Morgunblaðið - 28.11.1992, Blaðsíða 19

TiTsrr
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1992
Sitítfl JidaM'-iv'ð/ HlJitAUlilAyUAi uiy/uía/,
á blóðtappa minnkar mjög greini-
lega við meðhöndlun með omega-3
fítusýrum.
Bólgusjúkdómar
Sjúklingar sem hafa liðagikt og
eru meðhöndlaðir með fiskolíu,
virðast sumir hveijir finna minna
fyrir morgunstirðleika og aumum
liðum og lengri tími virðist líða
áður en þreytuverkir koma fram á
daginn. Ekki hefur þó verið greint
frá neinum mælanlegum breyting-
um af völdum fiskolíu meðal liða-
giktarsjúklinga.
Krabbamein
Faraldsfræðiathuganir og dýra-
rannsóknir benda til þess að sam-
band sé á milli mikillar neyslu á
mettaðri fitu og líkinda á því að
fá krabbamein í bijóst, ristil og
blöðruhálskirtil. Vissulega eru hér •
fleiri orsakaþættir í umhverfínu
sem geta haft áhrif og sambandið
því engan veginn ótvírætt. Áhrif
fjölómettaðrar fitu eru óþekkt.
Áðrir sjúkdómar
Fiskolíur virðast geta haft áhrif
á húðsjúkdóminn psoriasis þar sem
sjúklingar hafa talið að þær lini
kláða, minnki roða og húðflögnun
(hreisturmyndun). Ýmsar skýrslur
eru til sem sýna engin áhrif af
meðferð með fískolíu til dæmis
meðal mígrenisjúklinga.
Eins og augljóst má vera þá
hlýtur niðurstaða þessarar umfjöll-
unar að vera sú að fiskneysla hafi
jákvæð áhrif á heislu manna.
Hægt er að ráðleggja fólki að neyta
fisks 2-3 í viku og taka lýsi, en
fiskolíurnar EPA og DHA á lýsi
virðast hafa góð áhrif á hina ýmsu
starfsemi líkamans.
Hérlendis neytum við meiri fisks
en víða annars staðar en ef til vill
mættum við auka neyslu á feitum
fiski. Það er þó spuming hvort
þess sé þörf þar sem margir íslend-
ingar taka inn lýsi. Öll þessi um-
ræða um hollustugildi fisksins hef-
ur verið mjög jákvæð en við verð-
um að gera okkur grein fyrir að
þrátt fyrir að fiskur sé hin besta
fæða og geti haft áhrif á heiisu
landans til hins betra að þá verðum
við að taka með í reikninginn að
enn eru ýmis aðskotaefni í físki
órannsökuð. Er fiskurinn eins
hreinn og við viljum gefa í skyn?
Erlendir fískkaupendur krefjast nú
vottorða um það að fiskurinn sem
þeir kaupa sé ómengaður og að til
dæmis kvikasilfur sé innan ákveð-
inna marka. Fisk sem er laus við
eiturefni er hægt að selja sem
hreina hollustuvöru og benda á
fiskneyslu sem leið til bættrar
heilsu.
úr fiski minnka líkur á blóðtappa-
myndun vegna áhrifa sinna á blóð-
flögur og innsta lag æðanna, æða- •
þelið. Einnig er ljóst að blæðingar-
tími lengist jafnvel bara við það
að gefa omega-3 ríkt „fiskifæði".
Skýringin gæti verið sú að bæði
EPA og DHA hefta framleiðslu á
tromboxan A2 (TXA2), en það er
hvati sem örvar samloðun blóð-
flaga.
Islenskar rannsóknir hafa enn-
fremur sýnt að fæðufítan hefur
mikil áhrif á samsetningu hjarta-
vöðvans sjálfs og að tilraunadýr
sem fóðruð voru á þorskalýsi voru
hæfari öðrum til að þola mikið
streituálag á hjartað.
