Morgunblaðið - 29.11.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1992
Líf bresku konungsfjölskyldunnar er orðið líkast óendanlegri sápuóperu
ELÍSABET Bretadrottning hefur
orðið fyrir hverju áfallinu á fætur
öðru í ár og þvi er engin furða
að hún skuli hafa lýst árinu sem
annus horribilis í ræðu í vikunni.
Hvert hneykslismálið hefur rekið
annað í fjölmiðiunum vegna hjóna-
bandserfiðleika í fjölskyldu
drottningarinnar og nú síðast varð
bruninn í Windsor-kastala til þess
að hún lét undan kröfum um að
skattfríðindi hennar yrðu afnum-
in. Sýna skoðanakannanir að 80%
Breta telji réttmætt að konungs-
fjölskyldan greiði skatt. Windsor-
ættin hefur ekki staðið jafn illa
að vígi á þessari öld frá því Ját-
varður VIII afsalaði sér konung-
dómi árið 1936 ogýmsirteljajafn-
vel að árið 1992 sé það ömurleg-
asta I sögu konungsfjölskyldunnar
frá því árið 1649, er Oliver Crom-
well lét hálshöggva Karl fyrsta
Bretakonung. Vangaveltur um
hvort konungsveldið sé nú í þann
mund að Iíða undir lok er ekki
lengur bara að finna á síðum
breskra æsifréttablaða heldur eru
flest virtustu blöð veraldar farin
að velta þeim möguleika fyrir sér.
Hjónabönd þriggja af fjórum
börnum Elísabetar drottn-
ingar hafa verið undir smá-
sjá fjölmiðla í ár og er farið
að kalla ástandið í konungsfjölskyld-
unni „Palace Dallas"; raunveruleik-
inn er orðinn að óendanlegri sápu-
óperu, sem farinn er að slá flestum
„sjónvarpsfyrirmyndunum" við.
Anna prinsessa og Mark Philips
fengu skilnað í apríl eftir 18 ára
hjónaband og er henni nú fijálst að
gifta sig að nýju eftir að búið er að
setja niður deilur um skiptingu 1.524
brúðkaupsgjafa. Andrés prins og
Sarah Ferguson skildu að borði og
sæng og nokkrum mánuðum síðar
birti dagblaðið Daily Mirror myndir
á forsíðu af hertogaynjunni hálfn-
aktri láta vel að John Bryan, sköllótt-
um auðjöfri frá Texas, að bömum
sínum aðsjáandi.
Verður Karl aldrei konungur?
Hjónabandserfíðleikar Karls krón-
prins og Díönu prinsessu hafa reglu-
lega verið umfjöllunárefni æsifrétta-
blaða og fregnir herma að þau hafí
samið um að búa hvort í sínu lagi
en halda hjónabandinu gangandi að
nafninu til. í bók Andrews Mortons
um Díönu, sem gefín var út fyrr á
árinu, er dregin upp mjög sorgleg
mynd af hinu konunglega hjónabandi
og því meðal annars haldið fram að
Díana hafí að minnsta kosti fímm
sinnum reynt að stytta sér aldur
sökum óhamingju. Þýska tímaritið
Spiegel lýsir áhrifum þessara upp-
ljóstrana á breskan almenning þann-
ig að draumaprinsinn Karl hafi á
einni nóttu breyst í herfilegan frosk.
Umfjöllun fjölmiðla um upptökur
á samtölum Karls Bretaprins og Dí-
önu við meinta elskhuga sína hafa
líka kynt undir kröfum um að kon-
ungsveldið verði lagt niður og komið
Brúðkaup í Töfralandi Draumaprinsinn Karl hefur á einni nóttu breyst í herfílegan frosk.
