Morgunblaðið - 23.05.1992, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MAI 1992
MORGUNBL4Ð1Ð LAUGARDAGUR 23. MAI 1992
rr----------------------z

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
sinni hvort kvóti ársins verði
óbreyttur miðaður við fyrra ár
eða hvort hann er skertur meira
eða minna,“ segir m.a. í greinar-
gerðinni.
Morgunblaðið hefur margoft
gagnrýnt það hvemig kvóti hef-
ur gengið kaupum og sölum eins
og um eign einstakra manna eða
útgerðfélaga sé að ræða. Það
er fráleitt. Enginn getur selt það
sem hann á ekki, ekki heldur
þeir sem gera út á auðlindina.
I nýútkomnu riti, Eignaskrá rík-
isins 1991 sem fjármálaráðu-
neytið hefur gefið út, kemur
fram að íslenska ríkið er helsti
fasteignaeigandinn hér á landi
og landsmenn stóreignamenn í
sameiningu, eins og komist var
að orði í fréttum ríkisútvarpsins
í fyrrakvöld. Engum dettur í hug
Eignfærsla kvóta
stenst ekki
T ritstjórnargrein í Morgunblað-
inu í fyrra var fullyrt að það
væri fáránlegt þegar skattayfir-
völd hafa heimtað að kvótakaup
séu afskrifuð eins og skip eða
aðrar eignir, þ.e. 8% á ári, eða
til 12 ára, og jafnframt var því
haldið fram að það væri hárrétt
af útgerðarmönnum að hafna
því enda væri hér ekki um neina
eign að ræða eins og segir í
blaðinu, heldur óvissuþátt í út-
gerð þar til lög hafa verið sett
til frambúðar, sem taka af öll
tvímæli um nýtingu miðanna og
eignarétt á kvóta. Þar segir enn-
fremur: „Þó er höfuðatriðið að
miðin séu ekki bókfærð eign
eins né neins eins og skattayfir-
völd hafa krafíst, heldur í um-
sjón þeirra sem eigendurnir
(þjóðin) treysta best fyrir góðri
nýtingu og hagkvæmum rekstri.
Það verður farsælasta lausnin.“
Nú hefur ríkisskattanefnd
tekið af öll tvimæli um það að
fyrrnefndar fullyrðingar Morg-
unblaðsins áttu við rök að styðj-
ast. Ríkisskattanefnd hefur nú
kveðið upp þann úrskurð í fyrsta
kvótamálinu, sem kært var til
nefndarinnar af umbjóðanda
útgerðarfyrirtækis á Vestfjörð-
um í febrúar 1991, að það stand-
ist ekki lög að eignfæra keyptan
aflakvóta í bókhaldi heldur beri
fyrirtækjum að skrá slíkan
kvóta sem rekstrarkostnað og
gjaldfæra hann allan á því ári
sem hann er keyptur. A sama
hátt ber söluaðilum slíks kvóta
að tekjufæra hann allan á því
ári sem kvótinn er seldur. Eða
með öðrum orðum: Með úrskurði
sínum hefur ríkisskattanefnd
hafnað því að keyptur lang-
tímakvóti sé eign í skilningi
skattalaganna. En skilningur
ríkisskattstjóra hefur aftur á
móti verið sá að þennan kvóta
beri að meðhöndla sem eign í
bókhaldi og afskrifa hann á
sama hátt og skip eru afskrifuð.
í málflutningi sínum vitnar
ríkisskattstjóri til álits sem fram
kom í greinargerð Lagastofnun-
ar Háskóla íslands til sjávarút-
vegsnefndar Alþingis 1. maí
1990 og telur að þar styðji Laga-
stofnun í raun meginröksemdir
sem liggja að baki niðurstöðu
hans. Hann vitnar til greinar-
gerðarinnar, en þar segir m.a.
að atvinnuréttindi teljist eign og
njóti verndar 67. gr. stjórnar-
skrárinnar. Sú vernd sé þó tak-
markaðri en vernd hefðbundinna.
