Morgunblaðið - 10.12.1992, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1992
Rjúpur o g umhverfismál
Svarti markaóurínn opinn alla daga
Nýtt og spennandi vöruúrval á Glasgow verði
Allt sem biQ langar í og bað sem bér datt ekki í hug að þig langaði í.
Ath. Egg 120 kr. kílóið. Svarti markaðurinn.
eftir Dag Jónsson
Nú er þar komið sögu í umræð-
um um ijúpnaveiðar, að ég sé mér
ekki fært annað en að tjá mig.
Ég vil gera tilraun til að koma
þessum málum á viðunandi um-
ræðugrundvöll.
Umræður um ijúpnaveiðar
byggjast á nokkrum fullyrðingum
og staðhæfingum í ijölmiðlum.
Nokkrar þeirra eru:
1. Rjúpnaveiðitímabilið stendur nú
yfir, óvígur her þungvopnaðra
veiðimanna steðjar á fjöll á véisleð-
um, ijórhjólum og Qallatrukkum.
2. FViða þarf ijúpuna fyrir gegnd-
arlausri ásókn skotveiðimanna.
Hér áður fyrr var allt krökkt af
ijúpu en nú sést varla ijúpa.
3. Hreppsnefnd Þingvallahrepps
og þjóðgarðsvörðurinn á Þingvöll-
um banna ijúpnaveiðar!
Sjálfsagt vantar eitthvað í þessa
upptalningu og þá helst einhveija
sögu af sundurskotnu skilti eða
dónaskap og óvirðingu við eignar-
réttinn.
Viðfangsefninu ætti, að mínu
viti, að skipta í nokkra þætti.
1. Er verið að ganga hættulega
nærri ijúpnastofninum eða er ijúp-
an jafiivel orðin í útrýmingar-
hættu?
2. Er siðferðislega rangt að veiða
ijúpur?
3. Fylgir það ijúpnaveiðum að
náttúran liggur undir skemmdum?
4. Fyrir hvem era þjóðgarðar,
fólkvangar og friðlönd síðustu tvo
mánuði ársins og hvem plagar það
að menn gangi til ijúpna á af-
skekktum smölunarskyldum beiti-
löndum hreppa og hvemig þá?
ARGUS/SÍA
LACOSTE
Kemur upp um
þinn góða smekk!
HANZ
KRINGLUN N I
íyúpan ofveidd!
Þetta er vinsælasta staðhæfing-
in, hún heyrist oft meðal veiði-
manna sjálfra og undir þetta taka
gamlir menn sem gengu til ijúpna
fyrir áratugum.
Fuglafræðingar telja enga
hættu á ferðum, þó svo að þeirra
ábyrgð sé sennilega mest. Sér-
fræðingum Náttúrafræðistofnunar
væri þó í lófa lagið að túlka niður-
stöður athugana ijúpnastofninum
í hag ef minnstu líkur væra fyrir
raunveralegri og hættulegri hnign-
un stofnsins.
Fuglafræðingar benda þó á þá
dapurlegu staðreynd að rannsóknir
á ijúpum séu ónógar. Án þess að
tala fyrir fuglafræðinga sem hafa
sérstaka tækni til að meta stofn-
stærðir langar mig að benda á
fáein atriði að auki, sem fiokkast
undir líkur.
Á góðviðrisdögum í næsta ná-
grenni höfuðborgarinnar era tugir
manna, kannski hundrað, við
ijúpnaveiðar. Þetta er ekkert nýtt,
svona hefur þetta verið í áratugi.
Ekki hefur þessum her tekist að
útrýma ijúpu í Bláfjöllum, þar er
meira að segja það þokkaleg
ijúpnaveiði að flestir fá í jólamat-
inn fyrir sig og sína.
Kunningi minn, bóndi í Borgar-
fírði, fær alltaf sínar nokkur
hundrað ijúpur haust hvert. Þann-
ig hefur það verið og þannig mun
það vonandi verða. Hvort þær
verða fimm eða sex hundrað ræðst
sennilega jafn mikið af veðri og
stofnstærð. Frægur veiðimaður og
bóndi á Vestfjörðum fær sín eitt
til tvö þúsund rjúpur án þess að
hafa nokkrar áhyggjur af rá-
nyrkju. Aðrir kunningjar og þeir
sem ég hef haft spumir af, fá frá
fáeinum ijúpum upp í nokkra tugi
ijúpna hvert haust.
Oft hefi ég velt fyrir mér hversu
margar ijúpur séu veiddar af veiði-
mönnum. Ein leið til þess að fá
hugmynd um það er að kanna
hversu margar ijúpur era borðað-
ar. Þessari hnýsni minni er yfir-
leitt vel tekið og mér sýnist að
6.-7. hver íslendingur borði eina
ijúpu á ári. Til þess að þetta geti
gengið þarf að veiða kannski 35-
45.000 ijúpur. Á áranum fyrir
1930 vora fíuttar út 200-300.000
ijúpur árlega. Og við þetta ætti
svo að bæta nokkram tugum þús-
unda í innanlandsneyslu. Frekari
leikur að tölum ætti að vera óþarf-
ur. Það hefur ekki tekist að útrýma
ijúpum frekar en refum eða mink-
Villimennskan
Mér hefur lengi fundist harðasti
áróðurinn fyrir friðun ijúpna koma
frá fólki sem finnst ijúpur fallegar
og sætar. Raunar fínnst mér ijúp-
ur fallegar og þær era svo snar
þáttur í tilvist flestra veiðimanna
að ég efast mikið um að nokkrir
myndu veija ijúpnastofninn af
meiri hörku en veiðimenn ef með
þyrfti. Það er reyndar svo að víða
um heim hafa skotveiðimenn verið
harðastir bandamenn veiðidýra ef
landnotkun hefur ógnað tilvist
þeirra.