Áhrif skelfisktegunda
Margar skelfísktegundir eins og
t.d. rækjuna má telja til þeirra
matvæla sem eru kólestrólrík,
ásamt innmat og eggjum. Kól-
esteról í fæðu er ekki sá þáttur
mataræðisins sem hefur mest áhrif
á styrk kólestróls í blóði heldur er
það magn mettaðrar fítu í fæðinu
eins og að framan greinir.
Samt sem áður getur minnkuð
neysla á kólesterólríkum matvæl-
um haft þýðingu við lækkun kól-
esteróls í blóði ef neyslan hefur
verið mjög mikil fyrir. Það að forð-
ast neyslu á skelfiski hefur þess
vegna verið hluti fæðismeðferðar-
innar við of háu kólesteróli meðal
annars í Bandaríkjunum.
En samkvæmt bandarískum
skýrslum, þá ættu um 60 milljónir
Ameríkana að leita sér hjálpar við
að breyta mataræði sínu til að
lækka kólesterólstyrk í blóðinu.
Ákveðnar rannsóknir benda þó
til þess að neysla margra skelfisk-
tegunda geti haft jákvæð áhrif og
hindrað þróun æðakölkunar frem-
ur en öfugt. í þessu sambandi
hafa hörpudiskur, ostrur og krækl-
ingur sýnt sig vera áhrifamestu
tegundimar enda ríkar af omega-3
fitusýrum, en krabbakjöt stendur
síðan þessum tegundum næst. Þeir
sem að þessari rannsókn stóðu
töldu ekki að neysla rækju og
smokkfisks hefði neikvæð áhrif
þrátt fyrir hátt kólesterólinnihald.
Tafla 2 sýnir magn af omega-3
fítusýrum og kólesteróli í ýmsum
skelfisktegundum og til saman-
burðar einnig í þorski, laxi, kjúkl-
inga- og nautakjöti.
Tafla 2.
Magn í 100 grömmum af hrárri
vöru
omega-3 kólesteról
Htusýrur milligrömm
Hörpudiskur grömm 0,74 27
Kræklingur 1,03 37
Ostrur 0,72 48
Krabbakjöt 0,39 72
Rækja 0,36 147
Smokkfiskur 0,52 231
Þorskur 0,20 42
Lax 1,90 66
Kjúklingakjöt 0,11 64
Nautakjöt 0,16 85
þol. Ennfremur virðast fjölómett-
aðar fitusýrur hafa öfug áhrif og
tilgáta í kjölfar þessara athugana
leggur mesta áherslu á jákvæð
áhrif omega-3 fítusýranna. Ef eitt-
hvað er hæft í þessum tilgátum,
sem enn verða að teljast vangavelt-
ur, geta þær verið skýringin á
minni tíðni sykursýki meðal íslend-
inga (innan við 1% þjóðarinnar)
en meðal nágrannaþjóða okkar
(2-3%).
Fiskur sem lyf
í erlendum rannsóknum hafa
verið gerðar tilraunir sem leitast
við að svara því hvort og þá hve-
nær, hvar og hvemig hælgt sé að
nota fiskolíur til þess að ráða bót
á heilsubresti eða sem lyf.
Mest notaða blandan MaxEPA
fiskolíublanda sem inniheldur 18%
EPA, 12% DHA og 0,6% kólester-
ól. Skammtarnir sem mest hafa
verið notaðir eru eitt og tíu grömm
af EPA daglega en einnig hafa
verið gefnir stærri skammtar.
MaxEPA er olía unnin úr holdi
fisksins og inniheldur hún minna
af fítuleysnum vítamínum en lýsi
sem er fita úr lifrinni eins og að
framan greinir. Lýsi er ekki hægt
að gefa í jafn miklu magni þar sem
skammtar fituleysinna vítamína
yrðu of háir.