eignaréttinda. Atvinnuréttindi
þau sem menn hafí helgað sér'
á sviði fískveiða séu eignarétt-
indi. En á þetta felst ríkisskatta-
nefnd ekki. Hún telur ekki að
hér sé um eign að ræða. Morg-
unblaðið hefur áður sett fram
sömu skoðanir, eins og fyrr
greinir, og er það fagnaðarefni
að ríkisskattanefnd skuli ekki
leggja blessun sína yfír þau ólög
að menn geti keypt og selt
óveiddan físk í sjó eins og um
eign sé að ræða. Útgerðarfélag
sem hefur keypt kvóta hefur
enga eignaréttartryggingu og
tók Morgunblaðið á sínum tíma
undir það með fyrrnefndu út-
gerðarfélagi. En útgerðarmenn
geta ekki sýnt þann tvískinnung
að þeir eigi annars vegar kvót-
ann en hins vegar beri þeim
engin skylda til þess að greiða
skatta af honum eins og þegar
um eign er að ræða. Nú hafa
þeir fengið úrskurð ríkisskatta-
nefndar um það að ekki sé hægt
að eignfæra kvóta heldur beri
að skrá langtímakvóta sem
rekstrarkostnað í bókhaldi út-
gerðarfélaga. Eignaréttur þjóð-
arinnar á auðlindinni er því stað-
festur með þeim hætti sem
ákveðið er í lögum um fiskveiði-
stjórnun, en samkvæmt stjórn-
arskránni er eignaréttur þjóðar-
innar á auðlindinni að sjálfsögðu
tryggður og skal hann friðhelg-
ur eins og annar eignaréttur í
landinu. Ber því að fagna úr-
skurði ríkisskattanefndar og
ættu menn að taka mið af hon-
um, ekki síst útgerðarmenn sem
skutu skattgreiðslukröfum ríkis-
skattstjóra til ríkisskattanefnd-
ar og fengu sinn skilning viður-
kenndan. Kvóti er ekki eign
þeirra sem selja hann né heldur
hinna sem kaupa. Hann er eign
íslensku þjóðarinnar og öllum
hollast að rma því, enda byggði
útgerðarfélagið málsvörn sína á
því og í greinargerð sinni fyrir
ríkisskattanefnd segir umboðs-
maður kærenda, þ.e. útgerðar,
að hann geti ekki fallist á þá
skoðun ríkisskattstjóra að eign-
færa og afskrifa veiðikvóta.
„í fyrsta lagi samrýmist slík
eignfærsla ekki 1. gr. laga nr.
3/1988 um stjórn fískveiða þar
sem segir í upphafi: „Fiskistofn-
ar á íslandsmiðum eru sameign
íslensku þjóðarinnar.“ í öðru
lagi er aflakvóti ekki eign sem
keypt er í eitt skipti fyrir öll,
heldur er hér um að ræða viss
réttindi sem í reynd eru veitt til
eins árs í senn og fer það síðan
eftir ástandi fiskistofna og
ákvörðun stjórnvalda hveiju
að þessar eignir geti gengið
kaupum og sölum milli einstakra
aðila í landinu því þær eru sam-
eign þjóðarinnar nákvæmíega
eins og fískimiðin. Ef menn vilja
nýta ríkisjarðir verða þeir að
greiða af þeim leigugjöld og þá
geta þeir notað þær og hlunn-
indi þeirra eins og efni standa
til. En þá verða þeir að sjálf-
sögðu að greiða leigu eins og
afnotagjald. Hið sama ætti að
vera uppi á teningnúm þegar
fískveiðiauðlindin er annars veg-
ar.
