Morgunblaðið - 13.08.1992, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13 ÁGÚST 1992
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13 ÁGÚST 1992
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Einkavæðing og
opinber útboð
Einkavæðingu er ætlað að
draga úr opinberum
áhætturekstri á ábyrgð skatt-
greiðenda og úr opinberum af-
skiptum í atvinnulífinu. Enn-
fremur að auka samkeppni og
afla tekna til ríkissjóðs eða
sveitarsjóða. Stuðningsmenn
einkavæðingar halda því fram
að hið opinbera eigi ekki að
standa í áhætturekstri á ábyrgð
skattgreiðenda á sviðum þar
sem nægilegt framtak og sam-
keppni eru til staðar til að halda
uppi nauðsynlegri þjónustu —
og til að halda verðlagi niðri.
Núverandi ríkisstjórn hefur
sett fram hugmyndir og áform
um nokkra einkavæðingu, bæði
með því að breyta ríkisreknum
fyrirtækum í hlutafélög og með
því að selja slík fyrirtæki í hend-
ur einkaaðilum. Þannig er í
fréttum gærdagsins sagt frá því
að starfsmenn Ferðaskrifstofu
íslands hafi keypt eignarhlut
ríkisins í fyrirtækinu og að þetta
fyrrum ríkisfyrirtæki sé nú al-
farið í eigu starfsmanna. Einka-
væðingarhugmyndir hafa einn-
ig skotið upp kolli innan sveitar-
stjóma, m.a. borgarstjómar
Reykjavíkur. Minna má á að
bæjarútgerðir, sem vom margar
hér á landi fyrir nokkrum ára-
tugum, eru nú nánast úr sög-
unni, þótt nú gæti vaxandi til-
hneigingar til að sveitarfélög
hlaupi undir bagga hjá illa
stöddum sjávarútvegsfyrirtækj-
um. Þá hefur ríkið hætt skipaút-
gerð. Af nógu er taka í einka-
væðingu, ef marka má tölulegar
upplýsingar í Vísberidingu,
vikuriti Kaupþings um viðskipti
og efnahagsmál, en þar segir:
„Aætlað hefur verið að 75% eig-
infjár fimmtíu stærstu fyrir-
tækja á íslandi, um 120 millj-
arðar króna, séu í eigu ríkis og
sveitarfélaga."
Bæði ríkið og sveitarfélögin
hafa komið til móts við að-
halds-, hagræðingar- og hag-
kvæmnisjónarmið á síðustu
árum og áratugum með því að
bjóða út framkvæmdir. Utboð,
til dæmis á nýframkvæmdum
og viðhaldsframkvæmdum í
vegagerð, hafa löngu sannað
gildi sitt. Verktilboð eru svo að
segja í öllum tilfellum undir
kostnaðaráætlun og í sumum
tilfellum langt undir kostnaðar-
áætlun. Þetta þýðir, ef við höld-
um okkur við samgöngumálin,
að skattgreiðendur fá mun fleiri
kílómetra í nýframkvæmd vega,
í lagningu varanlegs slitlags á
vegi og í nauðsynlegu vegavið-
haldi fyrir þá fjárhæð, sem sam-
félagið telur sig hverju sinni
geta varið til þessa útgjalda-
þáttar.
Morgunblaðið skýrði frá því
í frétt um síðustu helgi að Vega-
gerð ríkisins hafi samið annars
vegar við Háfell hf. um bundið
slitlag á vegarkafla á Mýrum
og hins vegar við Vörubifreiða-
stjórafélagið Mjölni um undir-
byggingu undir klæðningu á
Biskupstungnabraut, í fyrra
dæminu fyrir 56% og í síðara
dæminu fyrir 58% af kostnaðar-
verði. Tilboð í stærri og fjöl-
þættari verk, svo sem í vega-
gerð í mesta þéttbýlinu eða í
grennd við það, eru yfirleitt mun
hærri sem hlutfall af kostnaðar-
verði, trúlega kringum 85-90%
af kostnaðarverði að meðaltali,
en eru engu að síður mjög hag-
kvæm fyrir skattgreiðendur,
enda um stór og dýr verk að
ræða.
