Morgunblaðið - 10.12.1992, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1992
Hvers vegna er aðstoð í heimahúsum
ekki eins ákjósanlegur kostur fyrir eldra
fólk hér á landi og hjá nágrannaþjóðum?
eftir Gyðu
Jóhahnsdóttur
Ólafur Ólafsson landlæknir skrif-
aði athyglisverða grein í Morgun-
blaðið 6. nóv. og sagði m.a.:
„Heimaþjónusta er ekki boðin sem
eðlilegur valkostur enda erum við
hálfdrættingar í þessu efni borið
saman við nágrannaþjóðir."
Þar sem þetta mál var til um-
ræðu á fundi, sem haldinn var í
samstarfsnefnd félaga aldraðra fyr-
ir skömmu, var það kærkomin að-
stoð að landlæknir skyldi hefja
máls á þessu á opinberum vett-
vangi.
Ef hægt er að spara í heilbrigðis-
kerfínu með því að draga úr því
að aldraðir fari á stofnanir og færa
þjónustuna inn á heimilin er sjálf-
sagt að gera það, en þá þarf að
taka ýmislegt til endurskoðunar.
Fyrsta atriðið er að það sé völ á
hæfú fólki í heimaþjónustu. Fram
að þessu hafa húsmæður af gamla
skólanum verið uppistaðan í heimil-
ishjálp með aðstoð verkakvennafé-
lagsins Sóknar sem hefur haldið
námskeið fyrir þær til þess að koma
þeim í hærri launaflokka, en lág
laun eru aðalorsökin fyrir því að
fram að þessu hefur verið skortur
á hæfu fólki.
Hvað segja notendur
heimaþjónustunnar
Öldruð kona sagði: „Það er al-
gert happdrætti hvemig konu mað-
ur fær. Þær em ákaflega misjafn-
ar.“ Aldraður maður er með fjórðu
stúlkuna á mjög skömmum tíma.
„Þær hafa hætt eftir eitt eða tvö
skipti, ein var móðir sem þurfti að
sinna veiku bami, önnur fékk betur
launaða vinnu og sú þriðja var
skólastúlka sem var alveg óvön
þessum störfum og hætti. Eg veit
ekki hvað ég fæ að hafa hana lengi
þessa sem ég er með núna.“
Margt eldra fólk sem á myndar-
leg heimili, þar sem hefðbundnar
reglur ríkja um þrifnað og heimilis-
hald, vill heldur vera án aðstoðar
þó að erfítt sé, en að taka fólk inn
á heimilið sem kemur og fer, er
óvant heimilisstörfum og oft hald-
litlar upplýsingar fyrir hendi um
hagi þess og fyrri störf.
Afar fáir kvarta beint til stjóm-
enda heimaþjónustunnar yfír því
sem fer úrskeiðis. Þeir sem em las-
burða treysta sér ekki „til þess að
standa í því“ eins og fólk orðar það.
Þeim sem hafa þurft á aðstoð
að halda ber einnig saman um, að
margar konur sem hafa starfað
lengi í heimilishjálpinni séu grand-
varar ágætiskonur sem kunni vel
til verka.
Nám heilbrigðisstéttanna á að
miða við þarfir notenda
Það fer vel saman að undirbún-
ingur og nám þeirra sem vilja ráða
sig í heimaþjónustu sé fýrsti hluti
í hjúkmnamámi. í Danmörku þarf
fólk í heimaþjónustu að hafa gmnn-
skólapróf og stunda síðan nám í
eitt ár, þar sem hálfur námstíminn
fer í bóklegt nám og hinn í starfs-
þjálfun á öldrunarstofnunum eða
sjúkrahúsum. Þetta námsár er
reynslutími og undirbúningur að
áframhaldandi námi í félags- og
heilbrigðiskerfínu. Þannig kynnist
verðandi starfsmaður kerfísins inn-
viðum þess og notendum. Þ.e. þörf-
um sjúkra og aldraðra.
