Morgunblaðið - 20.02.1993, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1993
Kennaraverk-
fall er ótímabært
eftir Hauk Helgason
Það vakti undrun margra kenn-
ara þegar þeir heyrðu það í frétt-
um að forusta Kennarasambands
íslands stefndi í verkfall með
3.200 félaga sína nokkrum dögum
fyrir 12 daga páskaleyfi. Hurðum
skellt eftir fyrsta viðræðufund og
því borið við að „andskotar" okkar
hefðu ekki komið færandi hendi.
Annað eins hefur nú gerst. Auk
þess hefðu þeir verð svo ósvífnir
að þeir hefðu viljað ræða við okk-
ar menn um leið og aðra laun-
þega. Margar spumingar hafa
vaknað á kennarastofum undan-
fama daga og vil ég víkja að
nokkram þeirra.
Hvers vegna 22. mars?
Verkfalli er ætlað að skapa
þrýsting á viðsemjandann þannig
að hann sjái sér hag í því að ganga
til samninga um ásættanlegan
hluta af kröfum stéttarfélagsins.
Mönnum fínnst það liggja í augum
uppi að það geti ekki skapað þrýst-
ing á launagreiðanda að starfsfólk
hefji verkfall rétt áður en hann
þarf að greiða því full laun í tæp-
lega tveggja vikna fríi. Páskaleyf-
ið vegur rúmlega 2,5% af árslaun-
um kennara. Er ekki launakrafan
nú 5% hækkun launa? Páskaleyfí
lýkur 14. apríl. Þá era átta starfs-
dagar í fyrstu próf í unglingadeild-
um. Próf skapa ekki þrýsting í
grannskólum sökum þess að hvort
þau era tekin eða ekki hefur ekki
áhrif á námsframvindu nemenda.
Það er því öllum ljóst sem til
þekkja að auðvelt er fyrir ríkis-
valdið að víkjast undan því að
semja við kennara grannskólanna
þar til líður að hausti.
Verður ekki ríkið að byrja að
borga laun 1. júní þó við séum
í verkfalli?
Forasta Kennarasambands ís-
lands gerir sér fulla grein fyrir
því að komi til verkfalls muni það
standa út skólaárið. Þess vegna
sendir það talsmenn sína út með
eftirfarandi túlkun. „Við eigum
350 milljónir í verkfallssjóði. Það
dugar okkur til að greiða ykkur
laun til 1. júní. Ríkið verður að
byrja að greiða laun aftur 1. júní
því þið erað búin að vinna af ykk-
ur sumarið." Auðvitað veit forasta
Kennarasambandsins að þetta
stenst ekki. í þeim tveim verkföll-
um sem kennarar tóku þátt í innan
vébanda BSRB féllst ríkið á að
reikna mánuð á móti mánuði.
Þannig var fallist á að draga ekki
frá þann hluta sem kennarar áttu
að vinna upp í sumarkaupið. Blað-
inu verður ekki snúið við núna.
Samkvæmt samningum kennara
eiga þeir að skila ákveðnum vinnu-
tíma yfír sumarið í formi undir-
búnings og námskeiðá. Standi yfír
verkfall verður sá tími ekki unninn
og þar af leiðandi ekki greiddur.
Því stendur eftir upp í sumarkaup-
ið sá hluti orlofsins sem menn
hafa unnið sér inn áður en verk-
fall hófst. Ekkert annað.
Geymum afl verkfaUssjóðsins
þar til grunnskólinn verður
færður til sveitarfélaganna
Augljóst er að veralega reynir
á styrk kennarasamtakanna þegar
grannskólinn flyst yfír til sveitarfé-
laganna og það mun verða í mjög
náinni framtíð. Menn spyija því
víða á kennarastofum: Er ekki vit-
ið meira að eiga þá peninga sem
nú era í sjóðnum til að tryggja
baráttuþrek félagsmanna þegar
kemur að þeim örlagapunkti?
eftir Hólmfríði
Gísladóttur
í ijórða sinn er haldinn alþjóða-
dagur leiðsögumanna víða um
heim, 21. febrúar. Leiðsögumenn
ferðamanna vilja vekja athygli á
starfí sínu og sýna fram á að þeir
fræða ekki aðeins erlenda ferða-
menn heldur einnig heimamenn.