Nær allar nýframkvæmdir í
vegagerð Reykjavíkurborgar
ganga til verktaka, sem og
stærstur hluti viðhaldsfram-
kvæmda. í langflestum tilfellum
er um útboð að ræða en í undan-
tekningartilfellum, þegar sér-
stæð verk eiga í hlut, er samið
beint við verktaka. Vegagerð
ríkisins, sem er í hópi þeirra
ríkisstofnana sem nýta fjár-
magn hvað bezt, hefur og lengi
boðið út meirihluta nýfram-
kvæmda, á síðustu árum um
60%, og einnig nokkurn hluta
viðhaldsframkvæmda. Þannig
hefur verið hægt að halda uppi
svipuðum framkvæmdúm að
magni til og áður þrátt fyrir
efnahagsþrengingar.
Hér hefur einkum verið vikið
að hagkvæmni útboða á vega-
framkvæmdum. Sama eða svip-
uðu máli gegnir og um aðrar
opinberar framkvæmdir. Útboð
opinberra framkvæmda ýta
undir samkeppni, frumkvæði og
tækni- og verkþróun hjá einka-
geiranum. Útboðin tryggja og
betri nýtingu skattpeninga
fólks, það er að meira fæst fyr-
ir sömu eða svipaða fjármuni
en áður.
í kjölfar árangurs af útboðum
opinberra framkvæmda er ekki
úr vegi að huga að útboðum
opinberrar þjónustu, það er
þeirra þátta opinberrar þjón-
ustu, sem geta fallið undir slík
verkútboð. Þar er að vísu að
mörgu að hyggja og vanda þarf
athugun og undirbúning. Sjálf-
gefið er að fara hægt af stað,
bjóða út einhver þjónustuverk í
tilraunaskyni, og feta sig síðan
áfram í ljósi og lærdómi reynsl-
unnar. Meginmál er að tryggja
þá þjónustu, sem þörf kallar á
á komandi árum, fyrir sömu eða
minni íjármuni og nú ganga til
viðkomandi útgjaldaþátta.
Háskóli íslands:
Nýnemum fækkar og heildar-
fjöldi nema lækkar á milli ára
HEILDARFJÖLDI nemenda við Háskóla íslands veturinn 1992-93 er
um 4.500 manns en var í fyrra um 5.500. Það liggur fyrir að nýnemum
fækki um 20% á miili ára og í sumum deildum Háskólans er helmings
fækkun nýnema. Formaður Stúdentaráðs telur að þarna komi berlega
fram áhrif hækkunar skólagjalds og breyttra reglna hjá Lánasjóði ís-
lenskra námsmanna.
Samkvæmt töium frá Nemenda-
skrá HÍ er fjöldi nýskráðra nú 1.593
en var síðasta haust 1.978. Endanleg-
ar tölur um fjölda nemenda eru ekki
komnar frá Nemendaskrá en fulltrúar
Stúdentaráðs telja þær tölur sem nú
eru komnar fyllilega marktækar og
telja að fjölgun verði óveruleg ef ein-
hver verði. í hjúkrunarfræði, við-
skipta- og hagfræðideild, og guð-
fræðideild er tæplega helmings fækk-
un nýnema á milli ára. Nú er 81
nýnemi skráður í hjúkrunarfræði en
voru 150 á síðasta ári. 252 voru
skráðir í viðskipta- og hagfræðideild
í fyrra en nú eru nýnemar 167. Ná-
kvæmlega helmings fækkun er í guð-
fræðideild en þar fer talan úr 28 í 14
á milli ára. í öðrum deildum er einn:
ig um talsverða fækkun að ræða. I
heimspekideild eru skráðir 256 ný-
nemar en á sama tíma í fyrra voru
440 skráðir. í félagsvísindadeild
fækkar nýskráðum um 39 á milli ára
og í lagadeild um 26.
