Morgunblaðið - 26.02.1993, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 26. FEBRUAR 1993
-—h------•• 1—f¥—-------------— .-u-r4.i.A.„i:,:v ;------

Beint sjónmál
List og hönnun
Bragi Asgeirsson
I miðrými Kjarvalsstaða, þar
sem áður var veitingabúð hefur
verið komið fyrir sýningu á ljóð-
um listaskáldsins Stefáns Harðar
Grímssonar.
Áður voru sýningar sem slíkar
settar upp í austurálmunni, en
sá ágæti háttur var tekinn upp
haustið 1991 og stóðu Ríkisút-
varpið Rás 1 og Kjarvalsstaðir
að framkvæmdinni.
Auðvitað vakti þessi nýjung
drjúga athygli, en þó veit ég um
ýmsa myndlistarmenn, sem ekki
eru ýkja hrifnir. En það kann að
stafa af því, eins og ég hef áður
bent á, að sumar uppsetningarn-
ar voru hreinar bókmenntir, en
síður spilað á hina sjónrænu
þætti varðandi uppsetningu, let-
urgerð og fleira sem tengist iðu-
lega slíkum framkvæmdum.
Sumar sýningarnar komu þannig
út sem stækkað letur, eða blað-
síður úr bókum án tillits til sjón-
rænna þátta.
Síðan ég gagnrýndi þetta við
lítinn fögnuð viðkomandi, að mér
hefur skilist, hef ég í tvígang
verið í Japan og í bæði skiptin
séð uppsetningar á söfnum, þar
sem áherslan var lögð á alla þá
þætti sem ég hafði nefnt. Svo
heppinn var ég í fyrra skiptið að
ég rakst inn á stóra sýningu í
Kyoto, hinni fornu höfuðborg
Japans, þar sem öll atriðin voru
tekin fyrir á svo yndislegan hátt,
að ég varð sem uppnuminn.
Nokkrum dögum seinna sá ég
meira af slíku á Þjóðháttasafninu
og Borgarlistasafninu í Ueno-
garðinum í Tókýó og ekki voru
þær síðri.
Ég tel mig því betur brynjaðan
Stefán Hörður Grímsson
nú en áður til að rýna í þessa
hluti, því að yfirsýnin hefur auk-
ist augliti til augíitis, en ekki úr
bókum, og það er allt annar
handleggur.
Að vísu var hér um listræna
kalligrafíu að ræða, en það var
meira en augljóst að meistararn-
ir þræddu anda ljóðsins, í upp-
byggingu ásamt hrynjandi let-
ursins, og undirstrikuðu hann svo
með djúpum og mettum millitón-
um í lit, ef þeim fannst tilefni til.
Málið er, að þetta er einnig
hægt að gera hvað latnenskt let-
ur snertir og hefur verið gert og
sáum við dálítið sýnishorn mögu-
leikanna á hrifmikilli sýningu
skoska myndlistamannsins Ians
Hamiltons Finlays að Kjarvals-
stöðum nú nýlega.
Það er þannig engum blöðum
um að fletta, að hægt er að auka
við sjónrænan hrifmátt ljóða með
myndrænum tilburðum og auk
þess gera það á margvíslegan
hátt, eftir því hvaða áhrif þau
framkalla hjá viðkomandi mynd-
listarmanni. Og hér þurfa menn
ekki endilega að virkja sérvisk-
una eða ímyndaðar núlistir dags-
ins, því að tekið var tillit til þessa
atriða í Japan í upphafi söguald-
ar á íslandi!
Þetta eru þannig engin ný
sannindi, þótt þau hafi farið
framhjá furðumörgum hér á útn-
áranum og þar að auki eru núlist-
ir dagsins um margt afstætt
hugtak er svo er komið, jafn
mikið og þær sækja lífsmögn sín
aftur í gráa forneskju.
Ég rita þessar línur vegna
þess, að ég tók strax eftir því,
að nú er loks farið að huga meir
að þessum atriðum en áður, eins
og kemur fram á sýnignunni á
ljóðum Stefáns Harðar að Kjarv-
alsstöðum. Eins og ljóðin eru ein-
föld er uppsetningin klár og ein-
föld. Og til gamans má geta þess
að tekið er tillit til sjónrænna
hrifa á margan annan hátt, og
þannig er legsteinn skáldsins
Marchel Proust í Pére Lachaise
kirkjugarðinum í París meitluð,
hörð, miskunnarlaus og kolsvört
marmarahella, sem leiðir einmitt
hugann að lífi hans og orðsmíð-
um. Setningar ljóða hans voru
meitlaðar og knappar ásamt því
að líf hans var barátta við illvíg-
an sjúkdóm.