á lýðveldi. Því hefur jafnvel verið
haldið fram að lýðveldissinnar hafi
látið bresku leyniþjónustuna, MI5,
taka upp samtal Karls og gamallar
vinkonu hans og giftrar konu, Cam-
illu Parker-Bowles, 15. desember
1989, til að grafa undan krónprinsin-
um og konungsveldinu. í símtalinu,
sem birt var í breskum síðdegisblöð-
um á dögunum, lýsti prinsinn ást
sinni til Camillu á mjög opinskáan
hátt. Nokkrum mánuðum áður hafði
Sun birt upptöku af áþekku símtali
sem Díana hafði átt við vin sinn,
James Gilbey, á gamlárskvöld 1989.
Á móti má benda á að það væri
óneitanlega ákveðin kaldhæðni ör-
laganna ef grunur um ástarútúrdúra,
hvort sem er í orði eða á borði, yrðu
bresku konungsfjölskyldunni að falli,
en meðal þekktustu forfeðra núver-
andi valdhafa er Hinrik áttundi, sem
ekki hikaði við að slíta sambandið
við páfa til að fá sínu framgengt í
ástarmálunum.
Margir sem eru kunnugir í Buck-
ingham-höll telja samt óhugsandi að
Karl geti orðið konungur eftir það
sem undan er gengið. Bresk æsi-
fréttablöð hafa jafnvel haldið því
fram að Karl hafí sjálfur beðist und-
an því að verða krýndur konungur,
en talsmaður drottningarinnar vísar
því algjörlega á bug. Þrálátur orð-
rómur er þó á kreiki um að drottning-
in hyggist ekki draga sig í hlé næstu
10-20 árin, en hún er nú 66 ára og
gæti náttúrlega orðið jafn langlíf og
drottningarmóðirin, sem er 92 ára.
Að þeim tíma liðnum gæti hún til-
nefnt Vilhjálm prins, son Karls og
Díönu, sem ríkisarfa.
Fjórða barn drottningarinnar, Ját-
varður prins, sem er 28 ára gamall,
I virðist ekki á þeim buxunum að
Hneyksll Bresk æsifréttablöð hafa
velt sér upp úr einkalífí konungsfjöl-
skyldúnnar.
ganga í hjónaband og í slúðurdálkum
nokkurra blaða hefur ítrekað verið
ýjað að því að hann sé samkyn-
hneigður. Aftur og aftur eru dregnar
fram einhveijar fegurðardísir sem
halda slíku fram og vitna til eigin
reynslu af prinsinum því til stuðn-
ings. Nú síðast komst slíkur orðróm-
ur á kreik í byijun þessa mánaðar í
kjölfar yfírlýsinga sænskrar fyrir-
sætu, Ulriku Jonsson.
Konung-dæmið dýrt í rekstri
Framlag breska ríkisins til drottn-
ingarinnar og fjölskyldu hennar
vegna skyldustarfa þeirra nemur um
9,8 milljónum punda á ári, hartnær
milljarði ISK. Drottningin fær jafn-
virði um 750 milljóna ISK á ári, en
þess ber að geta að 75% þeirrar fjár-
hæðar fer í að greiða starfsmönnum
hennar laun. Að auki greiðir ríkið
fyrir viðhald á fimm höllum fjölskyld-
unnar, rekstur lystisnekkjunnar Brit-
anníu með 256 manna áhöfn, auk
einkalestar, flugvéla og þyrlna sem
fjölskyldan notar. Alls nema þessar
greiðslur jafnvirði rúmra sex millj-
arða ÍSK.
Breska ríkið hefur greitt sem svar-
ar rúmum tveimur milljörðum ÍSK
fyrir rekstur hallanna og breska rík-
isendurskoðunin ákvað á miðvikudag
að fyrirskipa rannsókn á því hvernig
þessum fjármunum hefur verið varið.
Robert Sheldon, yfirmaður stofnun-
arinnar, sagði að rannsóknin hefði
verið ákveðin vegna þess að hallirnar
væru ekki tryggðar og því ekki háð-
ar ströngum reglum sem trygginga-
fyrirtæki hafa sett um öryggi og eld-
varnir.
Elísabet Bretadrottning lýsti því
fyrst yfir árið 1952, er hún tók við
völdum, að hún væri reiðubúin að
greiða skatta, væri það ósk þingsins.