Pétur Óskarsson, formaður Stúd-
entaráðs, sagði að honum litist mjög
illa á þessa fækkun nýskráðra. Hún
sýni berlega áhrif þess að ráðast á
Lánasjóðinn og leggja á skólagjöld
eins og gert hefði verið fyrir komandi
skólaár. Nú eru skólagjöld 22.350 kr.
en voru á síðasta ári rúmlega 7.000
kr. Pétur benti á að síðastliðin ár
hefði nýnemum nær undantekninga-
laust fjölgað á milli ára. Pétur telur
Fækkun nýnema lækkar
ekki kostnaðinn að ráði
KOSTNAÐUR við rekstur Háskóla íslands lækkar ekki að ráði þrátt
fyrir fækkun nýnema að mati Gunnlaugs H. Jónssonar, fjármálasljóra
Háskóla Islands. Kostnaður vegna fjölda eldri nema vegur upp á
móti þeirri kostnaðarlækkun sem fækkun nýnema hefur í för með
sér. Að auki er það ekki eingöngu fjöldi nema sem hefur áhrif á kostn-
að heldur einnig fjöldi námsgreina sem hefur fjölgað töluvert undan-
farin ár.
Gunnlaugur H. Jónsson sagði að
hingað til hefði nemendum verið að
fjölga og þess vegna væru nemar á
síðari árum talsvert fleiri en á síðasta
ári. Gunnlaugur sagði að miðað við
þá dreifingu sem væri í kostnaði al-
mennt þá minnkaði það kostnaðinn
að það fækkaði á fyrsta ári en kostn-
aðaraukningin vegna fjölgunar nema
á síðari árum gerði meira en að vega
þá kostnaðarlækkun upp.
Gunnlaugur lagði áhersiu á að það
væri heildarframboð námsgreina sem
skipti meira máli en fjöldi nema og
að á undanförnum árum hefði náms-
greinum verið fjölgað talsvert. Gunn-
laugur sagði að það væri því sam-
bland á aukningu nemenda og auknu
framboði í námi sem hefði orsakað
kostnaðaraukann hjá Háskólanum.
Hann sagði að á haustmisseri ætti
að fella niður fjölmörg námskeið en
það væri ekki ljóst að hvað miklu
leyti heilar námsgreinar yrðu felldar
niður.
Gunnlaugur sagðist vera þeirrar
skoðunar að Háskólinn yrði að athuga
mjög alvarlega að hætta með náms-
greinar, þar sem skólinn hefði ekki
fjárveitingar til þess að kenna allt sem
hann væri að kenna í dag. Gunnlaug-
ur tók námsráðgjöf sem dæmi um
það hversu erfítt væri að taka ákvarð-
anir um þetta mál. Hann sagði að
námsráðgjöf væri ein af þeim nýju
greinum sem væri boðið upp á við
Háskólann og væru þeir sem legðu
inn umsókn um það nám t.d. kennar-
ar sem hefðu sagt stöðu sinni lausri
í vetur til þess að taka þetta nám og
félagsvísindadeild fyndist það mikill
ábyrgðahluti ef hún ætti nú að vísa
þessum nemendum frá sem yrðu þá
atvinnulausir. Gunnlaugur sagði að
slíkar aðgerðir yrðu að hafa aðdrag-
anda og að þetta dæmi endurspeglaði
vanda Háskólans sem hefði haft lítin
tíma til að undirbúa þessar sparnaðar-
aðgerðir.
Að sögn Gunnlaugs verður hver
deild að halda sig innan ramma ijár-
laga en nú þegar hefðu sumar deildir
sagt að þær gætu það ekki og þá
væri spurning hvað ætti að gera, þar
sem samkvæmt fjárlögum yrði Há-
skólinn að vera innan marka þeirra
ijárveitinga sem til hans kæmu. Það
ætti því eftir að taka erfíðar ákvarð-
anir þar sem að ekki væru til pening-
ar fyrir allar þær námsgreinar sem
nemendur hefðu skráð sig í.