Brýnasta verkefni íslendinga er
að upplýsa það fólk sem orðið er
firrt um samhengi hlutanna. Mað-
urinn er ekkert annað en ein dýra-
tegundin enn, og hann býr í náttúr-
unni. Hvorki íslendingar né aðrir
hafa nokkur tök á að lifa án
notkunar á náttúranni. í ljósi þess
að maðurinn er dýrategund sem
hefur helst glímt við það í margar
milljónir ára að veiða sér til matar
er þess ekki að vænta að veiðieðlið
víki á nokkur hundrað áram.
Þá er að fjalla um það sem flest-
um ókunnugum þykir ljótast og
andstyggilegast en það er aflífun
bráðarinnar, drápið sjálft. Flestir
andstæðingar ijúpnaveiða hafa
fengið þá mynd í kollinn að veiði-
maður beini haglabyssu í humátt
að ijúpnahópi og hleypi af til þess
að fá sem flestar ijúpur. Stór hluti
ijúpnanna særist, komist undan
og deyi svo með harmkvælum. Því
er til að svara að sá sem þetta
reynir hættir því strax vegna þess
að hann fær enga ijúpu úr þessum
hópi. Seinna meir kemst hann að
því að lang árangursríkast er að
velja sér skotmark og ef hann er
heppinn ber kannski tvær ijúpur
saman og þriðju ijúpuna getur
hann skotið á flugi. Þeir sem ekki
ná tökum á þessu fljótlega endast
ekki til ijúpnaveiða.
Ég held að skotveiðar, stundað-
ar af mönnum með ábyrgðartil-
finningu og hæfni, séu mannúðleg-
ustu veiðar sem þeklqast. Við
TIL SOLU
Hótel Akranes, Bárugötu 15, Akranesi, er
til sölu bæði húseign og rekstur.
Um er að ræða húseign ca 750 ferm. að
stærð. Á 1. hæð er dans- og veitingasalur,
ölkrá og pizza skyndibitastaður, ásamt 12
herbergjum á efri hæð.
Til greina kemur að selja reksturinn sér.
Allar upplýsingar gefur:
_ - Hafnarstræti 20,
miðstöóíhhf 3^625080.
Heiðar Jónsson
leiðbeinir og kynnir í dag milli
kl. 14 og 18 í
Snyrtivörubúðinni, Laugavegi 76.
Dagur Jónsson
„Eitt af því sem stund-
um heyrist er að ekki
megi raska jafnvægi í
lífríkinu, orðið vistkerfi
kemur mjög oft fyrir
og menn telja sig vita
að minnsta breyting í
stofnstærð einnar dýra-
tegundar hafi áhrif upp
og niður allan fæðu-
pýramídann. Hvert hið
endanlega og guðdóm-
lega jafnvægi svo er
getur enginn sagt til
um.“
megum ekki gleyma því að náttúr-
an sjálf, sem við dásömum fyrir
framan sjónvarpsskjáinn í hlýrri
stofunni heima, þekkir ekki mann-
úð. Náttúran sjálf býr dýram og
mönnum oft hörmulegan dauða.
Þegar hér er komið sögu segir
sjálfsagt einhver að það sé ólíku
saman að jafna, að veiða til að lifa
af eða að veiða sér til skemmtun-
ar. Einmitt þama stendur hnífur-
inn í kúnni. Margir veiðimenn telja
skotveiðar vera einhvers konar
sport. Þetta hef ég aldrei getað
sætt mig við og mælist til þess að
slíkir veiðimenn reyni fyrir sér með
leirdúfuskotfimi ef það mætti
verða til þess að svala veiðiþörf-
inni. Mér er það hinsvegar alger
nauðsyn að komast á veiðar. En
burtséð frá þessari veiðiþörf skal
enginn gleyma því að skinkan í
plastinu inni í ísskáp var einu sinni
lifandi grís og lambakjöt á lág-
marksverði reikaði fijálst með
móður sinni um fjöllin. Það að ein-
hver og einhver skuli vilja segja
mér að ég skuli borða svín fremur
en ijúpu sem ég hefi sjálfur veitt,
hamfiett, og matbúið, er óþolandi.
Náttúruspjöllin
Hvaða tjón getur hugsanlega
orðið á náttúra vegna ijúpnaveiða
og hvemig plagar það t.d. þjóð-
garðinn á Þingvöllum að ijúpur séu
veiddar uppi á Kaldadal eða við
Skjaldbreið? Það að menn leggi
bflunum sínum innan þjóðgarðs og
gangi svo gegnum þjóðgarðinn upp
fyrir girðingar er bamaskapur af
hálfu veiðmanns. En ef menn aka
bflum sínum í gegnum þjóðgarðinn
og upp í Sandkluftir eða á Kalda-
dal til þess að veiða ijúpur get ég
ekki séð að það klagi upp á nokkra
einustu hagsmuni. Nema að það
sé kannski tilfellið að bændur í
Þingvallasveit vilji friða ijúpur á

- V; U-
ÞAÐ VAR ANNAÐWORT AÐ LENGJA
ERMARNAR EÐA STYTTA VETURINN
Innilegar þakkir fyrir heimsóknir, gjafir og
heillaóskir á 70 ára afmœli mínu.
Guð blessi ykkur öll.
Gunnar Bjarnason,
Böðvarsholti.