Morgunblaðið - 03.10.1992, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1992
Minning
Marta Eiríksdóttir
Fædd 21. mars 1915
Dáin 26. september 1992
Komið er að kveðjustund, fyrr
en nokkum óraði. Marta hafði ein-
mitt verið svo góð til heilsunnar
upp á síðkastið.
Hún hafði í nokkur ár átt erfítt
með gang, en hafði nýverið fengið
bót á því meini og var svo sporlétt
og giöð síðast þegar við hittumst.
Við hjónin skruppum til hennar um
hádegi dag einn, ætluðum að fá
hana með okkur í heimsóknir á
heimili sona hennar, en gleymdum
okkur alveg. Tíminn flaug og áður
en varði var komið undir kvöldmat.
Þannig var það alltaf. Ef til stóð
að fara víðar en í Miðtúnið varð að
ljúka þeim erindum fyrst, ella varð
ekkert úr framkvæmdum.
Marta giftist ung Ólafi Ingibers-
syni og eignuðust þau tíu böm, 8
drengi og tvær dætur. Er systir
hennar dó, fluttist móðir Mörtu inn
á heimilið með systurson hennar
Svein, og ólst hann upp á heimilinu
ásamt bömum þeirra. Fannst þeim
hjónum það svo góð lausn enda nóg
pláss í þriggja herbergja ris íbúðinni.
^ Mér reiknaðist til að afkomend-
ur hennar og makar þeirra telji
nú 95 manns, sem allir hafa geng-
ið inn og út á heimili hennar. Öllu
þessu fólki var boðið til hennar á
jóladag ár hvert. Þangað lét enginn
sig vanta sem mögulega gat mætt.
Þá var glatt á hjalla og þó að hús-
rými væri ekki mikið rúmaðist
þetta allt svo vel. Ég minnist þess
hversu undrandi ég var á þolin-
mæði og umburðarlyndi þeirra
Ólafs og Mörtu, fyrstu árin mín í
fjölskyldunni, þegar ótal litlir
drengir hlupu um alla íbúð með
hlátrasköllum og galsa. Þá líkaði
þeim hjónum lífíð. Litlu drengimir
hafa nú vaxið, eru giftir menn og
feður og síðast á jóladag hlupu
þeirra synir glaðir um allt húsið
hjá langömmu, sem skemmti sér
konunglega yfír öllum skaranum.
Hún hafði svo einstaka innsýn í
hugarheim barnanna og sýndi
þeim svo mikinn skilning. Oft undr-
aði mig hversu vel hún fýlgdist
með hverju barni. Aldrei varð neinn
veikur svo hún hringdi ekki og
fylgdist með. Allav afmælisdaga
mundi hún og var það meira en
við hin yngri réðum við í nær 100
manna fjölskyldu. Ættmóðirin
mundi eftir sérhveiju sinna bama
og sinnti af hlýju og ástúð.
Eitt sinn, meðan yngstu dreng-
imir hennar bjuggu enn heima, var
Marta að búa sig í bæjarferð, leit
hún þá yfír stofuna um leið og hún
kvaddi og sagðist halda það mistök
að hafa sett millivegg milli stofu
og borðstofu. Er hún kom heim
fáeinum klukkustundum síðar vom
synimir langt komnir með að
bijóta vegginn niður. Ryk og
steypuhnullungar huldu í fyrstu
sýn. Frúin stóð orðlaus augnablik
og horfði á aðfarirnar og sagði:
„Stofan verður skemmtilegri
svona, en strákar mín.ir það mætti
nú breiða yfír húsgögnin." Þannig
var hún. Eftir þetta mun hún hafa
tekið sínar ákvarðanir endanlega
áður en hún hafði orð á.
Virðing sú sem hún naut af
hálfu bama sinna, fær best lýst
þessari konu.
