Morgunblaðið - 05.10.1993, Síða 26

F
26 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTÓBER 1993
Gamalmenni heimt-
uðu vopn og allt vald
aftur til sovétanna
JELTSIN BRYTUR A BAK AFTUR UPPREISN HARÐLINUMANN
Moskvu. The Daily Telegraph.
UM klukkan þrjú að Moskvutíma á sunnudag þegar mannfjöldinn
hélt af stað frá Októbertorginu þar sem enn gnæfir stytta af Vladím-
ír Lenín var ljóst að andstæðingar Borís Jeltsíns Rússlandsforseta
yrðu ekki stöðvaðir. Þúsundir karla og kvenna, ungir jafnt sem
gamlir, með fánann rauða á lofti ruddu sér leið gegnum varnir lög-
reglusveita og inn í Hvíta húsið þar sem þing harðlínukommúnista
og þjóðernissinna hefur setið. Fylkingin fór eftir hringveginum,
helstu samgönguæðinni í miðborg Moskvu, þar sem þrír ungir menn
létu lífið fyrir rúmum tveimur árum í valdaránstilraun andstæðinga
Míkhaíls S. Gorbatsjovs, þáverandi leiðtoga Sovétríkjanna.
í þetta skiptið stóð lýðurinn með
afturhaldsöflunum. Lögreglumenn-
irnir hikuðu, undir þessi átök voru
þeir ekki búnir og baráttuþrek þeirra
var ekkert. Liðsauki barst inn á
Smolensk-torgið en það var um sein-
an. Mannfjöldinn ruddist fram,
margir voru vopnaðir járnstöngum,
aðrir rifu upp götusteina og grýttu
þeim í lögregluna. Fremstir fóru
karlarnir, verkamenn á miðjum aldri,
forhertir í heilagri reiði sinni vegna
breytinganna í föðurlandinu sem
getið hafa af sér algjört öryggisleysi.
„I Guðs nafni, hættið“
Þegar lögreglusveitirnar hugðust
flýja, rákust bifreiðar þeirra saman.
Ungir lögreglumenn, úr sama blokk-
arhverfi og sama skóla og haturs-
menn þeirra, stukku út og freistuðu
þess að komast undan á flótta.
Nokkrum tókst það en lýðurinn af-
vopnaði þá. Aðrir voru slegnir niður.
Nokkrir uppreisnarmanna gengu á
milli og margir lögreglumannanna
geta þakkað þeim að hafa komist
lífs af undan eldri konum sem hugð-
ust murka úr þeim líftóruna. „í
Guðs nafni, hættið," hrópaði maður
einn um leið og hann kastaði sér
yfir lögreglumann sem lá í götunni.
Þeir flutningabílar sem enn voru
í ökuhæfu ástandi voru teknir. Bar-
dagaklæddir táningar stukku upp í
þá og óku þeim eftir Novíj Arbat-
götunni. Þeir óku niður brekkuna í
átt að Hvíta húsinu og mannfjöldinn
fylgdi í kjölfarið.
Lögreglan hopaði, nokkrir hófu
skildi sína á loft en það virtist engin
áhrif hafa, múgurinn var óhræddur.
Eftir nokkrar mínútur hafði hann
náð að bijótast í gegnum gaddavírs-
girðingarnar og inn á flötina fyrir
framan Hvíta húsið. Öskur og hróp
heyrðust er dyrnar voru brotnar nið-
ur. Gamalmenni heimtuðu vopn og
æptu slagorð bolsévikka frá 1917:
„Allt vald til sovétanna". Sveitir
Rússnesku sameiningarfylkingar-
innar, flokks ný-nasista, gengu gæ-
sagang með hægri hönd á lofti að
hætti liðsmanna Adolfs Hitlers og
hrópuðu „Ross-í-ja“ (Rússland).
Þessum liðsafla var stefnt gegn „fas-
istunum, Jeltsín, Ameríkönunum og
gyðingunum" sögðu þeir.
Árás á skrifstofu borgarstjóra
Síðar var ráðist á skrifstofur borg-
arstjóra Moskvu. Á nokkrum mínút-
um höfðu uppreisnarmenn vopnaðir
Kalashníkov-rifflum náð að tröppum
byggingarinnar, sem er hrikalega
ljótt mannvirki byggt á sjöunda ára-
tugnum. Hermennirnir sem þar voru
fyrir gáfust strax upp. Aðrir földu
sig í undirgöngum við bygginguna.
Þeir voru líkastir hræddum börnum
og fengu að fara eftir að hafa af-
hent vopn sín. Vörubíl var ekið inn
í húsið og lýðurinn æddi inn. Þar
fundust nokkrir aðstoðarmanna
borgarstjórans, Júríj Lúzhkovs og
voru þeir dregnir út úr bygging-
unni. Nokkrir voru slegnir með riffil-
skeftum í andlitið. Blóðpollar mynd-
uðust á steinlögðum tröppunum.
Reuter
Skæð átök um sjónvarpsstöð
Sextíu og tveir féllu og um 400 særðust í átökum um aðalstöðvar
sjónvarpsins í Rússlandi og Samveldis sjálfstæðra ríkja í Moskvu. Itar-
Tass fréttastofan fékk tölur um mannfall frá heilbrigðisyfirvöldum í
borginni. Andstæðingar Borísar Jeltsíns réðust á sjónvarpsstöðina á
sunnudag en herinn náði að hrinda árásinni. Á myndinni bera menn
sem þátt tóku í átökunum um sjónvarpsstöðina, lík félaga síns á brott.
