til björgunar- og
slysaæfingar á Vestmannaeyja-
flugvelli á þriðjudag.
Æfingin var sviðsett af flugmál-
astjórn. Þátttakendur voru starfs-
menn flugvallar og flugfélaga, lög-
Borgarráð:
regla og slökkvilið. Markmið æfíng-
arinnar var að þjálfa starfsfólk flug-
vallarins í fyrstu hjálp og greiningu
slasaðra. Ennfremur æfði
slökkviliðið notkun búnaðar til að
klippa fólk út úr bílflökum.
- Grímur
14,5 milljónir króna
vegna gatnagerðar
BORGARRÁÐ hefur samþykkt tillögu Innkaupastofnunar Reykjavíkur-
borgar um að taka 14,5 milljóna króna tilboði lægstbjóðanda, Dalverks
sf., í gatnagerð í Austurborginni. Tilboðið er 76,9% af kostnaðaráætl-
un, sem er tæpar 18,9 milljónir króna. Sjö tilboð bárust í verkið.
Næst lægsta boð átti Jarðefni hf.,
sem bauð rúmar 14,6 millj. eða
77,69% af kostnaðaráætlun, Víkur-
verk hf. bauð rúmar 16,9 millj. eða
89,87% af kostnaðaráætlun, Rögn-
valdur Rafnsson bauð 17,8 millj. eða
94,77% af kostnaðaráætlun, Háfell
hf. bauð rúmar 17,9 millj. eða 95,05%
af kostnaðaráætlun, Jarðvinnuvélar
sf. bauð rúmar 20,9 millj. eða
105,94% af kostnaðaráætlun og
Ræktunarsamband Flóa og Skeiða
bauð 12,3 millj. eða 113,07% af
kostnaðaráætlun.
Að notasannleikann
sem efni í skröksögri
eftirJón Sigurðsson
Félagsmálaráðherra tók heldur
betur flugið í eldhúsdagsumræðunni
á Alþingi á dögunum, þegar hún
upplýsti þjóðina um það að á íslandi
væri fjórtánfaldur launamunur milli
þeirra 5% kvæntra karla á aldrinum
25-65 ára, sem hæst hafa launin
og þeirra 5%, sem lægst hafa laun.
Með venjulegum stjórnmálamanna-
hætti var þetta byggt á tölulegum
upplýsingum frá Þjóðhagsstofnun
og því ekki til að draga í efa.
Ráðherra var umsvifalaust tekinn
til viðtals í síðdegisútvarpi Rásar 2
þar sem þetta var endurtekið og
raunar hnykkti hann enn á þessari
staðhæfíngu í grein í Morgunblaðinu
14. maí sl.
Þessi grein er einstök að því leyti,
að í greininni sjálfri eru talnalegar
upplýsingar sem duga þeim sem
veit að á íslandi eru um 40.000
kvæntir karlar á aldrinum 25-65
ára til að reikna út að staðhæfíng
ráðherrans er röng sem miklu mun-
ar vegna þess, að hann ruglar sam-
an hugtökum.
Samkvæmt gögnum Þjóðhags-
stofnunar er fjórtánfaldur munur á
framtöldum atvinnutekjum efstu
og neðstu 5% kvæntra karla. Frá
þeim sannleika styttir ráðherra sér
leið og segir: „Áætla má, að hluta-
störf í þessum hópi skekki lítið
myndina og langflestir séu fullvinn-
andi“. Með þessari forsendu setur
hann samasemmerki milli munar á
atvinnutekjum og launamunar.
Þetta er algerlega óleyfileg rök-
semdafærsla eins og ljóst verður,
þegar talnaefni greinarinnar er
skoðað. Samkvæmt því eru 1,9% af
summu atvinnutekna 1.600 mkr. og
0,8% af henni 650 mkr. Atvinnutekj-
urnar í heild eru því á bilinu 81-84
milljarðar. 0,9% af því er hlutur
hinna 5% lægstu, sem eru 2.000
talsins. Þetta verða 730-760 mkr.
og sé því deilt á fjöldann koma út
atvinnutekjur á ári á mann að meðal-
tali í þessum lægsta hópi sem eru
365-380 þús. krónur á ári eða
30.400-31.700 krónur á mann að
meðaltali á mánuði.
Af sjálfu sér leiðir, að forsenda
ráðherrans um að „langflestir" þess-
ara manna „séu fullvinnandi" er al-
röng og botninn þar með dottinn úr
staðhæfíngunni. Nær er að ætla, að
örlítill hluti þessara manna sé full-
vinnandi.
Þegar málið er íhugað er eðlilegt
að tölfræði af þessu tagi leiði í ljós
lágar atvinnutekjur lægstu 5% af
fólki. í þessum hópi eru allir þeir í
þjóðfélaginu, sem hafa skerta starfs-
getu, hvort sem er vegna fötlunar,
veikinda eða óreglu. Þarna eru
menn, sem ljúka starfsævinni og
fara á eftirlaun snemma árs eða
koma nýir á vinnumarkaðinn í lök
þess. Þarna geta líka verið skattsvik-
arar, sem komast upp með að vera
svo ósvífnir að þykjast hafa svona
lágar tekjur. Og það spélega er, að
eignamennirnir, sem ráðherrann tók
líka fyrir í ræðu sinni, gætu hæglega
líka verið í þessum hópi. Jón Jóns-
son, sem á 100 mkr. hreina eign og
lifír á 10 mkr. eignatekjum sínum
ár hvert, en hefur einungis 400 þús.
kr. stjórnarlaun í fyrirtæki sínu,
mundi vera einn af þessum láglauna-
mönnum ráðherrans.
Ekkert af þessu hefur neitt með
launamun að gera og því er rangt
að blanda því saman við umræðuna
um hann.
Það er svo kapítuli út af fyrir sig,
að þessi ranga staðhæfing ráðherr-
ans hefur með stuðningi í grunn-
færnislegri og gagnrýnislausri með-
ferð fjölmiðlanna tryggt það, að all-
ur landslýður veit, að á íslandi er
fjórtánfaldur launamunur og það
verður engan veginn leiðrétt. Rang-
hugmyndin er orðin rótföst og var-
anlegt óánægjuefni.
Jón Sigurðsson
„Hvað sem hverjum og
einum þykir um þennan
launamun, ber að skoða
hann í því ljósi, að trú-
lega finnst ekkert land
í víðri veröld, þar sem
launamunur er minni
en hér.“
En hver er þá launamunurinn?
Við því er ekkert einfalt svar, en
sé reynt að nota gögnin, sem ráð-
herrann hafði undir höndum sýnist
atvinnutekjumynstur 25-65 ára
kvæntra karla vera þannig á verðlagi
apríl 1992:
}
>