Marta hafði að mestu misst sjón-
ina fyrir 10 ámm og er Ólafur
lést árið 1987 varð mikil breyting
á lífí hennar. Konan sem hafði
haldið heimili fyrir 16 manns er
mest lét, var nú orðin ein. Heimil-
ið sem helst hafði minnt á félags-
miðstöð kyrrðist, þó að ávallt væri
það þó samastaður ættarinnar. Það
gladdi því ættingja og vini þegar
Marta fékk íbúð á Hlévangi, heim-
ili fyrir aldraða og fluttist þangað
fyrir tæpum þremur vikum. Þama
var hún meðal gamalla kunningja
og leið vel frá fyrsta augnabliki.
Það horfði allt svo vel er hún
veiktist skyndilega og lést þann
26. september.
Um leið og ég minnist Mörtu,
tengdamóður minnar, með þakk-
læti, votta ég börnum hennar tíu
og Guðnýju systur hennar samúð
mína.
Guðrún Einarsdóttir.
Mig langar með örfáum orðum
að minnast ömmu minnar og al-
nöfnu, Mörtu Eiríksdóttur, sem
lést laugardaginn 26. september
eftir stutta legu.
Fyrir rúmri viku sátum við sam-
an og ræddum þau umskipti sem
höfðu orðið á hennar högum þegar
hún flutti á Hlévang, dvalarheimili
aldraðra í Keflavík. Vist hennar
þar var ekki löng, tæpar þijár vik-
ur. Henni fannst sem hún byggi á
fjögurra stjörnu hóteli og lýsir það
kannski því að hún var ekki enn
búin að taka Hlévangi sem heimili
sínu. Hún amma varð þó fljótt vör
við þá umhyggju sem starfsfólkið
sýndi henni og það veitti henni
öryggi að finna fyrir návist þess.
Hún amma mín hafði mikla
ánægju af söng enda bjó hún sjálf
yfír fallegri söngrödd fram eftir
aldri. Það gladdi hana að heyra í
dóttur minni, tæpra tveggja ára,
syngja gamlar barnavísur en það
gerði telpan óspart á síðustu sam-
verustund þeirra.
Amma Marta var ekki kröfuhörð
kona, lifði í sátt við alla, bæði Guð
og menn. Hún var mjög trúuð og
kunni ógrynni af bænum og vers-
um sem hún fór með á hveiju
kvöldi rétt fyrir svefninn.
Alltaf þegar maður kom til
ömmu í Miðtúnið sat hún í horninu
sínu í þægilegum stól, enda var
útvarpið þar staðsett og þá var hún
að hlusta á eitthvert erindi á gömlu
gufunni. Hún varði tíma sínum
mikið við hlustun því sjónin yfirgaf
hana næstum, fyrir um tíu árum.
Við heilsuðumst alltaf með kossum
á kinnar og svo spurði hún frétta
af mínum högum. Aldrei heyrði ég
hana segja styggðaryrði um nokkr-
un mann og ekki kvartaði hún
heldur yfir einveru sinni. Þó kenndi
ég í bijósti um hana að búa svona
ein. Bömin hennar og tengdabörn
voru þó alltaf nálæg enda átti hún
þau tíu bömin. Það fýlgdi ömmu
minni mikil friðsæld og aldrei
Árið 1942 gekk hann að eiga
Sigurbjörgu Hjartardóttur frá
Skagaströnd og varð þeim fímm
bama auðið. Þau eru: Sigurjón,
fæddur 1941, Árni, fæddur 1943,
Eygló Hulda, fædd 1945, Hjörtur,
fæddur 1952 og Eyrún, fædd 1957.
Þau eru öll á lífí nema Eyrún, sem
dó 1987. Allt er þetta mannvænlegt
fólk og bamabörnin orðin ellefu.
Guðbjartur missti Sigurbjörgu konu
sína eftir langvarandi vanheilsu
árið 1986. Árið 1948 flutti Qöl-
skyldan frá Austmannsdal, að
Bakka í sömu sveit og bjuggu þar
til ársins 1956 er þau fluttu suður
til Reykjavíkur og síðar til Hafnar-
íjarðar.