Að þessum reynslutíma loknum
kemur í ljós hvort neminn hefur þá
eiginleika og hæfni sem með þarf
l)r. Siguiiprn Einamson
Bók um líf mannsins og trú, sögu
þjóðarinnar og sögu mannsandans

Kirkjuhúsið
! Skálhoitsútgáfan
Kirkjuhvoli Sími 21090
„Ef á að hagræða í öldr-
unarþjónustu, sem
landlæknir segir að sé
20-25% af heildar-
kostnaði sjúkrahús-
anna, og minnka stofn-
anaþjónustu þarf að
auka gæði heima-
þjónustu.“
til þess að starfa á þessu sviði og
hvort hann hefur áhuga á því.
Þetta er mikilvægt og kemur í
veg fyrir að neminn þurfí, eftir
margra ára nám, að fá aðstoð fé-
lagsfræðinga eða námsráðgjafa til
þess að fínna út hvar hann á að
hafna í menntakerfínu. Teljist nem-
inn hæfur eftir reynslutímabilið,
getur hann hafíð störf við heimilis-
hjálp og ýmislegt fleira undir ann-
arra stjóm.
Hann getur einnig haldið áfram
og hafíð nám í hjúkrunarfræðum
og eftir fyrstu önn, sem tekur rúmt
ár, getur hann starfað sjálfstætt
við umönnun, aðstoð og fleira á
heimilum. Ef neminn bætir við ann-
arri önn fær hann meiri réttindi til
fjölbreyttra starfa innan kerfísins.
Eftir þriðju önn getur neminn
orðið hjúkrunarkona, ljósmóðir, fé-
lagsráðgjafí, sjúkraþjálfari, þroska-
þjálfí o.fl. Hjúkrunamámið tekur
alls 3 ár og níu mánuði og þar af
20 mánuði í starfsþjálfun.
Þetta nám er sniðið að þörfum
notenda heilbrigðisþjónustunnar og
gefur nemanum kost á lifandi og
áhugaverðum störfum sem markað-
urinn hefur þörf fyrir.
Það er góður kostur fyrir þá sem
hafa ekki áhuga á því að sitja óþarf-
lega mörg ár á skólabekk.
Hagræðing í öldrunarþjónustu
Eins og málin horfa nú er öllum
ljóst að spamaður og hagræðing á
öllum svðum er lífsnauðsyn fyrir
þjóðina. Ef á að hagræða í öldrunar-
þjónustu, sem landlæknir segir að
sé 20-25% af heildarkostnaði
sjúkrahúsanna, og minnka stofn-
anaþjónustu þarf að auka gæði
heimaþjónustu.
Ein af ástæðunum fyrir því að
aldrað fólk sækir inn á stofnanir
er sú, að í flestum tilfellum 'er það
þá komið undir verndarvæng þess
opinbera og þarf ekki að hafa
áhyggjur af neinu. Það er einnig
hið besta mál fyrir önnum kafna
afkomendur að koma foreldrum sín-
um fyrir á ömggum stað og erfa
síðan andvirði þjónustuíbúðarinnar
eða einbýlishússins. Með vistunar-
mati aldraðra er nú erfíðara að
komast á stofnanir, svo að það kem-
ur af sjálfu sér að þörf fyrir heima-
þjónustu mun aukast.
Það á að gera eldra fólki gimileg
tilboð um aðstoð á heimili sínu með
glaðlyndu og hressu fólki sem hefur
fengið undirbúningsmenntun í fé-
lagsfræði, umgengnisháttum og
umönnun. Þeir sem hafa ráð á því
eiga að greiða fyrir þessa þjónustu
sjálfir en hinir eiga að fá hana nið-
urgreidda.
Gyða Jóhannsdóttir
Dýrar þjónustuíbúðir aldraðra
Llandlæknir víkur að byggingu
þjónustuíbúðanna og bendir rétti-
lega á að erlendis sé þetta nánast
óþekkt fyrirbrigði. Það má skoðast
í ljósi þess að erlendis er ekki eins
algengt og hér að íjölskyldur búi í
stómm einbýlishúsum. Þegar sú
hreyfíng fór af stað fyrir um það
bil tuttugu árum, eða þegar Samtök
aldraðra vom stofnuð til þess m.a.
að byggja hagkvæmar íbúðir fyrir
eldra fólk, var það gert í þeim til-
gangi að fólk gæti minnkað við sig
húsnæði.
