Morgunblaðið - 05.10.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTOBER 1993
GLERÞRENNA
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Öll glerlist verður að takast á
við þá staðreynd, að glerið er fyrir
margt löngu orðið hversdagslegur
hlutur, bæði sem efniviður nytja-
hluta og almennra skrautgripa.
Eftir að hafa mátt lúta í lægra
haldi fyrir slíkum viðhorfum um
langt skeið hefur glerlistin undan-
farna áratugi verið að hasla sér
völl á ný sem fullgild listgrein, þar
sem önnur gildi eru lögð til grund-
vallar en skreytigildið eitt og sér.
Nú stendur yfir í Hafnarborg,
menningar- og listastofnun Hafn-
arfjarðar, sýning þriggja lista-
manna sem starfa á þessum vett-
vangi, þeirra Ingu Elínar Kristins-
dóttur, Lhame Tobias Shaw og
Svöfu Bjargar Einarsóttur. Sýning-
una nefna þau. „Glerþrennu", og
er vel við hæfi, þar sem sýningin
er í raun sett upp sem sýningar á
verkum þriggja einstaklinga, að-
greindar í sama rýminu.
Hjóninn Svafa Björg Einarsdótt-
ir og Lharne Tobias Shaw búa og
starfa í Englandi og hafa eftir
upplýsingum í sýningarskrá að
dæma náð að yekja þar á sér
nokkra athygli. Á sýningunni eru
verk þeirra um flest óiík; Svafa er
öðrum þræði að myndskreyta þjóð-
sögnr eða orðatiltæki, meðfram því
sem hún sýnir önnur verk, en
Lhame Tobias er fyrst og jfremst
að takast á við efnið og möguleika
þess í formsköpun.
Verk eins og „Hjónadjöfulinn"
(nr. 3) eða „Fólk er býr í glerhúsum
..." (nr. 42) kunna að vekja mönn-
um bros, en tæpast lengi; þetta
framtak er meira í ætt við það sem
má finna í minjagripasölum en
varanleg listaverk, sem vinna á við
nánari kynni. Af því tagi eru hins
vegar þau verk Svöfu, þar sem
efnið sjálft fær að njóta sín á ein-
faldan en tignarlegan hátt, líkt og
í „Kross“ (nr. 39) og „Lífsfley"
(nr. 2S), sem bera af verkum henn-
ar hér. „NorðurljóS" (nr. 37), „Öfl“
(nr. 40) og ,„Geysir“ (nr. 41) eru
einnig vandaðir gripir, sem sýna
vel hæfni hennar sem glerlista-
manns.
Þeir munir sem Lharne Tobias
sýnir hér eru árangur tilrauna hans
með efnið, einkum snúningsverkin
nr. 26-31 og fléttuverkið nr. 32,
en skilja lítið eftir annað en skreyti-
giidið. Þó nær hann fram einkar
fallegum litum í sumum verkanna,
t.d. nr. 28, og skálarnar eru gott
dæmi um að hið einfalda getur
tekið öðru fram.
Inga Elín Kristinsdóttir hefur
komið sér upp ágætri vinnustofu á
Álafossi í Mosfellsbæ og hefur ver-
ið ötul við sýningarhald á þessu
ári, en þetta mun vera fjórða sýn-
ingin sem hún á þátt í á þessu
ári. Hér sýnir hún blöndu verka
sem eru í svipuðum anda og list-
unnendur hafa séð á fyrri sýning-
um og þekkt verk eins og „Ljóri I
og 11“ (nr. 43 og 44) sem mynda
eins konar ramma utan um sýning-
arhluta Ingu Elínar. Hér má benda
á andlitsmyndir (nr. 57-65) sem
verða stöðugt líflegri hjá listakon-
Inga Elín Kristinsdóttir.
unni og einnig er hér ný sería und-
ir heitinu „Fagur fiskur í sjó“ (nr.
51-53), sem hefur tekist afar vel.
Þijú verk Ingu Elínar drógu þó að
sér mesta athygli undirritaðs, en
það eru „Blár snjór“ (nr. 45) og
„Sjór“ (nr. 46 og 47). „Blár snjór“
hefur til að bera djúpan, bláan lit,
auk þess sem grænt greinist á
miili, en hinir eru glærir; þykkt
glersins og mótun er öll einkar
fagmannlega unnin.
