Morgunblaðið - 20.11.1992, Qupperneq 1

88 SIÐUR B/C
STOFNAÐ 1913
266. tbl. 80. árg. FÖSTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1992 Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Aho hvet-
ur tíl þjóð-
arsáttar
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara
Morgunblaðsins.
Gengisfall sænsku krónunnar
olli ekki neinum meiriháttar við-
brögðum í Finnlandi en gengi
finnska marksins hefur verið látið
fljóta um skeið.
Talsmenn útflutningsfyrirtækja
segja þó að fall krónunnar geti vald-
ið þeim erfiðleikum en finnskar vörur
keppa við sænskar á mörgum al-
þjóðamörkuðum. Uppsveifla hefur
verið í finnskúm útflutningi að und-
anförnu, meðal annars vegna þess
að markið hefur lækkað í verði og
samkeppnishæfnin því aukist.
Esko Aho forsætisráðherra segist
telja afar mikilvægt að árangur náist
nú í viðræðum um þjóðarsátt í efna-
hagsmálum Finna. Takist það ekki
geti gengiserfiðleikar Svía haft
hættulegar afleiðingar hvað varðar
vexti og gengi marksins.
-----*-■*■*----
GATT-samn-
ingnr nálgast
Washington. Reuter.
Samningamenn Evrópubanda-
lagsins (EB) og Bandaríkjastjórn-
ar sögðu að afar lítið hefði vantað
á að þeir næðu samkomulagi í
deilu um afnám tolla og hafta í
alþjóðaviðskiptum er þeir frest-
uðu GATT-fundi í gærkvöldi.
Af beggja hálfu var sagt að mik-
ill árangur hefði náðst og sest yrði
aftur að samningaborði á næstu dög-
um. Bandaríkjamenn hafa hótað við-
skiptastríði finnist ekki lausn á deilu
þeirra og EB um niðurgreiðslur í
landbúnaði fyrir 5. desember.
Eistar mót-
mæla land-
helgisbrot-
um Rússa
Moskvu. Reuter.
EISTAR sökuðu Rússa í gær
um að rjúfa landhelgi Eist-
lands með siglingu herskipa
við eyna Ruhnu á þriðjudag
og miðvikudag og mótmæltu
atburðunum formlega við
rússnesk yfirvöld. Sömuleiðis
var rússneski sendiherrann í
Tallinn krafinn skýringa á því
hvers vegna rússneskir landa-
mæraverðir skutu á eistneska
starfsbræður sína í fyrradag.
Vytautas Landsbergis forsæt-
isráðherra Litháens gagnrýndi
rússnesk yfirvöld í gær fyrir að
setja ný skilyrði fyrir brottflutn-
ingi rússneskra hersveita frá Lit-
háen. Skoraði hann á Rússa að
hverfa skilyrðislaust með heri
sína úr landi.
Fyrir skömmu frestaði Borís
Jeltsín Rússlandsforseti áætlun-
um um fyrirhugaða heimkvaðn-
ingu rússnesks herliðs frá Eyst-
rasaltsríkjunum þremur. Samn-
Sænska krónan fellur um 10% eftir að seðlabankinn lætur gengið fijóta
Stóðumst ekki kröftugt
áhlaup spákaupmanna
Rússneskur tundurspillir.
ingar tókust í fyrra um að brott-
flutningi þeirra lyki árið 1994.
Ástæðuna sagði hann meint
óréttlæti gagnvart rússneskum
minnihlutahópum í Lettlandi og
Eistlandi.
„Afstaða okkar hefur verið og
verður alltaf skýr. Erlendar her-
sveitir verða af hverfa úr landi
- skilyrðislaust," sagði Lands-
bergis í yfírlýsingu sem hann
sendi frá sér í gær.
Norska krónan verð-
ur áfram tenffd ECU
Ósló. Frá Jan Gunhar Furuly, fréttaritara Moruunblaðsins. ^ ^
■ Furuly,
NORÐMENN reyndu í gær að
veija norsku krónuna en sérfræð-
ingar í fjármálum sögðu óljóst
hvort norsk stjórnvöld myndu
neyðast til að fella gengið. „Teng-
ing norsku krónunnar við Evr-
ópsku mynteininguna [ECU] hef-
ur reynst okkur vel,“ sagði Sig-
björn Johnsen, fjármálaráðherra
Noregs. Norska þingið samþykkti
í gær með 104 atkvæðum gegn
55 að sótt verði um aðild að Evr-
ópubandalaginu.
Norski seðlabankinn reyndi að
takmarka skammtímalán til banka
og sagði að 40% refsivextir yrðu
lagðir á banka sem óskuðu eftir
óvenjulega miklum lánum. Fjármála-
sérfræðingar telja að spákaupmenn
kunni nú að beina sjónum sínum að
. Morgunblaðsins.
norsku krónunni með ófyrirsjáanleg-
um afleiðingum eftir atburðina í
Svíþjóð. Sviar eru ein helsta við-
skiptaþjóð Norðmanna og gengisfell-
ing í Svíþjóð dregur úr samkeppn-
ishæfni norskra útflytjenda, til að
mynda ( timburiðnaði.