Hitt er svo annað mál að þeir
eiga að nýta auðlindina sem
best eru til þess fallnir. Um það
hefur Morgunblaðið einnig rætt
í ritstjórnargreinum og má því
viðvíkjandi vísa til þessara orða:
„Líklega er hægt að láta Kól-
umbusaregg kvótakerfisins
standa upp á endann og gera
áætlun um réttláta framtíðar-
skipan fiskimiðanna, svo útgerð-
arfélög eflist af áhuga almenn-
ings, þ.e. eigendanna. Við lag-
færingu þarf að taka tillit til
ólaganna undanfarið og veita
útgerðinni nægilegan aðlögun-
artíma til að sætta sig við sann-
gjarnan kostnað af nýtingu mið-
anna. En afnotagjöld af þeim
eiga að vera skapleg og í sam-
ræmi við getu og rekstur fyrir-
tækjanna ...“
Um svipað leyti og niðurstaða
ríkisskattanefndar lá fyrir bár-
ust fréttir um það að bæjar-
stjórn Vestmannaeyja hefði gert
ályktun gegn kvótakerfinu og
gagnrýnt þá sölumennsku sem
tíðkast hefur á sameiginlegri
auðlind þjóðarinnar. Morgun-
blaðið fagnar ekki síður þessari
ályktun.
Forystumenn í stjórnmálum
ættu að draga réttar ályktanir
af þeim fréttum sem nú berast
um vandkvæði þeirrar fiskveiði-
stjórnunar sem við höfum verið
flæktir í undanfarin misseri. Það
er engin leið að halda þessum
skollaleik áfram. Forystumenn
sjálfstæðismanna í Vestmanna-
eyjum hafa ekki síst gert sér
grein fyrir því, eins og sjá má
af ályktun þeirri sem samþykkt
var í bæjarstjórn Eyjamanna og
fyrr er vitnað til. Allt eru þetta
ánægjuleg tíðindi. Andstaðan
gegn kvótakerfinu er í réttum
farvegi. Þess verður sem betur
fer ekki langt að bíða að samein-
uð þjóðin hrindi þessu kerfi af
höndum sér. Það er byggt á.
ólögum, en með lögum skal land
byggja.
Áhrif úrskurðar ríkisskattanefndar í kvótamálinu:
Félög með hagnað geta notað
kvótakaup sem skattfrádrátt
—
rr
Hefur óveruleg áhrif hjá þeim félögmn sem eiga yfirfæranlegt tap
HELSTU áhrif úrskurðar ríkisskattanefndar í fyrsta kvótamálinu eru
þau að útgerðarfélög sem hafa tekjuskattstofn, það er sýna hagnað í
rekstri, geta notað kvótakaup sín sem skattfrádrátt á móti hagnaðin-
um. Hinsvegar hefur úrskurðurinn óveruleg áhrif á skattgreiðslur
þeirra félaga sem eiga yfirfæranlegt tap nema um veruleg kvótakaup
hafi verið að ræða. Þetta kemur fram í samtali Morgunblaðsins við
Guðmund Kjartansson endurskoðenda á Isafirði en hann flutti mál út-
gerðarfélagsins fyrir ríkisskattanefnd. Samkvæmt upplýsingum frá rík-
isskattanefnd gildir úrskurður nefndarinnar frá og með gjaldárinu
1990 og hefur fordæmisgildi meðan honum hefur ekki verið hnekkt
fyrir dómstólum.
í máli Guðmundar Kjartanssonar
kemur fram að úrskurður ríkisskatta-
nefndar sé endanlegur hvað varðar
skattmeðferð kvótakaupa og til að
hrekja hann þuríí fjármálaráðherra
að reka mál fyrir dómstólum. „Úr-
skurðurinn breytir í sjálfu sér ekki
reikningsskilum félaganna en hann
veitir þeim heimild til að gjaldfæra
keyptan langtímakvóta á því ári sem
hann er keyptur," segir Guðmundur.