Hér er á ferðinni vel unnin sýn-
ing, sem að nokkru leyti vegur þó
salt á mörkum glerlistar og skraut-
gripa. Þessi mörk eru hið eilífa við-
fangsefni glerlistarinnar og það er
gaman að fylgjast með góðu lista-
fólki takast á við þau í verkum sín-
um.
„Glerþrenna" þeirra Lharne
Tobias Shaw, Svöfu Bjargar Ein-
arsdóttur og Ingu Elínar Kristins-
dóttur í Hafnarborg í Hafnarfirði
'er lokið.
JONINA BJORG
í sýningarsalnum Portinu við
Strandgötu í Hafnarfirði stendur
nú yfir einkasýning Jónínu Bjargar
Gísladóttur, en hún hefur sett hér
upp rúmlega tuttugu abstrakt
vatnslitamyndir. Sýningunni hefur
listakonan gefið yfirskriftina „Utan
seilingar"; titlar verkanna vísa
einnig til þeirrar dulúðar eða lífs-
spurninga, sem erfitt er að festa
hendur á.
Því miður gefur sýningarskrá
(sem er í raun aðeins listi yfir verk-
in) engar upplýsingar um listakon-
una sjálfa, nám hennar, feril, eða
fyrri þátttöku í listsýningum.
Vegna þessa geta sýningargestir
ekki vísað til neinnar fyrri kynning-
ar við skoðun sýningarinnar og er
það í þessu tilviki bagalegt, þó
ekki þurfí alltaf að vera svo.
Eitt helst einkenni vatnslita er
léttleikinn og hið miida gegnsæi,
sem litirnir bjóða upp á. Listamenn
velja því oftast að vinna með þess-
um miðli vegna birtunnar sem
ávallt skín í gegn frá fletinum og
vegna þess hversu hreinir litirnir
verða í þeirri birtu. En þó að vatn-
slitir séu þannig afar aðgengilegur
miðill og virðist auðveldir í notkun,
þá þarf mikla nákvæmni og hæfni
til að gera með þeim góð listaverk;
smávægilegustu pensilstrokur geta
breytt ásýnd heilu verkanna og
jafnvel ráðið öllu um hvort þau
verða að frambæriiegum iistaverk-
um eða ekki.
Jónína Björg byggir ekki á birtu
miðilsins hér, heldur leitar hún í
þessum verkum eftir styrk litarins.
Litirnir eru oftar en ekki eru nokk-
uð dökkir og þungir og þannig ólík-
ir því sem fólk á að venjast; litur-
inn hefur jafnvel fengið að renna
og blandast á stöku stað, þannig
að hann er ekki jafn tær og hann
þyrfti að vera í fletinum. Þetta er
einkum áberandi þar sem sterkir
litir eru notaðir djarflega, t.d. í
„Lausnir" (nr. 19), þar sem bleikir
og fjólubláir litir ráða ríkjum, og
„Vegferð" (nr. 21), þar sem dökk-
bláir, rauðir og'gulir litir fylla flöt-
inn. Þessi óvenjulega notkun vatns-
lita sést einnig vel í verkum eins
og „Dul“ (nr. 6), þar sem fjólublá-
ir og bláir litir eru mest áberandi.
— Slíka úrvinnslu litaflata hefði
hentað betur að framkvæma með
t.d. olíuiitum, þar sem styrkur litar-
ins hefði orðið meiri.
Listakonunni tekst einna best
upp þegar hún notar mildari og
bjartari liti, eins og t.d. í „Það vor-
ar“ (nr. 1), en þar nýtur miðillinn
sín ágætlega. Einnig hefur hún
notað pastelliti til styrktar í einu
verki (nr. 14), og kemur sú aðferð
vel út; ef til vill hefði mátt nota
hana víðar.
Myndbygging er ekki flókin í
þessum verkum. Einföld boglína
sker flötinn og litafletir ráðast út
frá henni; um sumt minnir þetta á
fyrstu abstraktmyndir Kandinsky,
en hér vantar allan þann léttleika,
sem þar var að finna; það eru ein-
hver þau þyngsli yfir þessum
myndum, sem gera það að verkum
að í heild ná þau sér ekki á strik.
