Morgunblaðið - 10.12.1992, Blaðsíða 10

MORGUNliLÁÐÍÖ HMMTt’DAGUR íol DUSEMBER 19tó
10 .
Loftur Atli
Hallgrímur Helgason við nokkur verka sinna.
Hallgrímur Helgason
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
í neðri sölum Nýlistasafnsins
stendur nú yfir sýning á ljós-
myndaverkum ungs listamanns,
Lofts Atla Eiríkssonar, sem hefur
nýlega lokið námi í ljósmyndun og
frjálsri myndlist frá Listastofnun
Kalifomíu í Los Angeles. Á sama
tíma stendur einnig yfir önnur sýn-
ing hans í Gallerí G15 við Skóla-
vörðustíg, svo segja má að Loftur
Atli komi víða við þessa dagana.
Þær tvær sýningar sem hér um
ræðir sýna ólíkar hliðar á listsköp-
un hans, og helgast væntanlega
nokkuð af húsnæðinu, hvað er sýnt
á hvorum stað, en jafnframt er um
að ræða mismunandi áhersluþætti
í því hvemig ljósmyndatæknin er
notuð við gerð verkanna.
í Gallerí G15 getur að líta nítján
ljósmyndir, sem allar era án titils,
og era flestar unnar með gelatín
silfur prenti eða platinum/pallad-
ium prenti. Hér er um að ræða
nokkuð hefðbundnar nektarmyndir
og ljósmyndir af landslagi, þar sem
uppstilling, sjónarhorn, lýsing, og
klipping rammans ræður mestu um
heildarsvipinn. Loftur Atli kann vel
til verka; samsetningar eru
skemmtilegar (t.d. í nr. 9) og lýs-
ingin rótar oft upp í einföldum
uppstillingum (nr. 10). Uppsetn-
ingarnar era stundum nokkuð
flóknar, en ná þó sterkum tökum
á áhorfandanum, og má benda á
nr. 17 í því sambandi.
Verkin sem Loftur Atli sýnir í
Nýlistasafninu era öllu stærri um
sig, og unnin á fjölbreyttari hátt.
Þau bera nokkurn vott um þá til-
raunastarfsemi, sem jafnan fer
fram í öllu listnámi, þar sem þan-
þol miðilsins er reynt til hins
ítrasta. Hér hefur listamaðurinn
náð fram nokkrum verkum sem
vísa til fleiri átta en aðeins þeirrar
tækni, sem hann nýtir við verkin.
Minnisvarðar era listamannin-
um hugleiknir, og þrjú athyglis-
verðustu verkin hér tengjast slíku.
— Minnisvarði á norðurslóð“ (verk
nr. 1) er helgaður einni helstu út-
flutningsvöra landsmanna, og er
nokkuð skemmtilega settur upp;
verk nr. 4 fjallar um þau virðulegu
efni og minni sem tengjást minnis-
vörðum (marmara-formica), en
stærsta verkið, — Minnsvarði an-
oriymusar" (nr. 5), er einna for-
vitnilegast; það er samsett úr fjölda
ljósmynda af slitnum, skökkum og
skældum legsteinum, sem raðast
þétt saman. Haustlitir og fallin
lauf gefa þessu öllu síðan það yfir-
bragð hrömunar og dauða, sem
viðfangsefnið kallar á.
Loftur Atli sýnir með verkum
sínum á þessum tveimur sýning-
um, að hann hefur öðlast góða
kunnáttu á sviðum ljósmynda-
tækninnar, og ijölbreytt efnistök
hans bera vott um fijóa myndsýn.
Þessir þættir eiga væntanlega eftir
að einkenna verk hans áfram, og
verður fróðlegt að fýlgjast með
þróun þessa unga ljósmyndara í
framtíðinni.
Sýningu Lofts Atla í neðri sölum
Nýlistasafnsins við Vatnsstíg lýkur
sunnudaginn 13. desember, en
sýningin í Gallen' G15 við Skóla-
vörðustíg stendur til aðfangadags,
24. desember.
í efri sölum Nýlistasafnsins
stendur nú yfir sýning á verkum
myndlistarmannsins Hallgríms
Helgasonar, sem hann hefur gefið
nafnið „Portrett", en það er jafn-
framt nafn allra verkanna sem
hann sýnir hér.
