Morgunblaðið - 23.05.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MAÍ 1992
Er nýtt Krímstríð
í gerjiin í Moskvu?
Moskvu. Frá VladínrirTodres, fréttaritara Morgunblaðsins.
SEGJA má, að á fimmtudagskvöld hafi mikil sprenging skekið hrör-
legar undirstöður hins nýja samveldis sjálfstæðra ríkja en þá sam-
þykkti meirihluti þingmanna á rússneska þinginu, 53%, að framsal
Krimar til Úkraínu fyrir 28 árum hefði verið sljórnarskrárbrot.
„Gjöfin hans Khrústsjovs" eins og framsalið er kallað í Rússlandi
getur nú haft alvarlegar afleiðingar fyrir Krímarbúa, sem eru 60%
Rússar, 30% Úkraínumenn og Tatarar 5%.
Fyrir hálfu ári var Krím viður-
kennd sem sjálfstjórnarlýðveldi í
Úkraínu en æðsta ráðið þar, sem
er að mestu skipað mönnum úr
gömlu, kommúnísku forréttinda-
stéttinni, vill ekki sætta sig við yfir-
ráð stjórnvalda í Kænugarði. Fyrir
mánuði lýsti það yfir stofnun sjálf-
stæðs ríkis á Krím með fyrirvara
um þjóðaratkvæðagreiðslu en sú
yfirlýsing hefur nú verið afturköll-
uð, um stundarsakir að minnsta
kosti.
Þjóðernissinnar á rússneska
þinginu voru í miklum ham þegar
rætt var um Krím og einn leiðtogi
þeirra, Sergei Babúrín, sagði að
atkvæðagreiðslunni lokinni, að ekki
Bandaríkjaher dregur
úr umsvifnm í Evrópu
Reuter. Washington.
BANDARÍSKA varnarmála-
ráðuneytið tilkynnti í gær enn
frekari samdrátt í rekstri her-
stöðva Bandaríkjahers í Evrópu.
Tilkynnt var um niðurskurð í
starfsemi 61 herstöðvar í Evrópu
og tveimur í Suður-Kóreu. Alls
hefur 559 herstöðvum verið lok-
Hæðst að
ítölskum
pólitíkusum
ÍTALSKIR fjölmiðlar tóku sig
saman í gær og gerðu gys að
þingmönnum landsins. Sögðu
þeir að uppákomur í tengslum
við 13 misheppnaðar tilraunir
til forsetakjörs í þinginu mis-
byðu venjulegu siðgæði og væri
framferði þeirra ávísun á her-
byltingu. í gær fór 14. tilraunin
til að Iq'ósa forseta út um þúfur.
Rússar í Al-
þjóðagjald-
eyrissjóðinn
RÚSSNESKA þingið lagði í
gær blessun sína yfir aðild
Rússlands að Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum (IMF) og Alþjóða-
bankanum. Var tillaga þar að
lútandi samþykkt með 127 at-
kvæðum gegn einu eftir að
Rúslan Khasabúlatov þingfor-
seti hafði komið því til leiðar
að bætt var í tillöguna ákvæði
sem skyldar ríkisstjórnina til
að fá samþykkt þingsins fyrir
efnahagsráðstöfunum sem
gripið verður til þegar aðild að
stofnunum kemur til fram-
kvæmda. Gaf þingið stjóm Bor-
ís Jeltsíns jafnframt grænt Ijós
á að halda áfram efnahagsleg-
um umbótum.
Felldu norður-
kóreska
hermenn
SUÐUR-kóreskir hermenn
felldu þijá norður-kóreska her-
menn sem komnir voru suður
fyrir vopnahléslínuna á landa-
mærum ríkjanna í gærmorgun
að staðartíma, fyrrinótt að ís-
lenskum tíma. Særðist einn
sunnanmaður í stuttum skotbar-
daga. Óljóst er hvað norður-kór-
esku hermönnunum gekk til en
hermt er að mennimir sem féllu
hafi verið í níu manna sveit sem
var á ferð inn á vopnahlésbelt-
inu.
að eða dregið úr starfsemi þeirra
og eru þær allar utan 35 í Evr-
ópu.
Mesti samdrátturinn í umsvifum
Bandaríkjahers verður í Evrópu, en
þar voru yfir 300 þúsund hermenn
1989. Bandarísk stjómvöld stefna
að því að 150 þúsund hermenn verði
í álfunni 1995. Niðurskurðurinn nú
snertir starfsemi herstöðva í Þýska-
Iandi, Bretlandi, Grikklandi, Tyrk-
landi, Belgíu, Italíu, Hollandi og
Spáni. Alls munu 8.000 bandarískir
hermenn verða fluttir til Bandaríkj-
anna í kjölfar niðurskurðarins og
auk þess munu 800 bandarískir
borgarar missa störf sín. Þá munu
2.500 önnur störf tapast í þessum
löndum.