Og á líkan hátt er hægt að
halda því fram, að orðsmiðurinn
Stefán Hörður Grímsson speglist
á sjónrænan hátt á miðvegg
tengibyggingar Kjarvalsstaða og
það er ákaflega mikilvægt atriði,
- vel að merkja.
Salford College Brass Ensemble.
Breskir málmblás
arar í heimsókn
Málmblásarasveitin „Salford
Brass Ensemble" frá Salford
College á Englandi heldur tón-
leika hér á landi um helgina á
vegum Tónlistarskólans í
Reykjavík.
Hljómsveitin mun halda tónleika
í Ráðhúsi Reykjavíkur sunnudaginn
28. febrúar klukkan 15.30. Á mánu-
dagskvöld heldur hljómsveitin aðra
tónleika á Kjarvalsstöðum klukkan
20.30. Á efnisskrá eru bæði klass-
ísk og léttklássísk verk. Aðgangur
að báðum tónleikunum er ókeypis
og öllum heimill.
Orgeltónleikar í
Hallgr í mskirkj u
LISTVINAFELAG Hallgríms-
kirkju gengst fyrir öðrum orgel-
tónleikum þessa árs, sunnudag-
inn 28. febrúar. Tónleikarnir
hefjast klukkan 20.30 og leikur
Ragnar Björnsson orgelverk eft-
ir Franz Liszt og Olivier Mess-
iaen. Tónleikarnir eru í röð tón-
leika sem haldnir eru siðasta
LEIÐIR BIRTUNNAR ?air,l.et
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Jul Haganæs: Men ljoset finn
veg. Dikt. Illustrasjonar av Hans
Gerhard Sorensen. Fonna forlag
1992.
Norska skáldið Jul Haganæs (f.
1932) hefur sent frá sé ellefu
ljóðabækur, hina fyrstu Aprilnetter
1965. Hann hefur einnig samið
heimildaverk. Þekktast þeirra er
bók um Knut Hamsun, Nu god Nat
min Ven. Pá Hamsuns gjengrodde
stier i Aurdal, sem kom 1982.
Guðmundur Danielsson tók sam-
an og þýddi úrval ljóða Haganæs
og var það gefið út hér heima 1979
undir heitinu Þakrennan syngur.
Nýja ljóðabókin, Men ljoset finn
veg, hefur ýmsa þá kosti sem ein-
kenna ljóð Haganæs, m. a. hnitmið-
un í formi og næma náttúruskynj-
un. Persónulegur harmur skáldsins
sem varð fyrir því að missa son
sinn í bílslysi skín í gegn og setur
svip sinn á yrkisefnin. I titli bókar-
innar er fólgin von.
Ljóðin um náttúruna, daglega líf-
ið eru mjög norsk, rótföst í nörskri
jörð. Sum þeirra eru minningar frá
bernsku skáldsins, greina frá ætt-
ingjum þess og ýmsu eftirminnilegu
fólki. Þýskt hemám kemur við sögu.
Maðurinn er jafnan í öndvegi, til
dæmis í Ijóðinu um vitavörðinn, Den
einsame vaktaren:
Det vart slik avstand
til fyrvaktaren
som valde einsemd
og storm
for á halde
ljoset ved lag
over loynde skjer
i markret
Vel attende
i hamnen
var du ofte
Jul Haganæs
full av takksemd
men kom aldri i hug
at heller ikkje
den einsame vaktaren
var sá sterk
at han ikkje trong nokon
á dele havbliket med
Skáldið yrkir af varfærni um
mannleg samskijpti, speglar vel ást
og umhyggju. I því sambandi vil
ég sérstaklega geta ljóðsins sem
er samnefnt bókinni og einnig Tid-
leg morgon á sömu opnu. Ljóðin
eru yfirleitt lágvær, gagnorð, en
ekki alveg laus við kaldhæðni.
Það er mikill harmur í Kanskje
var det du, ljóði um stúlku sem
skáldið sér á kaffihúsi. Hún á lífið
framundan og skáldið dáist að
æskuþokka hennar:
Kanskje var det du
som skulle vore
trygg i den sterke famnen
hjá han som vart riven or váren
og kviler for godt under blomar
med gullskrift i stein
Hér sækir minningin um son-
inn látna að skáldinu, kannski var
þessi stúlka ætluð honum?