„Fyrir félög sem eiga yfirfæranlegt
tap skiptir þetta ekki máli en þetta
getur breytt töluverðu fyrir þau félög
sem sýna hagnað því þau geta skráð
kvótakaupin sem rekstrarkostnað og
fengið þannig skattfrádrátt, krónu
fyrir krónu.“
Til að útskýra nánar skattfrádrátt-
inn má taka sem dæmi útgerðarfélag
sem sýnir 100 krónur í hagnað á síð-
asta ári og hefur keypt kvóta fyrir
100 krónur á því ári. Samkvæmt fyrri
reglum ríkisskattstjóra bar þessu fé-
lagi að eignfæra kvótann og fyrna
hann um 8% á ári. Þannig komu 92
krónur til tekjuskatts og borgaði fé-
lagið af þeirri upphæð 45% í skatt
eða 41.40 krónur. Eftir úrskurð ríkis-
skattanefndar getur félagið fært kvó-
takaupinn sem 100 krónur í rekstrar-
kostnað og borgar því 0 krónur í
tekjuskatt á árinu.
Bæjarsljóra Vestmannaeyja leggur til að kvótasala verði afnumin:
Of mikið fullyrt með-
an málið er í mótun
- segir Sigurður Einarsson sem sat hjá við afgreiðslu tillögunnar
HEFÐI framsal á aflaheimildum ekki verið heimilt, síðan kvótakerfið
komst á 1984, væri nokkrum þúsundum tonna minni bolfiskkvóti í Vest-
mannaeyjum nú en var fyrir upphaf kvótakerfisins, að sögn Sigurðar
Einarssonar framkvæmdastjóra og bæjarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins í
Vestmannaeyjum. Hann sat hjá í atkvæðagreiðslu þegar bæjarstjórn
Vestmannaeyja samþykkti tillögu um að endurskoðun sjávarútvegsstefn-
unnar verði flýtt með það að leiðarljósi að kvótasala verði afnumin.
Sigurður Einarsson sagðist hafa
setið hjá við afgreiðslu tillögunnar þar
sem málið væri honum nokkuð tengt.
„Ég starfa við þetta. Einnig sit ég í
ráðgjafarnefnd hagsmunaaðilanna og
mér fannst of mikið fullyrt í tillög-
unni miðað við að þessi mál eru öll í
mótun og verið er að skoða alla mögu-
leika,“ sagði Sigurður við Morgun-
blaðið.
Sigurður sagðist ekki vera á móti
því að fiskveiðistefnan yrði endurskoð-
uð og menn fyndu eitthvað betra en
núverandi kerfi, en hann hefði ekki
enn heyrt ábendingar frá þeim sem
væru á móti kvótakerfinu um eitthvað
annað sem gæti komið í staðinn.
„Ég vil líka benda á, í sambandi
við framsalið á aflaheimildunum, að
ef það hefði ekki verið heimilt síðan
kvótakerfið var sett á árið 1984 þá
væri nokkrum þúsundum tonna minna
af bolfiskkvóta í Vestmannaeyjum nú
en var fyrir upphaf kvótakerfisins.
Sama væri einnig uppi á teningnum
ef byggðakvótar væru notaðir við
stjórn fiskveiða. Ég vil líka benda á
varðandi framsalið, sem er lang um-
Skúli Alexandersson:
Getur leitt til
breytinga á
kvótakaupum
SKULI Alexandersson, einn stofn-
enda Félags um nýja sjávarútvegs-
stefnu, segir að úrskurður ríkis-
skattanefndar sé vísbending um
það sem koma skal og geti leitt af
sér tniklar breytingar á kvótavið-
skiptum í landinu.
„Þetta hlýtur að halda við umræð-
unni um þetta þvingunarkerfi sem
kvótakerfið er og þá möguleika að
hægt sé að færa ýmsa hluti til í þjóðfé-
laginu, bæði skattalega og eignalega.
Vonandi verður þetta til þess að að
stöðva það að menn kaupi kvóta bein-
línis í þeim tilgangi að losna við
skattabyrðar og þar með að kaupa
kvóta með fjármunum ríkissjóðs og
almennings í landinu," sagði Skúli.
deildast í núverandi kerfi, að flestir
telja eðlilegt að fyrirtæki sem gera
út tvö eða fleiri skip geti miðlað afla-
heimildum á milli þeirra í hagræðing-
arskyni. Þegar röðin kemur að þeim,
sem eiga eitt skip, að gera slíkt hið
sama þá upphefst mikil gagnrýni,"
sagði hann.