Stöku verk gefur þó góðar vonir
og vinnur á við nánari skoðun, t.d.
„A ísnum“ (nr. 5), en slíkt hlýtur
að vera aðall frambærilegrar
myndlistar.
Sýning Jónínu Bjargar Gísla-
dóttur stendur tii sunnudagsins 10.
október.
Leðurblökuvængir
FORTIÐARÞRA
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Það er undarlegur gjörningur,
sem um þessar mundir er fram-
kvæmdur í listhúsinu Einn einn á
Skólavörðustíg, og sjálfur hug-
myndasmiðurinn ber hið sérstæða
nafn Alexandra Kostrubala. Ekki
svo að skilja að slíkar uppákomur
hafí ekki sést áður, og þær eru alls
ekki óalgengar erlendis.
Er hér um að ræða, að listakonan
hefur innréttað húsakynnin sem
heimili með tilheyrandi virkt og til-
fallandi óreiðu sem fylgir lifnaðar-
háttum nútímamannsins. Auk þess
er hún bersýnlega haldinn nokkurri
fortíðarþrá, sem stöðugt sækir á í
rótlausum og menguðum heimi, og
sér stað í gömlum húsmunum og
myndum á veggjunum. T.d. er heill
veggur undirlagður ljósmynd af
æskuheimili listakonunnar I Banda-
ríkjunum, en hún hefur víða flakkað
og er m.a. menntuð í Noregi, Sví-
þjóð og íslandi, þar sem hún giftist
sænskum manni og er búsett í
heimalandi hans.
Tilfallandi gestur er trakteraður
með kaffí og kexkökum ef viil og
viðmót húsráðenda vinsamlegt.
Hvar listin svo byijar í þessu og
hvar hún endar er ekki gott að
segja, en menn fínna fyrir vissri
nánd í kraðakinu og svo eru gömlu
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Kvikmyndahátíð Listahátíðar
Leðurblökuvængir („Flagger-
muswinger"). Sýnd í Háskólabíói.
Leikstjóri og handritshöfundur:
Emil Stang Lund. Aðalhlutverk:
Jon Eikemo, Anneke von der
Lippe, Hildegun Riise, Anitta Su-
ikkari.
Norska myndin á Kvikmyndahátíð
Listahátíðar er eftir Emil Stang
Lund og byggir á þremur sögum
rithöfundarins Hans E. Kinck (1865
- 1926). Hún heitir því sérkennilega
nafni Leðurblökuvængir og sögurn-
ar, sem allar gerast í fjalllendi upp
til sveita eru mjög ólíkar þótt þær
gerist í sama landslaginu, sem kvik-
myndatökumaðurinn Paul René
Roestad myndar oft á undurfallegan
máta; norskir kvikmyndagerðar-
menn líta á landið sitt ekki ósvipað
og íslenskir sínar heimaslóðir.
Tvennt eiga sögurnar þó allar
sameiginlegt, þær eru með þjóð-
sagnakenndum biæ og í þeim er
ríkuleg tilfínning fyrir einangrun
sveitafólksins eins og fyrsta og besta
sagan lýsir með óborganlegum
hætti. Hún segir af hjónum og ung-
um dreng þeirra sem búa mjög utan
alfaraleiðar en í hvert sinn sem vart
verður mannaferða í grenndinni
ijúka þau upp til handa og fóta og
gaia og góla á förumenn í von um
að þeir líti í heimsókn, sem aldrei
virðist gerast. Gengur forvitnin svo
langt að heimilifaðirinn týnir lífínu
eitt sinn þegar hann er að sperra
sig fram af fjallabrún og andlátsorð-
in við konuna eru: Sástu hver þetta
var nokkuð? Þetta er grátbrosleg og
hnyttin saga um útnárahátt og dauð-
ans forvitni.