Þeir hafa boðið sérstökum hópum,
s.s. alþingismönnum, blindum,
borgarfulltrúum, heyrnaskertum
og heyrnarlausum, umferðarnefnd,
öldruðum o.fl. ókeypis leiðsögn um
lönd og borgir og sums staðar öllum
almenningi eins og t.d. var gert í
Reykjavík 1990.
Starf leiðsögumanna erlendra
ferðamanna er margþætt. Það út-
heimtir fæmi í tungumálum, þekk-
ingu á landi, þjóð og sögu, þjálfun
í að miðla fróðleik og hæfni í mann-
legum samskiptum. Þar að auki
En hvað um BSRB. Erum við
ekki að svíkja þá ef viðförum
ekki í verkfall 22. mars?
Rétt er að riíja það upp að nú-
verandi forasta Kennarasam-
bandsins stóð fyrir brotthvarfí
kennara úr BSRB 1985. Það brott-
hvarf var enn frekar undirstrikað
á sl. ári með því að KÍ flutti úr
því húsnæði sem það byggði með
öðram BSRB-félögum við Grettis-
götu. Tilgangurinn á sínum tíma
var að sameinast öðram kennuram
í HÍK. Það gekk ekki eftir. Við
ákvörðun á tímasetningu verk-
fallsaðgerða nú hafði Kennara-
sambandið ekkert samráð við HÍK
eða einstök félög innan BSRB
enda hefur hvert félag sjálfstæðan
samningsrétt og miðar því aðgerð-
ir við hagsmuni sinna félags-
manna. Akvörðun um lok verkfalls
getur því verið mjög mismunandi
þó upphafsdagur sé sá sami. Þetta
er gjörbreyting frá því sem áður
var.
Gleymdist að kanna hug
félagsmanna til
verkfallsaðgerða?
Kennarar era stéttvísir. Þeim
þarf leiðsögumaðurinn að gæta
hags og heilsu ferðamannanna og
geta bragðist rétt við öllu því sem
upp kann að koma. Leiðsögumenn
vinna að land- og umhverfísvernd
í starfí sínu og eiga gott samstarf
við þá sem vinna á sama sviði.
Bflstjórinn er þó sá samstarfsmað-
ur sem mest veltur á. Hann þarf
að vera leikinn í akstri, þekkja
ökutækið og geta lagfært það sem
aflaga fer, þekkja vegi og vegleys-
ur, vera lipur við farþega og sam-
starfsfús. í hverri ferð er það því
samstarf margra aðila sem „árang-
urinn“ veltur á.
Þegar farið er með heimamenn
er tungumálið ekki vandamál en þá
þarf fræðslan að vera öðravísi upp
byggð. Kunnur leiðsögumaður sagði
að það vaeri nú svo þegar farið
væri með íslendinga að þá þyrfti
að þekkja hvem einasta bæ, vita
hvaða stórmenni og ættir væra það-
an, hvað bóndinn héti og hundurinn!
Haukur Helgason
„Mjög margir kennarar
efast um að það sem
næðist svaraði á nokk-
urn hátt þeim kostnaði
og þeim byrðum sem
slíkt verkfall mundi
leggja á heimili þeirra.
Auk þess sem samtökin
yrðu lömuð í langan
tíma á eftir. Þess vegna
munu nei-in við ótíma-
bæru frumhlaupi for-
ustu Kennarasambands
Islands verða mun fleiri
en hana grunar.“
Erlendis er víða ófrávíkjanleg
regla að leiðsögumenn þess lands
eða borgar sem ferðast er um koma
upp í bílinn þar sem útlendingar
era á ferð og segja frá landi sínu.