Ragnar Óskarsson bæjarfulltrúi
Alþýðubandalagsins flutti tillöguna í
bæjarstjórninni og Georg Þór Krist-
jánsson bæjarfulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins ,gerðist meðflutningsmaður
en sjálfstæðismenn hafa meirihiuta í
bæjarstjórninni. Georg sagðist líta svo
á að með samþykkt tillögunnar væri
verið að ýta á eftir störfum nefndar-
innar sem væri að vinna að endurskoð-
un fiskveiðistefnunnar. Ekki hefði
verið ágreiningur í meirihlutanum um
þetta mál og þó Sigurður Einarsson
hafí setið hjá hafi hann gert grein
fyrir að það væri vegna setu hans í
nefndinni sem vinnur að endurskoðun
fiskveiðistefnunnar.
Hann sagðist ekki telja óeðlilegt
að meirihluti bæjarstjórnar Vest-
mannaeyja hefði aðra skoðun á fisk-
veiðistjómuninni en sjávarútvegsráð-
herra þótt Sjálfstæðisflokkurinn væri
í meirihluta. „Það þurfa ekki allir sjálf-
stæðismenn að hafa sömu skoðun og
Þorsteinn Pálsson í þessum efnum.
Þetta kerfi gerir aðeins þá stóru enn
stærri og sterkari og þeirri þróun
hljóta allir að vera á móti nema ef til
vill þeir sem þetta eiga,“ sagði Georg.
Hvað varðar sölu á úthlutuðum
kvóta gilti samkvæmt fyrri reglum
ríkisskattstjóra að útgerðarfélag gat
aukafyrnt aðrar eignir sínar á móti
og ef þær voru nógu miklar gat skatt-
greiðsla af sölunni farið allt niður í
0 krónur. Með úrskurði ríkisskatta-
nefndar kemur hinsvegar strax 45%
skattur á söluna þannig að félagið
borgar 45 króna tekjuskatt af hverj-
um 100 króna seldum kvóta.
Sem fyrr segir hefur úrskurður rík-
isskattanefndar óveruleg áhrif hjá
þeim útgerðarfélögum sem eiga yfir-
færanlegt tap. Guðmundur Kjartans-
son segir að hinsvegar geti kaupin
skipt nokkru ef þau eru umfangsmik-
il því með úrskurðinum fellur niður
eignaskattur af keyptum langtímak-
vóta þar sem kvótinn er ekki lengur
skilgreindur sem eign. EignaskaUur
er nú 1,45% og af hveijum 100 krón-
um af keyptum kvóta sleppur útgerð-
arfélagið við að greiða 1.45 krónur í
eignaskatt.
Hagnaður hjá flestum af 20
stærstu félögunum
Embætti ríkisskattstjóra vinnur nú
að greinargerð um áhrif úrskurðar
ríkisskattanefndar og segir Garðar
Valdimarsson ríkisskattstjóri að hann
geti ekki tjáð sig um málið fyrr en
sú greinargerð liggur fyrir. Ætti
greinargerð þessi að liggja fyrir í
næstu viku.
Ef skoðaðar eru tölur um kvóta-
kaup 20 stærstu útgerðarfélaganna
á tímabilinu frá 1. janúar 1991 fram
til 18. maí í ár, samkvæmt yfirliti
sjávarútvegsráðuneytisins, kemur í
ljós að þau námu tæplega 10.000
tonnum af þorskígildum. Flest þess-
ara félaga sýndu hagnað á síðasta
ári og gætu því notað úrskurð ríkis-
skattanefndar til skattfrádráttar sem
nemur kaupum þeirra á langtímak-
vóta. Hér er um verulegar upphæðir
að ræða því markaðsverð þessa kvóta
á síðasta ári nam a.m.k. 1,7 milljarði
króna. Bara eignaskattsgreiðslur af
þessum kvótakaupum nema um 25
milljónum króna.