Á þessum árum voru að byija
þjóðflutningar, sem tæmdu heilu
sveitirnar á Vestfjörðum. Mörgum
sveið að vonum eyðing sinna byggð-
arlaga og eyðilegging verðmæta
þar, en bám harm sinn í hljóði eins
vandaði hún um fyrir manni þó
eflaust hafí henni ekki líkað allt
sem fólkið gerði. Hún hafði þann
hæfíleika að leyfa öllum að vera
þeir sjálfír.
Afí Oli og amma Marta voru
eitt, Þau voru bæði hláturmild og
höfðu góða lund, íaus við öll láta-
læti, komu til dyranna eins og þau
voru klædd. Þegar hann fór yfir
móðuna miklu fyrir fímm ámm dó
hluti af henni um leið. Bæði amma
og afí vom svo fullviss um annað
líf að dauðinn var velkominn gest-
ur. Ég hef sjálf mikinn áhuga á
dulrænum málefnum og held ég
að sá áhugi hafí dafnað í samvist-
um við þau. Ófáar stundirnar með-
an afi lifði spjölluðum við um
draumaheima og himnaríki þar
sem þau töluðu um þessi vista-
skipti sem sjálfsagðan hlut. Ég
man það sem stelpa hvað mér þótti
skrýtið þegar afí keypti líkkistur
handa þeim báðum lifandi, því
hann vildi fá að velja viðinn í þær
sjálfur. Ég hugsa að ömmu hafí
fundist þetta sjálfsagt líka.
Skömmu eftir að afí dó ákvað hún
m.a. hvernig hennar jarðaför skyldi
fara fram, hvaða sálmar sungnir,
í hveiju hún ætti klæðast í kist-
unni og hvaða prest hún vildi.
og sæmdi sönnum Vestfirðingi.
Þetta þjóðfélagsrask varð margri
fjölskyldunni dýrkeypt, þær urðu
fómarlömb umbrotanna. Fólk gat
ekki flutt eignir og aðstöðu með sér
og félagslega tjónið var ómælt.
Ekki var fjöldinn svo vel stæður
að hann gæti keypt sér húsnæði,
þegar suður kom og varð því oft
að sætta sig við lélegt húsnæði fyr-
ir fullt verð.
Guðbjartur og hans fjölskylda fór
ekki varhluta af þeirri röskun og
tjóni er af þessu hlaust. Þegar suð-
ur kom var að vísu nóg að gera
fyrir jafn duglegan mann og Guð-
bjartur var enda skorti hann aldrei
vinnu, en laun verkamanns, jafnvel
með allri þeirri eftir- og næturvinnu
sem hann gat unnið voru fljót að
hverfa í hít húsaleigu og brýnustu
nauðsynja, sem stór fjölskylda þarf.
Eftir að hafa dvalið syðra við
ýmis störf í 6 ár fluttist fjölskyldan
til Skagastrandar árið 1962 og bjó
Guðbjartur þar til æviloka. Þar var
heimabyggð konu hans og ég veit
ekki betur en hann hafi búið þar
sáttur við umhverfi og fólk, enda
búa flest böm hans þar nú.
Þessar línur eru fyrst og fremst
til minningar um Amfirðinginn
Bjart í Austmannsdal, en svo var
hann oftast nefndur af kunningjum
og sveitungum þar vestra. Hann
var traustur og tryggur vinum sín-
um, heiðarlegur og hreinskilinn, svo
sumum þótti oft nóg um. Erfiðleik-
um tók hann með karlmennsku, en
þeim fór hann ekki varhluta af.
Ég vil að lokum þakka Guðbjarti
samfylgdina og fyrir trygglyndi
hans og hlýju í minn garð, sem
hélst til æviloka.
Við hjónin sendum bömum hans
og fjölskyldum þeirra samúðar-
kveðjur og óskum þeim alls hins
besta í framtíðinni.
Megi Guðbjartur Ámi hvíla í friði.
Stefán Thoroddsen.
GuðbjarturÁ. Guð-
jónsson - Minning
Þann 23. september sl. lést í
Landspítalanum í Reykjavík vinur
minn Guðbjartur Ámi Guðjónsson
síðast búsettur á Skagaströnd.