Þetta er gert þó fararstjóri sé með
hópnum. Rökin fyrir þessu eru þau
að leiðsögumenn staðarins séu best
til þess fallnir að fræða um sípa
heimahaga.
Hér á landi fengu milli 50 og
60 erlendir hópstjórar atvinnuleyfí
til starfa sem leiðsögumenn á síð-
asta sumri. Þeim var falið að kynna
ísland fyrir öðrum erlendum ferða-
mönnum. Eflaust eru hæfír menn
í þessum hópi, sprenglærðir há-
skólakennarar og íslandsfræðing-
ar, en því miður ráða ferðaskrif-
stofur líka ungt skólafólk sem aldr-
ei hefur komið hingað, ratar ekkert
og engin trygging er fyrir að það
viti eitthvað um land og þjóð. Það
langar til íslands, lætur sig hafa
það og ferðaskrifstofan sleppur við
að borga þeim laun, það er ráðið
upp á ferðina og fæði.
Eðlilegt væri að þeir sem starfa
hér sem Ieiðsögumenn erlendra
ferðamanna þyrftu allir að ganga
í gegnum sömu fræðslu og þjálfun
og innlendir leiðsögumenn en fá
annars innlenda leiðsögumenn í
bílinn. Hvers vegna eigum við að
gera minni kröfur til erlendra leið-
sögumanna en íslenskra?
Á hátíðarstundum er talað um
að ferðaþjónustan sé vaxtarbrodd-
urinn í íslensku atvinnulífí og hægt
sé að auka tekjur okkar af ferða-
svíður því undan þeim frýjunarorð-
um sem formaður kennarasam-
bandsins sendi þeim í bréfí til trún-
aðarmanna. Hann segir þar m.a.:
„Kostirnir era tveir. Annar kostur-
inn er sá að sættast á að hafa
ekki frekari afskipti af kjörum sín-
um, starfsaðstöðu og umhverfí.
Þeir sem era tilbúnir til þessa segja
nei við verkfalli. Hinn kosturinn
er að reyna til þrautar að breyta
þeirri stefnu sem fylgt hefur verið
undanfarin ár um lægri kaupmátt,
lakari kjör, aukna skattbyrði al-
menns launafólks, hærri vexti og
aukið atvinnuleysi. Þeir sem það
vilja segja JÁ við verkfalli." Til-
vitnun lýkur.
Athygli vekur að formaðurinn
talar um já eða nei við verkfalli,
ekki verkfallsboðun. Enda er það
í takt við það að þeirri sjálfsögðu
kurteisi er sleppt að víkja málinu
til sáttasemjara og gefa honum
tækifæri á að halda einn fund
áður en verkfallsvopnið er mund-
að. Allur aðdragandi þessa máls
beinist að því að stofna til verk-
falls. Mjög margir kennarar efast
um að það sem næðist svaraði á
nokkurn hátt þeim kostnaði og
þeim byrðum sem slíkt verkfall
mundi leggja á heimili þeirra. Auk
þess sem samtökin yrðu lömuð í
langan tíma á eftir. Þess vegna
munu nei-in við ótímabæru fram-
hlaupi forastu Kennarasambands
íslands verða mun fleiri en hana
granar.
Höfundur er skólastjóri og átti
sæti í samningancfndum kennara
ímeir en tvo áratugi.
mönnum veralega. Höfum við efni
á að bjóða ferðamönnum annars
flokks leiðsögumenn sem ef til vill
valda því að óhróðri er dreift er-
lendis um land og þjóð? Slíkt getur
grafíð undan því uppbyggingar-
starfi sem unnið hefur verið í ferða-
þjónustu á undanförnum árum.