Vestrænir leiðtogar lýstu yfir einhuga stuðningi við Jeltsín
Þjóðin styður þá sem
vilja frelsi og lýðræði
- segir þriðji æðsti maður rússnesku rétttrúnaðarkirkjunnar
London. Reuter.
ÞJÓÐARLEIÐTOGAR víða um heim lýstu í gær yfir fullum
stuðningi við Borís Jeltsín, forseta Rússlands, og sögðu and-
stæðinga hans bera ábyrgð á blóðsúthellingunum í Moskvu.
í yfirlýsingu Evrópubandalagsins, EB, sagði, að Jeltsín hefði
ekki átt neinna annarra kosta völ en valdbeitingu til að binda
enda á valdabaráttuna við þingið og leiðtogar næstum allra
sovétlýðveldanna fyrrverandi styðja Jeltsín.
Reuter
Leyniskyttur skjóta á vegfarendur
TALIÐ var að um 70 leyniskyttur hefðu komið sér
fyrir í húsum nærri þingshúsi Rússlands og héldu
þær uppi skothríð eftir að Rúslan Khasbúlatov, þing-
forseti, og Alexander Rútskoj sem þingið setti for-
seta, gáfust upp í gær. Lögregla og her reyndu í
gær að hafa uppi á Ieyniskyttunum, sem voru m.a.
við Novíj Arbat-stræti. Meðal þeirra sem urðu fyrir
skotum leyniskyttna voru forvitnir borgarar sem
hættu sér nærri átökunum. Á myndinni hleypur
ungur maður á átt að særðum félaga sínum en þeir
voru einir af fjölmörgum vegfarendum sem urðu
fyrir skothríð skyttnanna.
„Ég er viss um, að það var ekki
um annað að ræða,“ sagði Willy
Claes, forsætisráðherra Belgíu,
sem nú er í forsvari fyrir EB, þeg-
ar hann kynnti stuðningsyfirlýs-
ingu bandalagsins við Jeltsín og
Bill Clinton Bandaríkjaforseti
kvaðst viss um, að Jeltsín bæri
sigur úr býtum í baráttunni við
■harðlínuöflin. „Bandaríkjamenn
styðja hann svo lengi sem hann
heldur á loft fána lýðræðisins í
Rússlandi,“ sagði Clinton og tals-
maður Hvíta hússins, Dee Dee
Myers, sagði, að lýræðisleg stjórn-
völd yrðu að geta varið sig þegar
á þau væru ráðist. „Það er ein-
mitt það, sem Jeltsín hefur gert,“
sagði hún.
Fylkingarnar eru eins
og hvítt og svart
John Major, forsætisráðherra
Bretlands; Alain Juppe, utanríkis-
ráðherra Frakklands; Helmut Kohl,
kanslari Þýskalands, og fleiri
frammámenn í Evrópu og víðar
sögðu mikilvægt fyrir frið og fram-
farir, að Jeltsín tækist að bijóta
afturhaldsöflin á bak aftur og
Vaclav Havel, forseti Tékklands,
sagði, að fylkingarnar, sem nú tækj-
ust á í Rússlandi, væru eins og hvítt
og svart. „Annars vegar eru þeir,
sem vilja lýðræði, og hins vegar
þeir, sem vilja úthella blóði og beij-
ast undir rauðum fána fyrir gamla
kúgunarkerfinu,“ sagði hann í gær-
dag.
Ríkisstjórnir á Norðurlöndum
hafa allar lýst einhuga stuðningi við
Borís Jeltsín, forseta Rússlands þótt
Finnar hafi að vísu farið varlega í
sakirnar fyrst í stað. í yfirlýsingu
íslensku ríkisstjórnarinnar sagði, að
hún styddi lýðræðislega kjörinn leið-
toga rússnesku þjóðarinnar og látin
var í ljós von um, að þjóðinni auðn-
aðist að sameinast um framkvæmd
umbóta á grundvelli lýðræðislegra
kosninga.
Kirkjan tekur afstöðu
\ með Jeltsín
Rússneska rétttrúnaðarkirkjan,
sem reyndi að miðla málum í deilu
Jeltsíns og þingsins, hefur tekið
afstöðu með Jeltsín eftir atburði
helgarinnar. Erkibiskupinn af
Kírov, þriðji æðsti maður kirkjunn-
ar, sem nú er staddur í Englandi,
sagði, að Jeltsín hefði gert allt,
sem hann gat, til að komast hjá
átökum.
„Rússneska þjóðin vill frelsi og
lýðræði og mun styðja þá, sem að
því vinna. Hún hefur fundið hina
nýju vinda blása um sig og mun
aldrei framar loka sig inni,“ sagði
erkibiskupinn.
Lítil áhrif á fjárfestingar
á Vesturlöndum
Ríkisstjórnir næstum allra
sovétlýðveldanna fyrrverandi lýstu
í gær yfir stuðningi við Borís Jelts-
ín og stuðningsyfirlýsing við hann
var samþykkt á RÓSE, Ráðstefn-
unni um öryggi og samvinnu í
Evrópu.
Á óvissutímum í heimsmálunum
hafa fjárfestar jafnan flúið á náð-
ir dollara og gulls en sú hefur
raunin ekki verið nú. Er ástæðan
sögð vera skilningur á því, að at-
burðirnir í Rússlandi hafi lítil, bein
áhrif á Vesturlöndum. Fjárfestar
höfðu því meiri áhuga á þýsku
marki en dollara og gullverð fór
niður undir 350 dollarar únsan.
ERLENT