Það var ekki með í pakkanum
af hálfu þeirra sem að því stóðu
að ætlast til þjónustu af hálfu þess
opinbera umfram það sem öðmm
stóð til boða.
Félags- og þjónustuíbúðirnar
komu til fyrir atbeina fulltrúa í
borgarstjóm og Verslunarmannafé-
lag Reykjavíkur varð fyrst til þess
að fá þjónustumiðstöð með íbúðum
í Hvassaleiti. Með tilkomu þjónustu-
íbúðanna hófust byggingar á falleg-
um og vel hönnuðum sambýlishús-
um í Reykjavík með íbúðum sem
höfðuðu til fólks.
Þær em dýrari en aðrar íbúðir
vegna þess að kaupendur þeirra gera
miklar kröfur um gæði og hönnun.
I öðm lagi úthlutar Reykjavíkur-
borg ákveðnum verktökum lóðun-
um til jafns við félögin, sem standa
fyrir byggingu íbúðanna, og það
kemur í veg fyrir að þau geti boðið
þær út. Það kann að vera að þær
séu eitthvað dýrari af þeim sökum.
Ef fólk steypir sér í skuldir til þess
að eignast þessar íbúðir sýnir það
að þær em eftirsóttar.
Eldra fólk sem komið er í þægi-
lega íbúð með nýtísku þægindum á
þá mun auðveidara með að halda
heimili lengur, ekki síst ef heima-
þjónusta er vel skipulögð.
Þessi atriði em stór liður í því
að draga úr ásókn fólks á stofnanir.
Höfundur er formaður samstarfs-
nefndar Félags aldraðra í
Reykjavík.
Samanburður á tekjuskatti í OECD
Kemur á óvart hve
neðarlega Island er
- segir Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnunar
SAMANBURÐUR Efnahags- og framfarastofnunar Evrópu á
meðal tekjuskattbyrði starfsmanna í framleiðsluiðnaði, sem birt-
ist í Morgunblaðinu í fyrradag, leiddi í ljós að íslendingar borga
næstlægstan tekjuskatt að meðaltali af 24 samanburðarþjóðum,
eða um 1% af brúttótekjum. Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, kvað ástæðanna helst að leita í mismunandi
uppbyggingu tekjuöflunarkerfisins milli landa.
í samanburðinum kom í ljós að
einungis í Lúxemborg hafði þessi
hópur lægri tekjuskatta að meðal-
tali en hér á landi, en Danir em
efstir með um 36% og Svíar næstir
með um 28% af vergum tekjum.
„Þessi samanburður OECD endur-
speglar að tekjuskattur hér á landi
er tiltölulega lágur miðað við önnur
aðildarríki OECD. Hann endur-
speglar hins vegar einnig það, að
skattar á vöm og þjónustu em til-
tölulega háir hér,“ sagði Þórður.
Hann sagði að það takmarkaði einn-
ig þær ályktanir sem unnt væri að
draga af tölunum, að í samanburð-
inum er miðað við tekjur í fram-
leiðsluiðnaði, en íslenskur þjóðarbú-
skapur byggðist að minna leyti á
framleiðsluiðnaði en í mörgum öðr-
um ríkjum.
Þórður kvað samanburðinn ekki
vera til þess fallinn að bera saman
lífskjör hér á landi og annarstaðar,
né heldur væri unnt að lesa úr tölun-
um upplýsingar um ráðstöfunar-
tekjur. „Það kemur mér þó svolítið
á óvart að við skulum vera svona
neðarlega í samanburði við þennan
hóp. Hins vegar er það vel þekkt
að skattar hér em tiltölulega lágir
í samanburði við önnur lönd,“ sagði
Þórður.