Hann fæddist 17. september
1914 í Austmannsdal, Ketildala-
hreppi í Amarfírði, sonur hjónanna
Sigríðar Amalíu Sigurðardóttir og
útvegsbóndans og bókbindarans
Guðjóns Árnasonar.
Heimilið í Austmannsdal var
mikið menningarheimili, margt
heimilisfólk og svo gestkvæmt, að
ég sem þessar línur skrifa, man
ekki betur en að það væru færri
dagamir, sem ekki vom gestir á
heimilinu, einn eða fleiri og dvöldu
þá sumir dögum saman.
Þama ólst Guðbjartur upp, ásamt
Áma bróður sínum, fædd 21. mars
1917, miklum gæðadreng og ljúfl-
ingi, sem dmkknaði af ms „Pilot"
31. janúar 1941 á vertíð frá Suður-
nesjum.
I skjóli fóstra minnar sem var
ljósmóðir og hafði þá aðsetur í
Austmannsdal og margs ágætis-
fólks á heimilinu, ekki síst bræðr-
anna tveggja, lifði ég mín fyrstu
ár, dýrðardaga, sem ég minnist með
þakklæti og hlýjum hug, enda bám
allir mig á höndum sér.
Guðbjartur varð snemma þrek-
maður, handlaginn og mikill verk-
maður. Hann hafði ánægju af
skepnum og kunni vel að meta góða
hesta. Hann var alinn upp við vinnu
til sjós og lands, eins og tíðkaðist
með ungum mönnum í þá daga,
jafnvígur á hvort tveggja en féll
þó betur búskapur og önnur land-
vinna.
Guðbjartur var greiðvikinn og
taldi ekki eftir sporin á milli bæja
til að rétta nágranna hjálparhönd.
Félagslyndur var hann og starfaði
með ungmennafélagi sveitar sinnar,
lengst sem formaður. Hann hafði
mikið yndi af leiklist og sjálfsagður
í þeirra hópi, sem þátt tóku í sýn-
ingu leikrita. Ég hefí hugmynd um
að síðar á ámm þegar tækifæri
gafst, hafí hann notið þess að taka
þátt í leiksýningum á Skagaströnd.
Verkstjóri og matsmaður við slátur-
húsið á Bakka var hann í mörg ár
og síðari árin vestra sá hann jafn-
framt um afgreiðslu þeirrar vöm
sem Kaupfélag Amfirðinga á Bfldu-
dal sendi til afhendingar frá sam-
vinnufélagshúsinu á Bakka.
Eitt var það, sem Guðbjarti var
gefíð fremur flestum, en það var
ótrúlega gott minni og eftirtekt á
samræðum og látbragði annarra
manna. Kunni hann samtölin frá
orði til orðs og hafði gaman af að
fara með ásamt viðeigandi rödd og
látbragði, við misjafna ánægju
þeirra er í hlut áttu, þótt flestir
tækju því eins og til var ætlast, sem
græskulausu gamni. Sögumaður
var hann svo góður að synd er að
ekki skuli vera til hljóðsnælda með
sýnishomi af frásögnum hans. Slík-
ar frásagnir heyrði maður í æsku
til einstakra eldri manna, en heyr-
ast nú ekki lengur.
Heilsuleysi Guðjóns föður hans
batt þá bræður meir við heimilið
sem fyrirvinnur, en eftir að Ámi
dmkknaði árið 1941, hvfldi það ein-
göngu á herðum Guðbjarts, að sjá
heimilinu farborða.
I dag þegar ég kveð hana ömmu
mína er ég bæði sorgmædd og
glöð. Ég á eftir að sakna hennar,
að sjá hana ekki eða heyra hlátur-
inn á góðum stundum. Ég er glöð
fyrir hennar hönd að hún skuli
vera farin til afa míns á stað þar
sem blómin ilma og fuglamir
syngja. Nú eru þau saman, létt á
fæti og njóta hverrar stundar í ljós-
inu.
Hafí þau þökk fýrir allt og allt.
Ég geymi minninguna um þau og
því sem tengdi okkur saman þar
til ég fer á fund þeirra í garðinum
græna. Guð blessi þau bæði og
afkomendur þeirra.
Marta Eiríksdóttir.