í greinargerð ríkissskattstjóra
kemur væntanlega fram hvort, og þá
hve miklum, skatttekjum ríkissjóður
verður af með úrskurði ríkisskatta-
nefndar en ekki er gott að meta slíkt
nú þar sem á móti koma tekjur af
sölu þessa kvóta.
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra:
Akvörðun tekin þegar álit
ríkisskattslj óra liggur fyrir
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráðherra hefur beðið ríkisskattsljóra um
álit vegna úrskurðar ríkisskattanefndar í fyrsta kvótamálinu sem kært
var til nefndarinnar. Friðrik segir að til greina komi að bera úrskurðinn
undir dómstóla, breyta skattalögum eða láta úrskurðinn standa óbreyttan
en ekki verði tekin ákvörðun fyrr en álit ríkisskatt-stjóra liggur fyrir
og málið hefur verið borið undir aðra ráðherra í ríkisstjórninni. Friðrik
segir ennfremur að úrskurður ríkisskattanefndar komi nokkuð á óvart,
óvíst sé hvaða áhrif hann hafi á tekjur ríkissjóðs og hann segir ennfrem-
ur að þetta mál sé flókið því gera megi ráð fyrir að sömu reglur gildi
um fullvirðisrétt í landbúnaði.
„Niðurstaða skattyfirvalda og end-
urskoðenda var sú að eðlilegt væri
að telja kvóta til eignar í skilningi
skattalaganna og að kvóti sem fylgir
skipum sé afskrifaður á sama hátt
og skipin eða um 8% á ári. Það hafa
hins vegar verið nokkarar umi'æður
um hvernig ætti að telja fram kvóta
sem seldur er án skips og voru uppi
hugmyndir meðal nokkurra endur-
skoðenda að eðlilegt væri að gjald-
færsla kvóta í slíkum tilfellum yrði
hraðari eða 20% á ári. Hingað til hafá
deilurnar snúist um hvort og hvernig
ætti að afskrifa aflakvóta sem eign í
skilningi skattalaganna en sá skiln-
ingur þarf ekki að vera algildur,"
sagði Friðrik.
„Þessi úrskurður ríkisskattanefnd-
ar kemur því nokkuð á óvart, þótt
hægt sé að rökstyðja hann. Ég hef
beðið ríkisskattstjóra um að taka sam-
an álit um þetta mál og ég vænti
þess að fá það í hendur í lok næstu
viku og þá verður tekin ákvörðun um
hvað gera skal. Það kemur til greina
að leita til dómstólanna, það kemur
til greina að breyta lögunum og einn-
ig að búa við þetta óbreytt og láta
úrskurðinn standa en ég tek enga
ákvörðun um það fyrr en ég sé álit
ríkisskattstjóra og hef borið bækur
mínar saman við aðra ráðherra. Þetta
mál er flóknara en svo að hægt sé
að binda það eingöngu við fiskveiði-
kvóta því gera má ráð fyrir að sama
gildi um fullvirðisréttinn," sagði hann.
Fjármálaráðherra sagði einnig að
ef kvótaviðskipti í landinu næmu
tveimur til þremur milljörðum kr. ár-
lega væri auðséð hver sú upphæð
væri sem sjávarútvegsfyrirtækin
færðu til gjalda á móti tekjum. „Það
er hins vegar mjög erfitt að gera sér
grein fyrir hvert skattatap ríkissjóðs
verður af þessu vegna þess að mörg
þessara fyrirtækja eiga mikið yfírfær-
anlegt skattatap og greiða þess vegna
ekki tekjuskatt. Uppsafnað tap sjávar-
útvegsfyrirtækja skiptir tugum millj-
arða og ég geri ráð fyrir að það séu
ekki mjög mörg fyrirtæki sem greiða
tekjuskatt hvort eð er. Þetta fyrirtæki
sem þarna átti í hlut er eitt best rekna
fyrirtækið í greininni og undir stjórn
harðduglegra athafnamanna og sjó-
manna. Það gildir því annað um það
fyrirtæki en mörg önnur," sagði hann.