- segja forstöðumenn lífeyrissjóðanna utan
Lífeyrissjóðs Dagsbrúnar og Framsóknar
FORSTÖÐUMENN nokkurra af stærstu lífeyrissjóðunum segja að sum-
arleyfi hafi engin áhrif á kaup þeirra á húsbréfum. Samkvæmt frétt í
Morgunblaðinu i gærdag telja forsvarsmenn verðbréfafyrirtækja að
dræm sala á húsbréfum undanfarinn mánuð sé vegna sumarleyfa l\já
lífeyrissjóðunum. Þessari skýringu hafna forstöðumenn sjóðanna, utan
Lífeyrissjóðs Dagsbrúnar og Framsóknar en starfsemi þess sjóðs er í
lágmarki i júlímánuði og engin kaup á húsbréfum á vegum sjóðsins
þann mánuð. Víglundur Þorsteinsson formaður stjórnar Lífeyrissjóðs
verslunarmanna segir hins vegar að skýringar verðbréfafyrirtækjanna
fái ekki staðist þar sem peningar fari ekki í sumarfrí.
Valgarður Sverrisson aðstoðarfor-
stöðumaður Lífeyrissjóðs verslunar-
manna segir að húsbréfakaup sjóðsins
hafí verið með eðlilegum hætti í sum-
ar og að sumarleyfí hafí engin áhrif
haft þar á. „Við höfum haldið okkur
á svipuðu róli í húsbréfakaupum eins
og aðra hluta ársins," segir Valgarð-
ur. Lífeyrissjóður verslunarmanna,
eins og flestir aðrir lífeyrissjóðir, ver
nú um 55-60% af ráðstöfunarfé sínu
til kaupa á húsbréfum og til beinna
kaupa frá Húsnæðisstofnun sam-
kvæmt samningi þar að lútandi. Val-
garður segir að það sé af og frá að
þeir séu nú að halda að sér höndum
með kaup tii að ná ávöxtunarkröf-
unni upp en hún hefur stigið hratt
að undanförnu eða úr 7,15% í júní
og upp í 7,80% í dag.
Jóhannes Siggeirsson forstöðu-
maður Sameinuðu lífeyrissjóðanna
(áður Lífeyrissjóðir byggingamanna
og málm-og skipasmiða) segir að
sumarleyfi hafí engin áhrif á kaup
þeirra á húsbréfum enda starfsemi í
fullum gangi þrátt fyrir sumarleyfi.
Sjóðurinn var stofnaður í júní og veru-
legur hluti ráðstöfunartekna hans
fari til kaupa á húsbréfum eða beinna
kaupa frá Húsnæðisstofnun.
Eyjólfur ísfeld Eyjólfsson formaður
stjórnar Lífeyrissjóðs Dagsbrúnar og
Framsóknar, sem er stærsti lífeyris-
sjóðurinn innan SAL, segir hins vegar
að sumarleyfí séu skýringin á því að
að hækkun skólagjalda og skerðing
lána frá LÍN útskýri að mestum hluta
þessa fækkun nýnema. Hann benti á
að í dag væri ekki gott að fá vinnu.
Pétur sagði að ekki væru námsmenn
að leita til útlanda þar sem sam-
kvæmt reglum LÍN væri ekki lánað
fyrir skólagjöldum í BA og BS námi
í erlendum háskólum. Fólk kæmist
heldur ekki að í Kennaraháskólanum
og öðrum skólum á háskólastigi þar
sem þeir hefðu ákveðinn kvóta og
tækju ekki fleiri en áður. Að mati
Péturs skapast þarna gat upp á nokk-
ur hundruð stúdenta sem fara út á
vinnumarkaðinn en þar er ástandið
mjög slæmt eins og starfsmenn At-
vinnumiðlunar námsmanna kynntust
í sumar.