í nýlegri breskri grein segir frá
því að farið sé að notá fisk sem lyf
á sjúkrahúsum. Allir vita að hollur
matur stuðlar að bættri heilsu og
víða er farið að líta á mataræði á
sjúkrahúsum sem sérstakn þátt í
meðferðinni sem þar er veitt. Þar
er fiski og öðrum sjávarafurðum
gert hátt undir höfði. Sumir telja
rétt fæði jafn ómissandi og lyf og
læknisaðgerðir. Er þá lögð áhersla
á að prótein, kolvetni og fita séu
í réttum hlutföllum í fæðunni og
einnig að hún sé trefjarík. Ein leið-
in til að mæta þessu eru aðal-
máltíðir sem bjóða upp á fisk með
grænmeti, og þá aðallega þorsk,
ýsu og skarkola en líka lax, silung
og skelfisk.
Ýmsar rannsóknir hafa verið
gerðar á áhrifum fisks í stað lyfya
á marga mismunandi sjúkdóma og
hér á eftir verður minnst á nokkra
þeirra.
Blóðþrýstingur
Meðhöndlun með MaxEPA
blöndu hefur sýnt að hún lækkar
efri blóðþrýstingsmörk (slagbils-
þrýsting) hjá venjulegu fólki og
hjá sjúklingum með mildan há-
þrýsting. Af þessum má sjá að
áhrifin eru ekki mjög mikil og það
hefur ekki tekist að sýna fram á
lækkun neðri blóðþrýstingsmarka.
Blóðtappamyndun og áhrif á
æðaveggi
Eins og áður hefur komið fram
þá lengist blæðingartími og hætta
Guðrún Krístín Sigurgeirsdóttir
er matvælafræðingur og Inga
Þórsdóttir er dósent í
næríngarfræði við HÍ.
Sykursýki og fiskneysla
Tilgátan um að mikil fituneysla
auki hættu á fullorðinssykursýki
eða insúlínóháðri sykursýki, sem
nú er oft kölluð týpa 2 af sykur-
sýki, er gömul en virðist nú vera
að fá byr undir báða vængi. Mikil
heildar fituneysla er oft fylgifiskur
ofeldis og þar með offítu, en offit-
an er oft á tíðum ástæða týpu 2
af sykursýki þar sem hún veldur
minnkuðu næmi líkamsfruma fyrir
insúlíninu. Næmi frumanna fyrir
þessu hormóni er nauðsynlegt til
þess að þær geti nýtt sér blóð-
sykurinn og hækkar hann að öðr-
um kosti óeðlilega mikið.
Nýlegar rannsóknir benda til
þess að neysla mettaðrar fitu sem
slíkrar, burt séð frá offitu eða
þyngd einstaklingsins, geti minnk-
að insúlínnæmi og svokallað sykur-
Við sýnum í dag og næstu daga hin frábæru
leðursett frá NATUZZI Ítalíu.
Rauð — blá — græn — bleik — lilla — brún — svört.
Verð sem allir ráða við.
Opiö laugard. kl. 10-14.
V'alhnsgögn
Ármúla 8, símar 812275 og 685375.
SKEMMTUN ALLAi
ÁRSINS HRING
Sögu-
stund
365 valdir kaflar
úr íslenskum
barnabókmenntum
•'O
J?r \l aVI.
5
l TT
% SKjf
—j \ *
rl *
2.980^
Sögukaflar, œvintýri, þjóösögur og
barnaljóö; sýnishorn af því besta sem
íslenskir höfundar hafa skrifaö fyrir
börn. Ein sögustund á dag í heilt ár.
Þessi bók sparar leit aö lestrarefni og
leiöir hugann aö ótal sögum og
höfundum sem vert er aö kynna sér
betur. Silja Aöalsteindóttir tók saman
og endursagöi.
Þessi bók er ómissandi fyrir börn
sem eru sólgin í sögur og alla þá
sem vilja lesa fyrir þau.
Mál l|V|i og menmng
LAUGAVEGI 18, SÍMI (91) 24240 & SIÐUMÚIA 7-9, SÍMI (91) 688577