Hallgrímur hóf sinn sýningar-'
feril í myndlistinni fyyir um ára-
tug, og hefur haldið eirikasýningar
bæði hér heima og í Bandaríkjun-
um, þar sem hann bjó um árabil.
Hann hefur og tekið þátt í fjölda
samsýninga, og á að baki störf á
fleiri sviðum listanna; þar má
nefna ritstörf, gerð útvarpsþátta
oog myndskreytingar í blöð og
bækur. Flestir minnast eflaust hins
óvenjulega framtaks svo ungs
listamanns þegar hann efndi til
stórrar yfirlitssýningar að Kjarv-
alsstöðum snemma árs 1991, þar
sem gat að líta afrakstur vinnu
hans á fimm ára tímabili.
Sýningin í Nýlistasafninu er sú
fýrsta sem Hallgrímur heldur frá
því yfirliti, og því er áhugavert að
sjá hvað hann hefur unnið síðan,
og hvort þar megi merkja áhrif
umhverfisins á einhvern hátt, en
listamaðurinn hefur að mestu búið
í París undanfarið. Það verður
fljótt ljóst að Hallgrímur hefur
notið þess að fylgjast með fólki í
stórborginni, og síðan leitað leiða
til að festa það á léreft með
ákveðnum hætti.
í þessum myndum leitast lista-
maðurinn ekki eftir að lýsa ein-
stökum persónum, heldur dregur
hann fram sérkennilegt útlit,
óvenjuleg einkenni í andlitsfalli,
hári o.s.frv. í eins fáum dráttum
og mögulegt er. Því má fremur
tala um karakterlýsingar en port-
rett, og í flestum myndanna er
stutt yfir í karikatúr, skopmynd-
ina, en kímni hefur oft verið ríkur
þáttur í myndlist Hallgríms.
í hveiju verki er farið eins spar-
Örlög ráða?
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Helga Guðrún Johnsen og Lydia
Pálsdóttir Einarsson: Lífsganga
Lydiu. Útgefandi: Vaka Helga-
fell 1992. Ljósmynd á kápu:
Magnús Hjörleifsson, Kápu-
hönnun: Búi Krisljánsson.
Það er óhugsandi að lesa eða
skrifa um bókina Lífsganga Lýdi,ú
nema gefa sig örlögum á vald.
Lydia fæddist í Þýskalandi árið
1911. Strax í bemsku- var hún
umkringd örlögum sírium. Faðir
hennar serri var doktor í efnafræði
var kallaður í herinn 1914 og eftir
það var persónulegum kynnum að
mestu lokið. Þó rækti hann nokkuð
lengi samband við barnið sitt bréf-
lega, en einnig það tók enda.
Um móður sína vissi hún næsta
lítið nema að hún væri módel við
listaháskólann í Miinchen. Foreldr-
ar Lydiu vora ekki giftir og Lydia
segir: „Líklega hefur þetta litla
bam verið til trafala fyrir konu sem
vildi njóta lífsins. Þess vegna var
ég send til ömmu.“ Það var móður-
amma Lydiu og hjá henni ólst hún
upp. Móður sína sá hún sjaldan í
uppvextinum og kynntist henni
raunverulega ekki fyrr en löngu
seinna. í bemsku fannst henni
móðirin sýna sér kulda og áhuga-
leysi. Aftur var samband hennar
við ömmu sína innilegt og ljóst er
að uppeldi bamsins hefur mótast
af því að vera ein með ömmu sinni.
Paul móðurbróðir Lydiu var leir-
munasmiður og hjá honum lærði
hún að hnoða leir og búa til skraut-
muni. Seinna settist hún í handíða-
skólann í Múnchen.
í Múnchen vora þau í ástarsam-
bandi, móðir Lydiu og Guðmundur
Einarsson frá Miðdal, sem þá nam
margþættar listir við listaháskól-
ann. Lydia var þá stálpað barn og
féll illa við þennan ástmann móður
sinnar þá sjaldan hún hitti hann>
En örlögin ætluðu þeim Guð-
mundi meiri og varanlegri kynni.