Hjá Nemendaskrá Háskóla íslands
fengust þær upplýsingar að nokkrir
óvissuþættir gerðu ókleift að segja
nákvæmlega tii um heildarfjölda nem-
enda á komandi námsári en áætlað
væri að heildarfjöldin yrði um 4.500.
Töluvert er um það að fólk sem þeg-
ar hefur fengið inngöngu skrái sig
úr námi og enn á eftir að afgreiða á
bilinu 150-200 umsóknir um skóla-
vist. Þessar umsóknir hafa borist eft-
ir tilskilin frest og eru því til af-
greiðslu nú. Hluti af þessum umsókn-
um koma m.a. til af því að stúdentar
frá Akureyri hafa lengri umsóknar-
frest en aðrir framhaldsskólanemend-
ur vegna þess að þeir útskrifast 17.
júní. Jafnframt hafa eldri háskóla-
nemar frest til 20. ágúst til þess að
sækja um áframhaldandi skólavist.
Einnig hafa niðurstöður haustprófa
áhrif á nemendafjölda þannig að í
raun liggur heildarfjöldi nemenda
ekki fyrir fyrr en í september.
Morgunblaðið/Björn Blöndal
Burðarvirkin við hið nýja flugskýli Flugleiða á Keflavíkurflugvelli
hafa nú verið reist og reiknað er með að byggingin verði tekin í
notkun í desember.
Keflavíkurfluffvöllur:
Grind nýs flugskýl-
is Flugleiða risin
Keflavík.
NÚ er búið að reisa grind nýju viðhaldsstöðvar Flugleiða á Keflavíkur-
flugvelli og er vinna við klæðningu á verkstæðisálmu sem er áföst flug-
skýlinu á lokastigi. Að sögn Margrétar Hauksdóttur upplýsingafulltrúa
Flugleiða er reiknað með að byggingu skýlisins verði lokið á tilsettum
tíma þrátt fyrir smávægilegar tafir og að það verði vígt í desember.
Fyrsta burðarvirki viðhaldsstöðv- Reiknað er með að flatarmálsaukn-
arinnar var reist 25. júní en þá hafði
hvassviðri tafíð verkið nokkuð. Loft-
hæð skýlisins er um 20 metrar og
verður öll byggingin 168.000 rúm-
metrar. Þakið verður engin smásmíði
eða 10.000 fermetrar og vega bitam-
ir 20 sem þakið hvílir á um 600 tonn.
Hvor þakplata er 5.000 fermetrar
og verða boltaðar saman úr fjölda
eininga. Töluverð hreyfíng er í svo
stórum fleti þegar miklar sveiflur
verða í hita og verður þakið því laust
á byggingunni og leikur í sleðum til
þess að taka við þeirri flatarmáls-
aukningu sem verður í hitasveiflum.
ingin geti orðið allt að 15 fermetrum
í mestu hitasveiflunum.
í kjallara viðhaldsbyggingarinnar
verður risastór vatnsþró fyrir
slökkvikerfi stöðvarinnar og tekur
þróin um 1,8 milljón lítra. Áætlaður
kostnaður við bygginguna sem verð-
ur stærsta bygging í eigu íslendinga
er um 900-1000 milljónir króna.
Hægt verður að koma fyrir 5 af 6
millilandaþotum í skýlinu og á því
verða tvær risahurðar sem hvor um
sig verður um 1.120 fermetrar.
-BB
Lítil sala húsbréfa að undanförnu:
Sumarfrí hafa ekki
áhrif á húsbréfakaup
engin húsbréfakaup hafi verið á veg-
um sjóðsins í júlímánuði. Það sé hins
vegar engin ný bóla því starfsemi
sjóðsins sé ávallt í lágmarki þann
mánuð vegna sumarleyfa.
