Morgunblaðið - 04.07.1993, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1993
25
Flestir af stofnendum Ljóðakórsins. F.h.: Kristinn Hallsson, Halldór Wilhelmsson, Ólafur Vignir Alberts-
son undirieikari, Garðar Cortes, Hákon Magnússon, Rut Magnússon, Margrét Eggertsdóttir, Þuríður
Pálsdóttir, Guðrún Tómasdóttir og Svala Nielsen. /
Margrét Eggertsdóttir og Þuríður Pálsdóttir.
ið svo dapurlegt að við gátum varla
sungið. Við ýmsar athafnir var dap-
urleikinn slíkur að erfitt var að
syngja. Ég man eftir mörgum svo
erfiðum athöfnum. Húskveðjurnar
voru sérstaklega erfiðar. Þær voru
sem betur fer að leggjast af þegar
þetta starf okkar var að komast á
skrið. Það var feikilega erfitt að
syngja húskveðjur. Þá stóðum við
alveg við kistuna og nánasta skyldu-
liðið grátandi í kringum okkur. Þetta
var oft inni í litlum stofum svo itá-
lægðin við sorgina var mikil. Ég
man líka eftir ljórum kistum í kór
í Fossvogskirkju þegar tvenn ung
hjón fórust í flugslysi, það var
hörmulegt. Þá urðu mörg lítil böm
foreldralaus. Maður reynir eins og
hægt er að útiloka sig frá sorginni
en það er erfitt. Manni finnst jafn-
vel stundum að maður komist ekki
í gegnum athöfnina. í dag eru þó
betri aðstæður en áður var. Nálægð-
in var erfið. Ég man eftir fólki sem
leið yfir við athafnir. Svonavlagað
tekur á. Hins vegar man ég líka
eftir djúpri gleði þegar vel hafði tek-
ist til. Þá finnur maður sig hafa
veitt mikla hjálp. Það er hollt að
gráta það gera menn helst þegar
tónlistin nær tökum á þeim. Það
hefur því mikið að segja að söngur
við slíkar athafnir sé góður og vand-
aður.
Til Kirkjugarða Reykjavíkur var
ég ráðin bæði til þess að syngja og
til þess að sjá um söng við jarðarfar-
ir. Forsendur voru m.a. þær að
Ljóðakórinn væri ekki lagður niður.
Gagnrýni sem fram kom á starfsemi
kórsins beindist því einna mest að
mér og stóð alveg fram undir það
að ég hætti. Ég hætti vegna skipu-
Iagsbreytinga sem starfsmanneskja
Kirkjugarðanna um mánaðamótin
janúar/febrúar sl. Ég hafði jafnan
unnið heima og treysti mér ekki til
að breyta því. Þegar Ljóðakórinn var
lagður niður hafði æði margt fólk
komið að starfsemi hans. Þeir voru
þó ekki margir sem sungu með frá
upphafi og alla tíð. Ég var ein af
þeim fáu. Eg tel ekki slæmt að tveir
kórar hafi sprottið upp af rótum
gamla kórsins. Það gerir ekkert til
þótt samkeppni ríki, hins vegar þarf
hún að fara friðsamlega fram, ekki
síst á vettvangi sem þessum. Svo
eru auðvitað fleiri hópar sem syngja
við jarðarfarir í dag, m.a. kirkjukór-
ar á þessu svæði. Einnig hafa lengi
starfað karlakórar og fleiri hópar
sem aðstandendur hafa getað valið
á milli. Þeirra er hið endanlega val.
Stundum eru aðstandendur ekki
færir um að velja, eru mjög miður
sín og geta varla séð um neitt sem
að útför lýtur. Ég reyndi þá að koma
til aðstoðar, fyrst og fremst lagði
ég mig eftir að framkvæma vilja
fólks, ef það setti fram einhveijar
óskir, svo framarlega sem það var
hægt. í erfiðum tilvikum hafði ég
samband við prestinn. Mjög sjaldan
var þó beinlínis neitað að flytja lög,
ef texti passaði ekki. Þá var reynt
að fá hljóðfæraleikara til að flytja
lagið og komast þannig fram hjá
textanum. Ég minnist þess varla að
nokkur athöfn hafi verið þannig að
út af henni hafi spunnist leiðindi,
reiði eða sárindi.