„Það er ljóst að þessi úrksurður
hlýtur að hleypa lífi í umræðurnar um
veiðileyfagjald og um mörk eignar-
réttarins og um eignarréttarhugatakið
í skattarétti," sagði Friðrik að lokum.
AÐALFUNDUR VSI
Morgunblaðið Sverrir
Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ, Friðrik Sophusson fjármálaráðherra og Einar Oddur
Kristjánsson, fráfarandi formaður VSI, á aðalfundi Vinnuveitendasambandsins i gær.
Einar Oddur Kristjánsson, fráfarandi formaður VSI:
Þó allt fari á versta veg
má ekki lækka gengið
EINAR Oddur Kristjánsson, fráfarandi formaður Vinnuveitendasam-
bands Islands, sagði í ræðu sinni á aðalfundi samtakanna í gær, að þó
svo forsendur nýrra kjarasamninga brygðust og allt færi á versta veg
í atvinnulífinu, afli brygðist og verðlag á útflutningsmörkuðum lækk-
aði, mætti alls ekki koma til lækkunar á gengi ísiensku krónunnar. Það
væri engin lausn. Miklu fremur ætti að ganga til viðræðna við verkalýðs-
hreyfinguna um lækkun launa. Menn þar gerðu sér grein fyrir því að
það væri miklu affarasælla að semja um kaupmáttarrýrnun heldur en
láta hana fara fram með gengisfellingu.
Einar Oddur sagði að mörg mikil-
væg atriði mætti nefna í sambandi
við nýgerða kjarasamninga. í fyrsta
lagi væri engin kaupmáttartrygging
í samningunum, enda væri það blekk-
ing að um einhverjar tryggingar
gæti verið að ræða umfram verðmæt-
asköpunina. Vonandi yrði þetta öðr-
um þeim sem tryðu á verðtryggingar
hvatning til að afnema þær. I öðru
lagi láglaunabætur og vonandi væri
þarna fundinn farvegur til að hækka
lægstu laun án þess að slíkar hækkan-
ir gengju upp allan launastigann. í
þriðja lagi og það væri þungamiðja
samninganna að gengið yrði óbreytt
á samningstímanum. Með þeirri
launahækkun sem samið hefði verið
um væru atvinnuvegirnir að tefla á
tæpasta vað. Þeir eigi allir við veru-
lega erfíðleika að etja, en með samn-
ingunum skapist von um að með
þessu efnahagsumhverfi geti fyrir-
tækin bætt hag sinn innanfrá, auk
þess sem raungengið hækki vegna
þess að verðbólga hér verði minni en
í nágrannalöndunum.
Einar sagði að fjöldi aðila hér á
landi hafi komist upp með mikið
ábyrgðarleysi í verðlagsmálum í skjóli
lögverndaðrar einokunar eða tak-
markaðarar samkeppni. Gatt-viðræð-
urnar og Evrópska efnahagssvæðið
eigi eftir að breyta verslun og við-
skiptum, auka samkeppni og bijóta á
bak aftur einokun og fákeppni. VSÍ
hafi frá upphafi lýst fullum stuðningi
við EES og það sé hans skoðun að
með tilkomu þess sé komin á fram-
tíðarskipan mála í samskiptum ís-
lands við Evrópuþjóðir. Það breyti
engu þó þær þjóðir sem nú séu með
okkur í EFTA fari. Þessi samningur
gefi okkur óteljandi tækifæri en
ávinningurinn sé undir því kominn
að haldið sé uppi aga og stöðugleika
á öllum sviðum efnahagsmála.
Einar Oddur sagði að það yrðu
allir að búa sig undir kröfur um aukna
hagkvæmni og lægra verð á vörum
og þjónustu. Þar á meðal bændur,
bankar og peningastofnanir, innflutn-
ings- og útflutningsverslun. Einka-
leyfi og útflutningsleyfi hljóti að
hverfa og meira að segja orkufyrir-
tækin komist ekki hjá því að svara
þeim kröfum sem til þeirra séu gerð
að selja orku á lægra verði en sam-
keppnisaðilar erlendis fái.