1995 er stefnt að því að dregið
hafí úr umsvifum Bandaríkjahers í
einni af hveijum þremur herstöðv-
um. Þrýstingur er innan Banda-
ríkjaþings um enn frekari niður-
skurð vegna þróunarinnar í Sovét-
ríkjunum.
Dregið verður úr umsvifum
Bandaríkjahers í Taejon og herstöð-
inni í Songso í Suður-Kóreu verður
lokað.
væri um annað að ræða en Úkraínu-
menn skiluðu Krím aftur. Enginn
tekur sjálfstæðisyfirlýsingu æðsta
ráðsins á Krím alvarlega og því er
ljóst, að annaðhvort verður skaginn
áfram í Úkraínu eða hann fellur
aftur undir Rússland.
Rússar á Krím búa flestir á sunn-
anverðum skaganum en Úkraínu-
menn á honum norðanverðum. Júríj
Meshkov, fulltrúi Lýðveldishreyf-
ingar Krímar í Moskvu, telur ekki
útilokað, að til átaka komi með
þessum tveimur hópum og hefur
jafnvel verið áætlað, að Rússar
gætu haft á að skipa 10.000 skæru-
liðum og Úkraínumenn álíka mörg-
um. Er það svipaður fjöldi og í átök-
unum um Nagorno-Karabak.
Krímtatarar, sem hafa stutt Úkra-
ínustjórn, eru nú hins vegar farnir
að líta í suður eftir aðstoð, til Tyrk-
lands, og á bak við tjöldin í Ankara
er farið að tala um Krím sem „eftir-
sóknarvert áhrifasvæði".
Borís Jeltsín Rússlandsforseti og
ríkisstjórn hans voru andvíg sam-
þykkt þingsins um Krím og reyndu
mikið en án árangurs að fá það til
að milda hana. Jeltsín og úkraínsk-
ur starfsbróðir hans, Leoníd Kravt-
sjúk, hafa þó enn tíma til að finna
einhveija lausn, að minnsta kosti
fram að fyrirhugaðri þjóðarat-
kvæðagreiðslu á Krím eða"þar til
stríðið skellur á.
Reuter
Samið um brottflutning
heija frá Póllandi
Rússar og Pólveijar gerðu með sér samkomulag í gær um brottflutn-
ing 40 þúsund manna herliðs fyrrum Sovéthers frá Póllandi. Sam-
kvæmt samkomulaginu á herinn að vera farinn úr Póllandi 25. nóvem-
ber næstkomandi. Lítill hluti hans verður eftir í landinu til að hafa
umsjón með brottflutningi 200 þúsund manna herliðs sem enn er í
Þýskalandi. Jafnframt skrifuðu forsetar landanna, Borís Jeltsín og
Lech Wales, sem er í sinni fyrstu heimsókn sem þjóðhöfðingi til
Rússlands, undir samkomulag um stjórnmálaleg samskipti ríkjanna.
Jeltsín lýsti samkomulaginu sem sögulegum atburði og Walesa sagði
að samkomulagið bryti nýtt blað í tvíhliða samskiptum þjóða.
Finnland:
Áfengisflóð frá Rússlandi stöðvað
Helsinki. Reuter.
STJÓRN Finnlands hyggst skera upp herör gegn gífurlegum
áfengisinnflutningi rússneskra ferðamanna, sem selja vínið ólög-
lega til að fá erlendan gjaldeyri.
„Okkur skilst að Rússarnir vilji
græða sem nemur mánaðarlaun-
um fyrir flöskuna en við verðum
að gera eitthvað til að stöðva
þetta, einkum til að koma á lögum
og reglu,“ sagði embættismaður í
félagsmálaráðuneytinu í Helsinki.
Rússneskir ferðamenn mega
hafa með sér flösku af sterku víni
og aðra af léttu til eigin nota en
embættismaðurinn sagði að
stjórnin væri að íhuga möguleik-
ann á að svipta þá þessum rétti.
Hundruð þúsunda Rússa heim-
sækja Finnland á ári hveiju. Talið
er að margir þeirra hafi með sér
meira áfengi en leyfílegt er og
selji það á þrisvar sinnum lægra
verði en áfengisverslun finnska
ríkisins.
„Það kostar mikla vinnu að
stöðva þá og þegar við stöndum
þá að verki eiga þeir ekki fyrir
sektunum," sagði embættis-
maðurinn.