Athafnir eins og konsertar
Mjög misjafnt hefur verið hvaða
söngvarar hafa verið vinsælastir í
jarðarfararsöng. Tveir einsöngvarar
skáru sig þó löngum úr, það voru
Guðmundur Jónsson og Sigurður
Ólafsson. Guðmundur er enn að
syngja og hefur staðið sig frábær-
léga, eins og alþjóð veit. Stundum
hafa athafnimar verið nánast eins
og konsertar. Sumum hefur jafnvel
þótt nóg um. Sjálfri finnst mér að
ekki megi ganga of langt í þessum
efnum fremur en öðrum. Einfaldleik-
inn á að setja sinn blæ á þessar
athafnir að mínu viti. Eftirminnileg-
asta athöfnin sem ég hef verið við,
var fyrir mörgum árum þegar aldr-
aður maður var jarðsettur á Þorláks-
messu. Við sungum yfir honum og
Páll ísólfsson var organisti. Athöfnin
fór fram í Fossvogskirkju og mig
minnir að prestur hafi verið séra Jón
Auðuns. Éin kona fylgdi þessum
aldraða manni til grafar og hún var
hjúkrunarkona frá heimilinu sem
hann var. Ég man að við fórum út
í garð á eftir og dr. Páll með okkur
og við sungum við gröfina óbeðið.
Það var rysjótt veður og allir höfðu
svo sem nóg að gera, en við fundum
sárt til einstæðingsskapar þessa
gamla manns sem þannig kvaddi
heiminn. Reyndar er oft fátt við jarð-
arfarir aldraðs fólks, jafnvel þótt um
þjóðkunna menn hafi verið að ræða.
Þá eru vinirnir kannski farnir og
umheimurinn búinn að gleyma við-
komandi manni. Flest er yfirleitt í
jarðarförum yngra fólks sem hverfur
frá í blóma síns aldurs og hefur
haft mikið umleikis.
Mismunandi athafnir
Ég man eftir annarri athöfn sem
mér er líka minnisstæð. Það fylgdi
óhemju fjöldi þeim manni sem þá
var verið að jarðsyngja. Hins vegar
hafði orðið einhver misskilningur
með sönginn, ég tek það fram að
ég átti þar ekki hlut að máli. Það
var hringt í mig á laugardags-
morgni, það var útfararstjórinn sem
sá um athöfnina, hann sagði mér
að enginn söngflokkur væri mættur
en kirkjan full af gestum. Ég hafði
engin umsvif heldur hringdi í næstu
manneskju sem var þá Elín Sigur-
vinsdóttir og við brugðum okkur í
skyndingu inn í Bústaðakirkju og
þar sáum við Kristin Hallsson í hópi
kirkjugesta og hann vissi af Guð-
mundi Jónssyni í húsinu líka. Við
vorum svo sett þarna uppá pall að
syngja með organista sem þarna
var. Kristinn var í tenór en Guð-
mundur í bassanum. Að syngja
svona óundirbúið var hin mesta raun
fyrir okkur, en þetta bjargaðist þó
allt saman. Svona mistök er ekki
hægt að bæta svo glatt, en öllum
getur orðið á.
Oft gekk misjafnlega hjá okkur
að innheimta greiðslur fyrir sönginn,
sérstaklega hérna áður fyrr. Æði
margar athafnir fengum við að lykt-
um ekki greitt fyrir. Og sjaldan var
greiðslan mikil nema einu sinni. Þá
var popptónlistarmaður við orgelið.
Hann krafðist greiðslu í samræmi
við það sem hann var vanur og fékk
það. Söngvararnir nutu góðs af og
fengu mun hærri greiðslu en venju-
lega gerðist. Brúðguminn borgaði
möglunarlaust þótt hann hafi líklega
varla verið borgunarmaður fyrir öllu
saman. Það gekk annars yfirleitt
verr að innheimta greiðslu fyrir söng
í brúðkaupum en við jarðarfarir.
Mér finnst mjög skrýtið að vera
hætt að syngja. Fyrstu dagana var
ég hreint og beint í vandræðum með
mig. En núna finnst mér þetta orðið
ágætt og hef heilmikið að gera, við
eiginlega ekki nokkurn skapaðan
hlut. Menn geta hugsað sér muninn
á því og að sitja við símann frá
klukkan níu að morgni og oft fram
á kvöld jafnvel um hátíðisdaga.
Maður reynir að hjálpa, það er ekki
hægt að segja nei við fólk sem er í
sárum. Seinna fékk ég símsvara, þá
var heimilisfólk mitt orðið æði þreytt
á ónæðinu. Ég neita því hins vegar
ekki að ég sakna þessa starfs og
þeim tengslum við fólk sem það veit-
ir. Þótt jarðarfarasöngur sé ekki
mikið í umtali fólks hef ég oft feng-
ið innilegt þakklæti að launum og
það hefur glatt mig mikið. Allir vilja
kveðja sína nánustu með eins mik-
illi ástúð og virðingu og unnt er.
Söngurinn er þáttur í þessu. Enginn
sleppur við að komast í návígi við
dauðann. Andspænis honum er fólk
vanmegnugt. Öllum sem hjálpa því
á slíkri stund er það þakklátt. Ekki
sfst þegar vel er gert, hvort sem það
er í söng eða öðru. Ómældar þakkir
fólks í slíkri aðstöðu eru bestu laun
sem hægt er að kjósa sér.