Útför Mörtu Eiríkdsdóttur fer
fram frá Keflavíkurkirkju laugar-
daginn 3. október klukkan 2.
Marta lést 26. september 1992
eftir stutta legu á Sjúkrahúsi
Keflavíkur. Hún veiktist snögglega
á föstudag 25. september og lést
hinn 26. september. Hún var dótt-
ir sæmdarhjónanna Eiríks Guð-
mundssonar útvegsbónda í Garði
og konu hans, Guðrúnar Sveins-
dóttur. Þau bjuggu lengst af í
Smærnavöllum í Garði og eignuð-
ust sex böm: Vilborgu, Guðmund,
Kjartan, Þóru, Mörtu og Guðnýju.
Guðný er nú ein á lífí. Hún var
einu ári yngri en Marta.
Marta og eiginmaður hennar
Ólafur Ingibersson giftust 29.
september 1934. Ólafur stundaði
þá mikið akstur til Reykjavíkur og
fór oft í Garðinn, þá kynntust þau
og giftust og bjuggu saman í 53
ár. Þau héldu upp á gullbrúðkaup
sitt í Keflavík, þar sem afkomend-
ur og vinir komu til að samgleðj-
ast þeim og þakka langa og trygga
vináttu.
Marta og Óli bjuggu fyrst á
Hafnargötu í Keflavík, en síðar
byggði Óli einbýlishús að Miðtúni
1 í Keflavík, þar sem þau bjuggu
í mörg ár, asamt fjölskyldu sinni.
Marta og Óli vom mjög samhent
og hamingjusöm alla ævi. Þau
komu öllum bömum sínum upp og
er það stór og fallegur hópur, sem
reyndust foreldrum sínum vel.
Böm þeirra vom tíu og eru öll á
lífí. Elstur er Ingi og þá Eiríkur,
Stefán, Sverrir, Hulda, Jóhann,
Albert, Reynir, Hjördís og Ólafur
Már. Þau eiga nú öll sínar Ijöl-
skyldur. Marta og Óli eiga því
marga afkomendur, sem em þeim
til mikils sóma. Auk þess var móð-
ir Mörtu, Guðrún Sveinsdóttir, í
heimili þeirra hjóna með dótturson
sinn. Heimilið var því stórt og
mikið unnið.
Ég kynntist Mörtu og Óla, þegar
ég árið 1942 kvæntist systur
Mörtu, Guðnýju. Myndaðist mikill
vinskapur ijölskyldna okkar, sem
hélst alla tíð síðan og aldrei bar
skugga á.
Oli lést fyrir rúmum fímm ámm
var þá mikill söknuður hjá Mörtu
og venslafólki. Oft fórum við í
Þrastaskóg með fjölskyldur okkar,
en þar átti ég lítinn sumarbústað.
Mikill missir er það mér og fjöl-
skyldu minni, að nú eru þau bæði
látin. Ljós í myrkrinu er þó hvað
Marta fékk góðan dauðdaga.
Marta og Ólafur bjuggu alltaf í
Keflavík, en ég og fjölskylda mín
í Reykjavík. Oft fómm við til Kefla-
víkur í heimsókn til Mörtu og Óla,
það vom skemmtilegar og ánægju-
legar heimsóknir. Margir geta sagt
frá slíkum heimsóknum, enda var
mjög gestkvæmt á því heimili og
fjölskylda Mörtu og Óla alltaf jafn
gestrisin. Ég og fjölskylda mín
þakka þeim öll árin.
Marta var trúuð kona, þó að hún
flíkaði því ekki. Hún mundi alltaf
orðin, sem presturinn, séra Eiríkur
Brynjólfsson á Útskálum, sagði við
hana á fermingardaginn og breytti
eftir þeim: „Vertu trú allt til dauð-
ans.“
Marta er látin og margir sakna
hennar, en mestur er söknuður
barna hennar og fjölskyldna þeirra.
Við vinir hennar og venslafólk
sendum þeim kærar kveðjur.
Mörtu kveðjum við með sökn-
uði. I guðsfriði, vinur.
Þórður Pálsson.