Einar Oddur þakkaði öllum sem
hefðu starfað með honum á undan-
förnum þremur árum. Hann sagðist
fyrir löngu hafa sannfærst um að frá
og með þessum aðalfundi ætti ferlin-
um að ljúka. „Enginn á að gegna
þessu starfi mjög lengi, hvorki sjálfs
sín vegna né samtakanna. Það er
formannsins á hvetjum tíma að vera
aðaltalsmaður vinnuveitenda og á
þeim vettvangi getur enginn verið
lengi því að á örskotsstund fara menn
að endurtaka sig.“
Magnús kjörinn formaður
MAGNÚS Gunnarsson, formaður
Samtaka atyinnurekenda í sjávar-
útvegi, var kjörinn formaður
Vinnuveitendasambands íslands á
aðalfundi samtakanna í gær í stað
Einars Odds Krisljánssonar, sem
ekki gaf kost á sér til endurkjörs.
Þá var og kjörin 20 manna fram-
kvæmdastjórn, en í henni eiga eftir-
taldir sæti: Arnar Sigurmundsson,
Árni Brynjólfsson, Bjamar Ingimars-
son, Bjami Finnson, Einar Sveinsson,
Gunnar Svavarsson, Konráð Guð-
mundsson, Kristinn Bjömsson, Ólafur
B. Ólafsson, Óskar
Einarsson, Pétur
Óli Pétursson,
Sigurður Helgason,
Sigurður G. Pálma-
son, Sturlaugur
Sturlaugsson,
Sveinn Hjörtur
Hjartarson, Víg-
lundur Þorsteins-
son, Þórður Magn-
ússon, Ævar
Gumundsson, Örn Jóhannsson og Örn
Kjærnested.
Magnús
Gunnarsson.
Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdasljóri VSI:
Eignaréttarákvæði vemda gegn
skyiduaðiid að lífeyrissjóðum
ÞÓRARINN V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ, sagði í erindi um
Iífeyrissjóðakerfið og fækkun sjóða á aðalfundi VSÍ í gær að hann telji
engan vafa á því að eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar hljóti að
vernda menn gegn lagaskyldu um að greiða í sjóði þar sem tíunda
hver króna fari í rekstrarkostnað. Samkvæmt.lögum frá 1980 er laun-
þegum gert skylt að eiga aðild að lífeyrissjóði viðkomandi starfsstétt-
ar. Þeir eru nú 67 talsins og ef miðað er við iðgjöld árið 1990 þá sveiflast
kostnaður sjóðanna frá því að vera um 1% upp í 19% af iðgjöldutn.
Að meðaltali er kostnaðurinn um 4%, sem jafngildir um 500 milljóna
króna útgjöldum 1990.
Þórarinn sagði að atvinnurekendur
gætu með engu móti ljáð því sam-
þykki sitt lengur að starfsmenn þeirra
séu skyldaðír til að kaupa sér lakari
rétt þegar betri sé í boði. „Því hljóta
þessi samtök að beita áhrifum sínum
til þess að aflétta lénsskipulaginu í
lífeyriskerfinu, þannig að öllum starf-
andi mönnum verði frjálst að velja sér
lífeyrissjóð eftir því sem þeir sjálfir
meta hagfelldast,“ sagði Þórarinn.
Hann sagði að þessi breyting myndi
á undraskömmum tíma leiða til sam-
einingar lífeyrissjóða svo tugum
skipti. Með þeim hætti ætti rekstrar-
kostnaður tæpast að fara ýfir 2% af
iðgjöldum og áhæættudreifing yrði
stórum betri en nú. Þegar lífeyrissjóð-
irnir geti keppt um sjóðfélaga leiði
það til betri reksturs og meiri sveigj-
anleika í samsetningu lífeyristrygg-
inga.
SJÁ NÁNAR Á NÆSTU SÍÐU