Átján ára flutti hún til móður sinn-
ar, sem þá var gift á íslandi lista-
manninum Guðmundi — einmitt til
að vinna að leirmunagerð í List-
vinahúsinu, sem Guðmundur var
nýbúinn að koma á fót. Mikil lífs-
reynsla ringrar stúlku var að baki
er hún yfirgaf Þýskaland. Hörm-
ungar styijaldar, dauði vina og
vandamanna — og skilnaðurinn við
þá manneskju er hún hafði unnað
mest og sá aldrei framar — ömmu
sína.
Ung og æskuglöð tók hún nærri
sér kuldalegt samband móður sinn-
ar og'Guðmundar sem var talsvert
yngri en kona hans. Og nú réðust
örlaganornimar hart að Lydiu og
Guðmundi og fengu ástargyðjuna
til liðs við sig, en skutu um leið
hárbeittum örvum í hjarta eigin-
konunnar, sem átti sér einskis úr-
kosta, en varð þó af vitrari og
meiri er fimm litlar mannverar
komu í heiminn, hver af annarri
og veittu henni þá lífsfyllingu og
ást, til æviloka, er hún hafði ekki
áður kynnst. Öll saklaus ömmu-
börn. Lydia var hamingjusöm og
virðist hafa verið fijáls, næstum
eins og fuglinn fljúgandi. Hún kleif
fjöll utan lands og innan með Guð-
mundi. Vann með honum í flestu
því er hann tók sér fyrir hendur.
Hann var maður eigi einhamur
eins og unaðsstaðurinn þeirra
Lynghóll ber vitni um. Enn eru
örlaganornir að verki. Mikill lista-
maður getur af sér mikinn og
heimsþekktan listamann fyrir
skyndikynni. Lydia segir um fæð-
ingu Errós: „Tíðindin komu eins
og reiðarslag. Ég átti bágt með
að trúa þessu í fyrstu, en þegar
raunveruleikinn rann upp fyrir mér
varð ég mjög sár eins og gefur að
skilja."
Lydia Pálsdóttir Einarsson
Margar raunir sóttu þau Guð-
mund heim ekki síst á styijaldarár-
um er harðar aðfarir vora gerðar
ívar Björnsson: Liljublóm. Útgef-
andi: Höfundur. Reykjavík 1992.
Liljublóm geymir fimmtíu og
fimm ljóð, sum löng og efnismikil
að hætti liðinna skálda. Þetta er
ljóðabók manns sem horfir yfir far-
inn veg, að mestu sáttur við lífíð
sér þó misfellur og gráan veraleika,
tekur það stundum alvarlega en oft
er stutt í glettni: /... það var með
Evu, að guð komst á toppinn, /kór-
ónaði sköpunarverkið, /jafnt ytra
borðið sem innsta kjarnann, /vatt-
arlagið og hjartalagið. / Eva var
síðasta sköpunarverk guðs, /áður
en hann settist í helgan stein. /
Honum sé lof og dýrð. /
Ástin á landinu og lífi í náttúr-
unni er rauður þráður — eyðilegar
æskustöðvar seiða: /Ég á mér un-
aðsreit /í einangraðri sveit /við fjörð
í fjallasal /í fjögram skógardal. /Ég
átti æsku þar /og unaðslegt það
að þeim. Óheilindi vina og sumra
annarra listamanna tóku þau nærri
sér. Stærsta sorgin var að missa
þijú börn í móðurkviði, eitt full-
burða. En börnin fimm hafa ekki
brugðist vonum foreldra sinna. Öll
mannvænleg og sum landsþekkt
eins og hann Ari Trausti. Elskuleg-
ar fjölskyldur, stór afkomendahóp-
ur og efnilegur.
Lydia er örlagatrúar. Guðmund-
ur dó um aldur fram 1963, þá 68
ára: „Ég er þeirrar trúar að örlög
okkar séu öll ákveðin fyrirfram og
fyrir löngu sé búið að úthluta tíma
hvers og eins á jörðinni.“
Þetta er viðkvæm ævisaga og
áreiðanlega hefur verið vandasamt
að færa hana í letur. En Helga
Guðrún hefur verið þeim vanda
vaxin. Henni tekst vel til og áber-
andi nærfærni hennar hefur án efa
auðveldað henni verkið. Málfarið
er vandað og útgáfa falleg.
var. /Nú er þar eyðibyggð, /hún á
þó mína tryggð.