Clematis
Blóm vikunnar
Umsjón Ágústa Björnsdóttir
Nr. 271
í tveim síðustu þáttum hefur
verið fjallað um klifuijurtir og enn
höldum við okkur við sama hey-
garðshornið. í þetta sinn verður
lauslega getið tveggja tegunda
af ættkvíslinni Clematis sem sum-
ir áhugamenn hafa viljað kalla
„drottningu klifurplantnanna" og
hafa miklar mætur á. Clematis
er af sóleyjarætt og nær yfir
meira en 200 tegundir auk af-
brigða sem vart verður tölu á
komið. Ættkvíslin gengur nú orð-
ið undir nafninu Bergsóley og á
það vel við þar sem allflestar teg-
undir hennar eiga heimkynni í
íjöllum og klettum víða um heim.
Bergsóleyjar eru taldar til
blómsælustu klifuijurta og hefur
það að sjálfsögðu átt dijúgan
þátt í að auka á vinsældir þeirra.
Eins og eðlilegt er um svo fjöl-
skrúðugan hóp er misjafnt hversu
harðfengar tegundirnar eru, en
hér á landi hefur á síðustu áratug-
um fengist reynsla fyrir þó nokkr-
um sem þrífast hér í görðum með
ágætum og eru auk þess langlífar.
Clematis alpina — Bergsóley
— evrópsk að uppruna er talin
með þeim allra harðgerðustu, ber
blá dijúpandi blóm, klukkulaga,
og er algengt að hún nái tveggja
metra hæð. Afbrigðið siberica frá
Ural-fjöllum og Austur-Síberíu er
með daufgul eða nær hvít blóm
og þykir ekki síður harðgert en
tegundin.
Clematis tangutica —
Bjarmasóley — er kennd við
Tangut, fjallaland í Mið-Asíu þar
sem hún er upprunnin og fæst
þar skýring á fræðiheitinu sem
mörgum finnst býsna kynlegt.
Bjarmasóley hefur reynst hér afar
vel þótt útbreiðsla hennar sé ekki
mikil enn sem komið er. Varla er
önnur bjarmasóley hér á landi
þekktari en sú sem um langt ára-
bii hefur vaxið upp við lítið hús
sem er í Lystigarðinum á Akur-
eyri. A hveiju sumri er hún alþak-
in yndislegum sólgulum blóm-
klukkum sem lýsir af og þá kafn-
ar hún sannarlega ekki undir
nafni. í fyllingu tímans verða
blómin að biðukollum úr silfurlit-
um þráðum sem á er silkislikja.
Þannig er hún líka hið mesta
augnayndi ekki hvað sist ef silfur-
hærumar bærast fyrir hægum
andvara.
Þó báðar þessar tegundir séu
harðgerar og ekki vandmeðfarnar
er rétt að velja þeim skjólgóðan
stað og hæfilega bjartan. Það er
sagt um jurtir þessar, bæði i
gamni og alvöru, að þær vilji láta
sólina léika um kollinn á sér en
fæturnir megi gjaman vera í
skugga. Oftast era þær látnar
klifra upp eftir neti sem komið
er fyrir á húsvegg, en líka má
gróðursetja þær við tré og vefja
þær sig þá um stofninn. Þær gera
ekki miklar kröfur til jarðvegs en
kunna þó vel að meta að hann
sé djúpur og fijór, lítið eitt kalk-
borinn. Hæfilegan raka er nauð-
synlegt að þær hafi því rætumar
era mjög viðkvæmar fyrir ofþom-
un.
Fjölmargar tegundir sem ekki
era eins harðgerar og þær sem
nú vora nefndar henta mjög vel
til ræktunar í gróðurskálum, en
ekki er þess kostur að geta þeirra
að sinni.
Ýmsar tegundir af bergsóleyj-
um hafa oft verið fáanlegar S
gróðrarstöðvum og einnig hafa
þær verið á frælista Garðyrkjufé-
lags íslands.
Bjarmasóley — Clematis tangutica.
BERGSÓLEY
FASTEIGN £R FRAMTID A A ff*
FASTEIGNA ff' MTÐUJN
SVERRIRKRISTJAMSSOMLOGGILTURFASTEIGMASALb^^ CÍMI CS 77 ÍO
SUÐURLANDSBRAUT 12, 108 REYKJAVIK, FAX6870U i''W/ °° °°
Sýningarsalur Fasteignamiðlunar
er opinn laugardaga frá kl. 11-16 og sunnudaga frá kl. 13-16.
Skrifstofan er lokuð um helgar í sumar.
Fjöldi eigna á skrá - Sjón er sögu ríkari.
p
Metsölublað á hverjum degi!