Hrafn Magnússon formaður SAL
(Samband almennra lífeyrissjóða)
segir að þótt hann hafi ekki kannað
orsök hinnar dræmu sölu á húsbréfum
nú sé skýringanna á henni ekki að
leita í sumarleyfum. „Kaup á húsbréf-
um fara ætíð dálítið eftir innstreymi
iðgjalda í sjóðina og lánsþröf sjóðfé-
laga en sumarleyfi hafi ekki áhrif að
því marki sem hér er rætt um,“ segir
Hrafn. „Það er að vísu ljóst að sala
á húsbréfum í júlí var langt undir því
marki sem menn áttu von á en ég
hef ekki nærtæka skýringu á því í
augnablikinu. Og hvað varðar þann
sjóð sem ég sit í stjórn í, Söfunarsjóð
lífeyrisréttinda, fór allt hans ráðstöf-
unarfé þennan mánuð til kaupa á
húsbréfum.“
Víglundur Þorsteinsson formaður
stjórnar Lífeyrissjóðs verslunar-
manna segir að kaup hans á húsbréf-
um hafi haldist óbreytt þrátt fyrir
sumarleyfi. Hann geti því ekki séð
að útskýringar verðbréfafyrirtækja á
dræmri sölu fái staðist.
Mun fleiri konur en karlar voru skráðar atvinnu-
lausar á landinu í júlímánuði. Hlutfall atvinnuleysis-
daga meðal kvenna var 3,6% en 2% meðal karia. Verst
er ástandið á Suðurnesjum þar sem 412 konur voru
að meðaltali skráðar atvinnulausar í mánuðinum, en
það svarar til 8,6% atvinnuleysis. Af einstökum stöðum
voru flestir skráðir atvinnulausir í Reykjavík, eða 1414.
296 voru skráðir atvinnulausir í Hafnarfirði, á Akur-
eyri 266, 259 í Kópavogi, 184 í Keflavík, 172 á Akra-
nesi og 101 í Grindavík. Atvinnuleysi er hlutfallslega
minnst á Vestfjörðum og þar eru fjögur byggðarlög
án atvinnuleysis samkvæmt yfírliti Vinnumálaskrif-
stofu Félagsmálaráðuneytisins. Það eru Bolungarvík,
Patreksfjörður, Flateyri og Súðavík.
Norrænt þing um meinefna- og blóðmeinafræði:
Vantar samstarf
og skípulagningfu
- segir Karl Tryggvason, prófessor í Finnlandi
KARL Tryggvason, prófessor í meinefnafræði við Oulu-háskóla í Finn-
landi, segist telja að á Islandi skorti nokkuð á ástundum frumrannsókna
í læknisfræði, og samstarf og skipulagningu vanti í þessum efnum. Karl
flytur í dag erindi um rannsóknir sínar á norrænu þingi um meinefna-
og blóðmeinafræði, sem haldið er í Borgarleikhúsinu 11. til 14. ágúst.
Karl útskrifaðist sem læknir frá
Oulu-háskóla árið 1975. Eftir það fór
hann út í rannsóknarstörf og varði
doktorsritgerð við sama háskóla 1977.
Þá fór hann til framhaldsnáms í tvö
ár í Bandaríkjunum hjá hinni virtu
rannsóknarstofnun National Institute
of Health í nágrenni Washington.
Hann fór svo aftur til Finnlands og
sérhæfði sig þar í meinefnafræði og
hélt áfram rannsóknum sínum. Hann
var gestaprófessor við Rutgers Medic-
al School í New Jersey 1983 til 1985,
þegar hann var skipaður aðstoðarpró-
fessor við lífefnafræðideild Oulu-
háskólans. Árið 1987 var hann svo
skipaður yfirmaður og prófessor við
sömu deild og hefur starfað þar síð-
an. Hann hefur núna fimm ára rann-
sóknarprófessorsstöðu, sem þýðir að
hann þarf ekki að kenna og getur
eingöngu stundað rannsóknir.
Karl er núna yfír 25 manna rann-
sóknarhópi. „Allar mínar rannsóknir
hafa verið í sambandi við hluta af
bandvef, sem kallast grunnhimna,"
sagði Karl. „Grunnhimna er í kringum
alla vefi í líkamanum og kemur inn á
ýmsa sjúkdóma, svo sem nýmasjúk-
dóma, krabbamein og húðsjúkdóma.