Rím, stuðlar og höfuðstafir era
skáldinu nærtæk, þótt það bregði
öðra ljóðformi fyrir sig.
Steinsteypa
Ég trúði á varanleg auðæfi,
plltryggðan gróða,
í gervi steinsteypumassa
í veggjum háum,
og draumurinn æðsti, einbýlið,
villan mín góða
endurbatt loks á hokur
í kumböldum lágum
Skáldið er heimspekingur í eðli
sínu, ljóðin vitna um það hvar sem
hann ber niður á lífsferlinu, í for-
tíð, samtíð eða framtíð. Honum er
jafnan hugstæðara það sem vel er
gert, en vekur þó máls á því sem
miður fer án þess að fram komi
áreitni eða beiskja: /... Allt þetta
/slæma og /Ijóta og leiða /sem lifð-
LILJUBLÓM
lega með efnið og hægt er; bak-
grannur er enginn, og áferð er
aðeins látin koma fram í áherslu-
þáttum hverrar myndar, sem síðan
er oft styrkt með djörfu litavali.
Þessi einföldun gengur svo langt
að listamaðurinn gerir í nokkram
verkum tilraun með að láta efnið
nægja; gamlir bolir og bættar j
peysur eru strengdar á ramma og
vísa þannig til þeirrar persónu, sem
áður klæddist viðkomandi flík.
Þetta gengur upp í þeim tilvikum
þar sem einhver sérkenni era á
flíkinni, en síður í öðrum.
Hér era á ferðinni myndir af
fólkinu á götunni, manneskjum
sem við sjáum rétt bregða fyrir.
Það er rétt athugað hjá listamann-
inum, að við munum sjaldan meira
en fáein einkenni þeirra sem við
mætum, en annað hverfur í skugg-
ann; þessi einkenni magnast upp
og bera uppi minninguna, sem
verkin byggja á. Það er nokkuð
djarft að tefla slíkum einfaldleika
fram sem uppistöðu heillar sýning-
ar, en það tekst hér vegna þess
að samræmis er gætt í hvívetna,
og engin einstök verk skera sig úr
á áberandi hátt, þó vissulega séu
nokkrir karakterar öðrum minnis-
stæðari.
Þessu samræmi og áhersluleysi
er fylgt eftir í sjálfri uppsetningu
sýningarinnar, sem er látin virka
nokkuð tilviljanakennd. Það er ekki
endilega jaftit bil á milli mynda á
veggjunum, og nokkrar standa í
bunkum, þar sem gestir geta flett
í gegnum þær, Iíkt og myndaalb-
úm; þetta er í góðu samræmi við
viðfangsefni verkanna, hinar óljósu
og tilfallandi minningar um fólk.
Sýning Hallgríms Helgasonar í
efri sölum Nýlistasafnsins við
Vatnsstíg stendur til sunnudagsins
13. desember.
Nýjar
bækur
■ Út er komin bókin
Thelma — Saga Thelmu
Ingvarsdóttur. Rósa Guð-
bjartsdóttir skráði.
I kynningu útgefenda segir
m.a.: „Þetta er saga stúlkunn-
ar úr Skeijafirðinum sem
sautján ára gömul hélt ein út
í heim til að láta drauma sína
rætast. Hún var kjörin fegurð-
ardrottning Norðurlands og
var um skeið ein eftirsóttasta
fyrirsæta heims. En eftir nær
tuttugu ára hjónaband komst
hún að því að hamingjan er
hverful.
Útgefandi er Iðunn. Bókin
er prýdd fjölda mynda.
Prentbær hf. prentaði. Verð
2.980 kr.
Ivar Björnsson frá Steðja
um við /þar /er nú gleymt, /hið
besta /til endaðra /ævinnar skeiða
/aleitt / vor hugur /fær geymt./
Hlýtt hugarþel einkennir ljóðin
þegar skáldið lítur til baka og minn-
ingar gerast áleitnar.
Falleg blómamynd prýðir kápu
og frágangur allur er vandaður.