Raunsæið í Ijóðagerð Jul Hag-
anæs er ekki óþekkt í norrænum
Skáldskap, gildir jafnt í Noregi og
á íslandi. Líka draumurinn, þráin
til annarra og hlýrri landa, einhvers
betra eins og lesa má um hjá hon-
um. Við þekkjum vel þá „skáldskap-
arhefð“ sem Jul Haganæs er trúr
og málið sem hann yrkir á^er okkur
síður en svo framandi.
fyrir börn
Þriðji bekkur Leiklistarskóla ís-
lands er að hefja sýningar á
barnaleikritinu „Hamlet, litli
prinsinn af Danmörku“. Leikritið
er unnið upp úr sænsku verki
eftir Torsten Letser en hann
styðst við sögusviðið á Helsingja-
eyri á 16. öld, sem Shakespeare
gerði ódauðlegt í Hamlet.
Leikstjóri er Guðjón Pedersen,
Helga Stefánsdóttir sér um leik-
mynd og búninga og Egill Ingi-
bergsson hannar lýsingu.
í 3. bekk leiklistarskólans eru
Benedikt Erlingsson, Guðlaug El-
ísabet Ólafsdóttir, Halla Margrét
Jóhannesdóttir, Hilmir Snær
Guðnason, Katrín Þorkelsdóttir,
Margrét Vilhjálmsdóttir, Sigrún
Ólafsdóttir og Þórhallur Gunnars-
son.
Sýningarnar fara fram í húsa-
kynnum skólans á Sölvhólsgötu 13
laugardaginn 27. febrúar klukkan
14 og 16, sunnudaginn 28. febrúar
klukkan 14 og 16, mánudaginn 1.
mars klukkan 14, þirðjudaginn 2.
mars klukkan 10, miðvikudaginn
3. mars klukkan 10 og 14 og föstu-
daginn 5. mars klukkan 14. Miða-
verð er 300 krónur.
sunnudag hvers mánaðar, en þar
koma fram margir af fremstu
organistum landsins.
Á efnisskránni eru „Fantasía og
fúga“ eftir Franz Liszt, „Veinen,
Klagen, Sorgen, Sagen,“ eftir sama
höfund og úr „La Nativité de
Seigneur“ (Fæðing frelsarans), eft-
ir Olivier MeSsiaen.
Ragnar Björnsson lauk burtfar-
arprófum í píanó- og orgelleik frá
Tónlistarskólanum í Reykjavík, þar
sem hann hafði notið leiðsagnar
Rögnvaldar Siguijónssonar og Páls
ísólfssonar. Hann nam hljómsveit-
arstjórn í Vínarborg og orgelleik
hjá mörgum þekktum orgelleikur-
um á borð við Karl Richter. Ragnar
var eftirmaður Páls ísólfssonar sem
dómorganisti í Reykjavík og gegndi
því starfi um langt árabil. Hann er
nú skólastjóri Nýjatónlistarskólans.
Hafnarborg veitir listaverkagjöf
Elíasar Halldórssonar viðtöku
ELÍAS B. Halldórsson myndlist-
armaður afhenti nýlega 68 tré-
og dúkristur að gjöf til Hafnar-
borgar, menningar- og listastofn-
unar Hafnarfjarðar. Myndirnar
spanna 30 ára tímabil, en þær
elstu eru gerðar árið 1963.
Sumar myndanna hafa verið
unnar sem myndskreytingar við
sögur. Elías B. Halldórsson nam
við Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands árin 1954-1957 og við lista-
akademíuna í Stuttgart og Kaup-
mannahöfn árin 1958 til 1960.
Hann hefur haldið fjölda einkasýn-
inga og tekið þátt í samsýningum
af ýmsum toga. í fréttátilkynningu
frá Hafnarborg segir, að gjöf sem
þessi sé afar mikilvægt framlag til
listaverkasafns Hafnarborgar og
vill stjórn Hafnarborgar þakka gjöf-
ina fyrir hönd stofnunarinnar og
Hafnfírðinga allra. Myndirnar
verða hafðar til sýnis í Sverrissal í
Hafnarborg, laugardaginn 27. febr-
úar til 15. mars.
Lokið
kuldann úti
Pelsfóðurskápur
allar stærðir
PELSINN
Kirkjuhvoli • simi 20160
ðfi