Breytingar á landbúnaðarstefnu EB:
Eiga að lækka vöruverð og
verðbólgu í aðildarríkjunum
Útgjaldaaukningin vegna beinna bóta til bænda rúmlega 300 milljarðar kr.
Brusscl. Daily Telegraph.
Samkomulagið, sem tekist hefur um fyrstu verulegu breyting-
arnar á landbúnaðarstefnu Evrópubandalagsins, EB, í 30 ár, bein-
ir álfunni inn á „nýja braut“ að áliti írans Rays MacSharrys, sem
fer landbúnaðarmál í framkvæmdastjórninni. Sérfræðingarnir eru
þó ekki alveg á sama máli. Þeir segja, að þetta sé aðeins fyrsta
skrefið af mörgum, sem taka verði. Sameiginleg landbúnaðar-
stefna EB-ríkjanna var að sumu leyti sniðin eftir fyrirkomulaginu
í Þýskalandi Hitlers og hún var ákveðin þegar skorturinn og
hungrið í Evrópu eftir stríð voru mönnum enn í fersku minni.
Nú um langt skeið hefur hún hins vegar verið nokkurs konar
brandari, gífurlega kostnaðarsamur að vísu, og í flestra augum
annað orð yfir bruðl og óráðsíu.
Neytendur í EB-ríkjunum vilja
að sjálfsögðu vita hvort breyting-
arnar komi til með að lækka verð
á landbúnaðarvörum og svarið er
já. Ástæðan er sú, að verðið, sem
EB hefur greitt bændum fyrir
kom, lækkar um 29% og EB-verð-
ið fyrir nautakjöt um 15%. Fyrir-
komulagið hefur verið þannig, að
geti bændur ekki selt vöruna á
almennum markaði fyrir það verð,
sem þeir telja sig þurfa, kemur
EB til skjalanna og kaupir hana
á tilteknu lágmarksverði. Þetta
ýtir náttúrulega undir offram-
leiðslu og korn-, smjör-, osta- og
kjötfjöllin og vínsjóirnir verða til
í birgðageymslum bandalagsins.
Með lækkun lágmarksverðsins er
þetta öryggi að nokkru leyti frá
bændum tekið og lögmálið um
framboð og eftirspurn fær að
njóta sín betur.
í Bretlandi er búist við nokk-
urri lækkun á brauði þegar fram
í sækir en umtalsverðri lækkun á
kjúklingum og öðru ljósu kjöti þar
sem korn er mikill hluti fóðursins.
Smjörverð ætti að lækka um 10%
og gert er ráð fyrir, að nautakjöts-
verð, sem hefur verið sveiflu-
kennt, komist í jafnvægi. Sér-
fræðingum ber saman um, að
heildaráhrifin verði þau, að verð-
bólgan minnki vegna þess, að
matarkaup vega 20% í fram-
færsluvísitölunni.
Evrópsku kornbændunum
verður bætt upp lækkunin á lág-
marksverðinu með beinni
greiðslu, 3.360 ÍSK. á hvert tonn,
en þó því aðeins taki þeir 15%
landsins úr ræktun. Átti upphaf-
lega að hygla smábændunum sér-
staklega að þessu leyti en Bretar,
Danir og Hollendingar kröfðust
þess, að allir bændur í EB, níu
milljónir talsins, fengju sömu
bætur miðað við framleiðslu án
tillits til bústærðar. Það hefur svo
aftur þau áhrif, að stóru búin
geta haldið offramleiðslunni
áfram þótt hún verði ekki jafn
arðbær og fyrr. Það er vegna
þess, að framleiðslukostnaður
þeirra er miklu minni en smáu
búanna.
Breytingarnar á sameiginlegri
landbúnaðarstefnu EB-ríkjanna
munu vafalaust greiða fyrir nýj-
um GATT-samningi en það er
langt í frá, að stóru landbúnaðar-
þjóðirnar og þriðja-heims-ríkin
séu ánægð með þetta skref. Mikl-
ar bætur til EB-bændanna hafa
nú þegar verið harðlega gagn-
rýndar í GATT-viðræðunum í
Genf og Bandaríkjamenn munu
aldrei sætta sig við þær til fram-
búðar. Líkurnar á nýju GATT-
samkomulagi hafa þó aukist.
Víða í EB-ríkjunum hafa bænd-
ur mótmælt breytingunum há-
stöfum og í Þýskalandi vöruðu
þeir við hruni í sumum sveitum.
Á því er þó talin lítil hætta. Rúm-
lega 300 milljarða ÍSK. útgjalda-
aukning vegna bótanna mun
áfram tryggja búsetu á jörðunum
en heildarkostnaður aðildarríkja
EB vegna landbúnaðarins er rúm-
lega 2.500 milljarðar ÍSK.