Við emm meðal annars að vinna
að því hvernig krabbameinsfrumur
bijóta þennan bandvef þegar þær
breiðast um líkamann og svo höfum
við unnið að rannsóknum á nýrnasjúk-
dómum, þar sem þessi grunnhimna
er skemmd. Við höfum til dæmis ein-
angrað gen, sem veldur arfgengum
nýrnasjúkdómum og það var uppgötv-
un, sem gefur möguleika á að greina
þennan sjúkdóm á einfaldan hátt. Við
höfum einnig einangrað fleiri gen, sem
eru mikilvæg fyrir þessa grunnhimnu.
Stór hluti af okkar rannsóknarverk-
efni eru ensím, sem krabbameinsvefur
myndar til að bijóta niður grunnhimn-
una en hún er hindrun fyrir krabba-
meinsfrumur þegar þær breiðast um
Karl
líkamann.
Það sem ég er að
segja frá á þessu
þingi er sú vinna,
sem við höfum unn-
ið í sambandi við _
þessi ensím. Rann-
sóknimar hafa leitt
til þess að við höfum
einangrað ensímin
sem krabbameins-
vefurinn býr til og
við getum búið til mótefni gegn þeim
og notað þau til að sýna fram á hvort
vefurinn sé krabbameinsvefur eða
ekki. Svo eram við að reyna að fínna
út uppbygginguna á ensímunum með
það í huga að búa til efni í framtíð-
inni, sem hindri starfsemi þeirra og
þá er fræðilega mögulegt að hindra
að einhveiju leyti útbreiðslu á krabba-
meini í líkamanum.
Það má segja að þetta séu dæmi-
gerðar grunnrannsóknir, það er ekki
alltaf alveg vitað hvað kemur út úr
þeim en ef þær væru ekki gerðar
væri ekki hægt að gera neitt og það
sem er gallinn hér á íslandi er að það
eru ekki nógu góðir möguleikar til að
gera eins víðtækar grunnrannsóknir
og erlendis. Háskólinn í Oulu er svip-
aður að stærð og Háskóli íslands og
hann er orðinn mjög sterkur í grann-
rannsóknum í læknavísindum. Fyrst
það er hægt að gera svona hluti í
„sveitaháskóla" í Finnlandi þá ætti
að vera hægt að gera slíka hluti hér
á íslandi líka ef að bara er haldið rétt
á spöðunum. Það er líka of mikið um
það hér á Islandi að hver er að vinna
út af fyrir sig. Það vantar meira sam-
starf og skipulagningu. Þótt að það
sé kreppa í landinu þá er kreppa í
öðram löndum líka og þetta er spurn-
ing um að skipuleggja hlutina vel og
nýta peningana betur en er gert
núna.“
Ber ábyrgð á sérfræði-
menntun sænskra
lækna í meinefnafræði
I DAG, fimmtudaginn 13. ágúst, heldur Guðjón Elvar Theodórsson, yfir-
læknir í Svíþjóð, fyrirlestur í tengslum við norræna þingið um mein-
efna- og blóðmeinafræði, sem stendur yfir í Borgarleikhúsinu dagana
11. til 14. ágúst. Hann mun fjalla um rannsóknir, sem hann hefur verið
að vinna að á undanförnum árum og einn doktorsnemandi, sem hann
leiðbéinir, er að rannsaka núna sérstaklega.