Fyrir 20 áram stofnuðu íslenskir
leiðsögumenn félag sem meðal ann-
ars lagði áherslu á að allir leiðsögu-
menn fengju góða og yfirgripsm-
ikla grunnmenntun um land og
þjóð, þá menntun sækja þeir nú í
Leiðsöguskóla íslands sem starf-
ræktur er í Menntaskólanum í
Kópavogi. Leiðsögumenn eru metn-
aðarfullir í starfi og sækja símennt-
un af ýmsum toga á námskeið sem
Félag leiðsögumanna gengst fyrir.
Þeir hafa valið sér kjörorðið: Land-
inu virðing — lífinu hlýja.
Höfundur er leiðsögumaður og
deildarsijóri hjá Rauða krossi
íslands.

* flíSAR
p rm -p Tn
t ■pi TÍ U
p-nnwpsir nn ILLiU
9 L □
l±UZ L ITTTTI □ ± □
Stórhöfða 17, við GuIIinbrú,
sími 67 48 44
Helgi Hálfdanarson
Smekkleysið auglýst
Um nokkurt skeið að undan-
fömu hefur ríkissjónvarpið gert
sér það til minnkunar að útvarpa
sem auglýsingu aulalegum útúr-
snúningi úr alþekktu kvæði Hall-
gríms Péturssonar. Merkur leik-
ari og vinsæll er dag eftir dag
látinn þylja: „Víst ávallt þeim
vana halt að vera hress og
drekka malt.“ Ljóst er, að festa
skal eitt af beztu kvæðum þjóð-
skáldsins við þann vökva sem
þama er haldið að bömum lands-
manna.
Fyrir skömmu benti Ólafur
Oddsson málfræðingur á það í
prýðilegum útvarpsþætti, hvílík
smekkleysa hér væri framin, og
gerði því máli einstaklega góð
skil.
Ætla mætti, að auglýsandinn
og sjónvarpið áttuðu sig á óhæf-
unni og reyndu jafnvel að afsaka
framhlaup sitt sem vangá. En
viti menn! síðan hefur ekki linnt
þessu ragli í sjónvarpinu svo sem
í storkunar skyni og því til stað-
festingar að hneykslið sé framið
að vandlega yfirlögðu ráði, Is-
lendingum til skapraunar.
Furðu gegnir, að óskrifuð lög
um friðhelgi andlegra verðmæta
skuli svo hraklega svívirt. Svo
er að sjá sem nauðsyn beri til,
að þar verði betur frá hnútum
gengið.
Einatt er níðzt á öðrum menn-
ingar-gersemum en kvæðum
góðskálda, þegar skramað er af
búðarvamingi. Ósjaldan má sjá
og heyra perlum klassiskrar tón-
listar þröngvað til fylgdar við
sölugóss í sjónvarpsauglýsing-
um. Tilgangurinn er augljós. Og
víst er það hart, að í sjónvarpi
ríkisins skuli beitt þeirri sálar-
nauðgun, að hvenær sem í hug-
ann komi eitt af snilldarverkum
Mozarts, hljóti menn að sjá fyrir
sér viðbjóðslega krás á veizlu-
borði.
Ég kallaði þetta athæfí brot á
óskráðum lögum, þeim reglum
háttvísinnar sem hver siðuð
manneskja virðir ósjálfrátt. En
þegar þess má vænta, að jafnvel
sjálft ríkissjónvarpið móðgi þjóð-
ina í nafni ófyrirleitinna kaupa-
héðna, hlýtur löggjafínn að verða
krafínn verndar. Fullyrt skal, að
sett hafí verið lög í landi hér af
minni þörf.
Því miður hefur sjónvarpið
reynzt á öðrum sviðum verri
meinvættur í íslenzku samfélagi
en nokkur menningar-viðleitni
fái rönd við reist. En sú sorgar-
saga er lengri en hér verði rakin.
Alþjóðadagnr leiðsögnmanna
Víti við Mývatn.