Talsmenn Hægríflokksins á þingi
kröfðust þess í gærkvöldi að norsku
íjárlögin yrðu skorin verulega niður
vegna tíðindanna frá Svíþjóð og
þeirra áhrifa sem þau gætu haft á
norskan efnahag. Thorvald Stolten-
berg utanríkisráðherra taldi aðgerðir
Svía sýna að athafnafrelsi lítilla
þjóða væri afar lítið í gengismálum.
Dönsk verðbréf falla
ERIK Hoffmeyer bankastjóri
danska seðlabankans vísaði þvi
algerlega á bug í gær að gengis-
lækkun kæmi til greina í Dan-
mörku, að sögn danska útvarps-
ins.
Gengisfallið í Svíþjóð hafði strax
áhrif á danska verðbréfamarkaði.
Verðbréf féllu og erlendir fjárfestar
héldu að sér höndum. Efnahagssér-
fræðingar sögðu ljóst að gengisfell-
ingin í Svíþjóð myndi valda því að
mörg þúsund Danir misstu vinnuna.
Gert er ráð fyrir að Danir missi við
þetta útflutningstekjur er svari til
allt að tíu milljarða íslenskra króna.
Pressens Bild
Gagnrýnir sljórnarandstöðuna
Carl Bildt forsætisráðherra lét á fréttamannafundi í gær í ljós von-
brigði með að jafnaðarmenn skyldu ekki liðsinna stjóminni nú líkt og
í september, er stjóm og stjómarandstaða stóðu saman að tvennum
víðtækum neyðaraðgerðum. Hann vildi þó ekki kenna jafnaðarmönn-
um um gengisfallið og sagði spákaupmennsku hafa ráðið úrslitum.
- segir Carl Bildt forsætisráðherra
GENGI sænsku krónunnar féll um 10% síðdegis í gær er seðla-
banki landsins komst að þeirri niðurstöðu að vonlaust væri
að verja krónuna með stuðningsaðgerðum og lýsti yfir að
gengi hennar yrði nú látið fljóta. Gengið er því ekki lengur
bundið evrópsku mynteiningunni, ECU. Þrýstingur á krónuna
hafði vaxið undanfarna viku. Andvirði 160 milljarða sænskra
króna, nær allur gjaldeyrisforði landsins, hafði horfið úr landi.
„Okkur mistókst," sagði Carl Bildt forsætisráðherra í gær.
„Við stóðumst ekki kröftugt áhlaup spákaupmanna."
Sænska stjórnin ákvað aðfaranótt
fimmtudagsins að grípa til neyðarað-
gerða, í þriðja skipti á skömmum
tíma, og var jafnaðarmönnum skýrt
frá því hvað fælist í þeim. Þeir drógu
það hins vegar fram eftir degi í gær
að gefa upp afstöðu sína en síðdegis
kom í ljós að þeir voru andsnúnir
aðgerðunum. Þá tók seðlabankinn
ákvörðun um að fella gengið fremur
en að reyna á ný að streitast á móti
markaðinum með himinháum milli-
bankavöxtum, en þeir höfðu í gær-
morgun þegar verið hækkaðir úr
11,5% í 20%. Eftir að krónan var
látin fljóta lækkuðu þeir í 12,5%.
Gjaldeyris- og fjármálamarkaðir
lokuðu rúmri klukkustund eftir geng-
isákvörðun sænska seðlabankans.
Við lok viðskipta hafði sænska krón-
an fallið um 10% gagnvart Banda-
ríkjadollar og um 7%-8% gagnvart
þýska markinu.
Velferðin enn skorin niður ,
Jafnaðarmenn gátu ekki sætt sig
við nýjar niðurskurðartillögur sam-
steypustjómar borgaraflokkanna.
Það sem Ingvar Carlsson, formaður
Jafnaðarmannaflokksins, gat ekki
kyngt, var að lækka átti skatta á
fyrirtæki og draga úr félagslegum
bótum.
Bildt neitaði fullyrðingum um að
stjómin stæði of höllum fæti til að
geta gripið til raunhæfra efnahags-
ráðstafana og sagðist binda vonir við
að ný samstaða tækist með stjórn
og stjómarandstöðu um nauðsynleg-
ar kerfísbreytingar og ráðstafanir til
að koma í veg fyrir verðbólgu. Carls-
son sagði hins vegar að Svíar þyrftu
nú á sterkari stjóm að halda og sagð-
ist reiðubúinn að taka við lands-
stjóminni. Forsenda þess væri þó að
stefna stjómar sinnar hefði meiri-
hlutafylgi. Flokksstjóm Jafnað-
armannaflokksins hefur verið kölluð
saman til fundar í dag til að ræða
þá stöðu sem upp er komin.
„Tveggja áratuga sóun“
Sænskir efnahagssérfræðingar
segja ástæðu þess að aðgerðimar í
september dugðu ekki til vera að
ekki hafl verið tekið nægilega á þeim
mikla innbyggða fjárlagavanda, sem
til staðar væri né heldur kerfisvanda
sænsks atvinnulífs. „Við verðum að
hafa hugfast að sænskt efnahagslíf
er í molum. Við erum nú að súpa
seyðið af tveggja áratuga sóun í rík-
isfjármálum," sagði einn viðmælenda
Morgunblaðsins.
Sjá einnig baksíðu og miðopnu.
Yfirlýsing Sigbjöms Johnsen, fjármálaráðherra Noregs