Guðjón Elvar útskrifaðist úr lækna-
deild Háskóla íslands og fór þaðan til
Stokkhólms í lyfjafræðistofnun Karol-
inska Institutet árið 1980. Hann lauk
þaðan doktorsprófi í lyfjafræði árið
1983 og hefur síðan verið á meinefna-
fræðistofnun Karolinska sjúkrahúss-
ins. Hann er aðstoðaryfirlæknir þar
núna og stjórnar hormónadeildinni,
fæst bæði við rekstur á rannsóknar-
stofunni og rannsóknir. Hann er einn-
ig lektor við Karolinska Institutet og
ber ábyrgð á sérfræðimenntun í mein-
Einkavæðing‘ ríkisfyrirtækja:
Fjórðungur fjárins til rannsókna
RÍKISSTJÓRNIN hefur ákveðið að beita sér fyrir því að fimmtungur
til fjórðungur söluandvirðis ríkisfyrirtækja, sem verða einkavædd, renni
til rannsóknar- og þróunarverkefna í þágu atvinnulífsins og til sköpun-
ar nýrra atvinnutækifæra. Stofnuð verður nefnd til að útfæra þessar
hugmyndir nánar og á hún að skila ríkisstjórninni áliti fyrir lok septemb-
ermánaðar um það hvernig bezt verður að málinu staðið.
Að sögn Hreins Loftssonar, for-
manns einkavæðingarnefndar ríkis-
stjómarinnar, verður ekki um að ræða
lánafyrirgreiðslu við fyrirtæki eða
hlutabréfakaup, heldur verða veittir
styrkir til rannsóknarstarfa og þróun-
arverkefna.
„Á sama tíma og verið er að draga
úr ríkisafskiptum með sölu fyrirtækja
og losa ríkið út úr atvinnurekstri með
einkavæðingunni, vill ríkisstjórnin
örva fijálsa atvinnustarfsemi með
þessum aðgerðum,“ sagði Hreinn í
samtali við Morgunblaðið. „Ef menn
vilja að einkareksturinn verði í stakk
búinn til þess að taka við auknum
mannafla á næstu árum, er nauðsyn-
legt að grunnrannsóknum sé sinnt.
Það hefur verið gagnrýnt á undan-
fömum áram að ekki sé nægilegu fé
varið til rannsókna og þróunar. Ríkis-
stjórnin vill að merkjanlegur liluti af
því fé, sem kemur inn með einkavæð-
ingunni, fari til atvinnulífsins en ekki
beint í botnlausa hít ríkissjóðs.11
Nefndin, sem fjalla mun um út-
færslu samþykktar ríkisstjórnarinnar,
er skipuð fimm mönnum, skipuðum
af forsætisráðherra, fjármálaráð-
herra, viðskipta- og iðnaðarráðherra,
utanríkisráðherra og sjávarútvegsráð-
herra. Hreinn Loftsson hefur þegar
verið skipaður í nefndina af hálfu for-
sætisráðherra og verður hann formað-
ur hennar. Nefndinni ber að hafa
samráð við Háskóla íslands, Rann-
sóknaráð og fleiri aðila, sem standa
að rannsóknum og þróunarstarfsemi.
Dr. Guðjón
efnafræði á lands-
vísu í Svíþjóð.
„Ég ætla að tala
um peptíðboðefnið
Nevropeptíð Y og
hvemig þetta efni er
notað til að greina
krabbameinssjúk-
dóma,“ sagði Guðjón
Elvar. „Ég fjalla í
þessum fyrirlestri
um hvernig má nota mælingar á
nevrópeptíð Y til að greina krabba-
meinssjúkdóma hjá börnum. Annars
vegar krabbamein, sem á upptök sín
í ósjálfráða taugakerfinu og kallast
nevroblastom og hins vegar hvernig
hægt er að nota peptíðið til að greina
°K fylgjast með sérstakri tegund
hvítblæðis í bömum.“
„Ég er núna leiðbeinandi fjögurra
nemenda í doktorsnámi og einn af
þeim er einmitt að vinna að frekari
rannsóknum á þessu. Þetta byggist á
aðferðafræði, sem ég hef þróað og
það, sem við erum núna að vinna að
era frekari útfærslur og þróun á að-
ferðinni og notkun hennar við grein-
ingu sjúkdóma í mönnum. Þetta efni
er ekki einskorðað við krabbamein og
við erum að nota þessar sömu aðferð-
ir til dæmis til að rannsaka samband
þess við þunglyndi en um það fjalla
ég ekki í fyrirlestrinum.“