Nú bendir fiest til þess að sú verði
loks raunin en bresk skattyfírvöld
eiga mjög vandasamt verk fyrir
höndum þegar kemur að því að meta
af hveiju drottningu beri í raun að
greiða skatta. Hvaða „tekjur“ hennar
eða eignir eru skattskyldar og hvaða
skattprósentu ber að styðjast við?
Það hefur lengi verið hálfgert rík-
isleyndarmál hversu miklar eignir
Bretadrottning, sem stundum hefur
verið kölluð ríkasta kona veraldar,
eigi í raun og mat manna á því ver-
ið ærið misjafnt. Heimildir breska
dagblaðsins Daily Telegraph í Buck-
ingham-höll herma þó að innleysan-
legar fjárfestingar hennar séu um
50 milljónir punda eða sem samsvar-
ar um 5 milljörðum ÍSK. Árstekjur
drottningar, reiknaðar út frá þeirri
tölu, ættu því að nema um 5 milljón-
um punda (500 milljónir ÍSK) á ári
og má gera ráð fyrir að skattstofn
drottningar verði nærri þeirri tölu.
Þá geta skattyfírvöld ekki búist við
að skatttekjur vegna Bretadrottning-
ar verði mikið meiri en 2 milljónir
punda á ári.
Það er gífurlega vandasamt að
meta eignir Bretadrottningar til fjár
en segja má að þær skiptist í þijá
flokka. I fyrsta lagi ber að nefna
eignir þær sem tilheyra í raun kon-
ungdæminu en ekki konungi eða
drottningu hvers tíma persónulega.
Undir þessa skilgreiningu falla Buck-
ingham-höll, Windsor-kastali, skart-
gripir embættisins, frímerkjasafn
konungdæmisins o.s.frv. í öðru lagi
má nefna eignir sem að nafninu til
heyra undir konung/drottningu en
tilheyra í raun þjóðinni. Eru lendur
konungdæmisins dæmi um slíkar
eignir, en allt frá miðöldum hefur
konungdæmið þurft að bera kostnað
vegna þeirra. í þriðja lagi má svo
nefna einkaeign drottningar, sem
metin er á 100 milljónir punda, og
einkafjárfestingar hennar, sem áður
voru nefndar.
En munu skattgreiðslur af hálfu
konungsfjölskyldunnar nægja til að
friður komist á í kringum hana að
nýju? Hið virta dagblað Daily Tele-
graph hvetur að minnsta kosti til
þess að svo verði í forystugrein á
föstudag, sem ber yfírskriftina „Tími
til að semja um vopnahlé". Þar segir
m.a.: „Drottningin hefur á mjög
dramatískan hátt komið til móts við
gagnrýnendur sína. í einu vetfangi
á konungsfjölskyldan að verða ögn
líkari okkur hinum. En ef gagnrýn-
endumir kunna sér hóf munu þeir
nú sitja á sér. Drottningin er ekki
nærri því eins rík og margir útreikn-
ingar hallærislegra leikmanna á and-
virði halla og fjársjóða konungsfjöl-
skyldunnar benda til, ekki síst eftir
Windsorbrunann. Ef engir töfrar
væru lengur til staðar .. . ef jafnvel
prinsar yrðu fómarlömb daglegra
vandamála og yrðu að missa forrétt-
indi sín líkt og dagblaðið Sun leggur
til yrði til lengdar erfítt að réttlæta
tilvist konungdæmisins." „Töfr-
arnir“ sem leiðarahöfundur Daily
Telegraph talar um vom þegar á síð-
ustu öld nefndir af Walter Bagehot,
helsta stjórnskipunarfræðingi Breta
fyrr og síðar, sem ein helsta forsenda
konungdæmis á Bretlandi. Nú hefur
breyskleiki bama Elísabetar Breta-
drottningar stefnt þeim í hættu.
„Ástarævintýrin" og vandamálin
konunglegu era einfaldlega allt of
hversdagleg til þess að yfír þeim
svífí ævintýra-, hvað þá töfraljómi.
I
I
\
I
\
>
I