Saga númer tvö er á alvarlegri
nótum og segir af piparkerlingu,
ungri þó, sem dreymir um ástarfund
með myndarlegum syni prestsins, á
með honum sælunótt en sér svo á
eftir honum í hendurnar á ungri
heimasætu án þess samt að gráta
örlög sín mikið. Það er ekki mikið
kjöt á beinunum hér en Emil Stang
Lund tekst á stuttum tíma að lýsa
þrá og löngunum konunnar og óend-
urgoldinni ást og hvernig draumórar
hennar gera hana á einhvern hátt
utanveltu í samfélaginu.
Þriðja og síðasta sagan er lengst
og myrkust. Hún er líka sú eina sem
gerist um vetrarmánuðina og er
einkar þunglyndisleg og frostbitin
saga um mann sem virðist alitaf við
það að sturlast en grípur í fiðluna
sína þegar hann þarf að fá útrás
og leikur þá á hana í djöfulmóð.
Líklega hefði þurft einhvern meiri
tíma til að undirbyggja söguna því
erfítt er að finna til með manninum
og kringumstæðum hans. Myndin
hefst á undarlegum kappöskrum á
milli hans og föður hans og eftir það
er atburðarásin of skrykkjótt og
þunglamaleg til að hanka mann en
eins og í hinum sögunum spilar ein-
angrunin og hvernig hún orkar á
fólk, stórt hlutverk.
Leikurinn í myndunum er góður
en öll eru söguefnin forvitnileg und-
ir mestanpart öruggri leikstjórn og
þau gefa skemmtilega mynd af litl-
um heimi í einangrun við útjaðar
norsku byggðanna.
Varlega
munirnir gott sýnishorn ameríska
draumsins, eða réttara sagt brota-
brot hans. Alls kyns smámunir
verða á vegi gestsins t.d. sjónvarp
af minnstu gerð í einu horninu, en
það má einnig horfa á það með
aðstoð stækkunargiers sem er til-
tækt, og eins konar rauðir plast-
barkar eru í innra herberginu og
horfí maður inn í þá koma í ljós
fleiri myndir úr fortíðinni.
í innra herberginu fellur sýningin
vel inn í rýmið sem vænta má, því
Varlega („Careful"). Sýnd í Há-
skólabíói. Leikstjórn og kvik-
myndataka: Guy Maddin. Hand-
rit: George Toles. Aðalhlutverk:
Gosia Dobrowolska, Kyle
McCulloch, Sarah Neville, Paul
Cox.
Nýjasta mynd kanadíska leik-
stjórans og Vesturíslendingsins Guy
Maddins, sem er gestur Kvik-
myndahátíðar Listahátíðar, heitir
Varlega og dregur nafn sitt af þeirri
miklu snjóflóðahættu sem persónur
hennar búa við allt sitt líf í fjalla-
þorpinu Tolzbad í Bæjaralandi. Þær
gætu farist í snjóflóði við minnstu
háreysti og jafnvel húsdýrin hafa
misst raddböndin til að fyrirbyggja
slys. Það gerist þó æ erfiðara að
hemja ró sína því undir sælu yfir-
borði krauma heitar tilfinningar,
ást og hatur og örvænting og ekki
síst blóðskömm.
Við höfum áður fengið gaman-
myndir Maddins hingað á hátíðir,
Sögur af Gimlispítala, sem fjallaði
að það er sláandi heimilislegt og
hefur oftar en ekki yfirgnæft það
sem til sýnis hefur verið.
Þá er á sýningunni sitthvað af
frumrissum að málverkum, en sú
framkvæmd yfirleitt stutt á veg
komin.
Heimspeki listakonunnar er
nokkuð augljós, en samt saknar
maður einhverra upplýsinga á milli
handanna og þarna hefði gestabók
á gömlu og dúkuðu borði átt heima,
sem hluti heildarmyndarinnar.
Listmunir Thurn og Taxis boðnir upp
DAGANA 12.-21. október fer
fram uppboð í listasafni Regens-
burg kastala í Bæjaralandi. Þar
verða falboðnir hlutir sem verið
hafa í eigu Thurn og Taxis fjöl-
skyldunnar í fimm aldir, þó að
mest sé um hluti frá 19. og 20.
öld.
Um er að ræða 3500 uppboðs-
númer sem eru húsgögn, silfurmun-
ir, postulín, gler, skartgripir, klæðn-
aður og leikföng. Auk þess verða
boðnar upp 75.000 flöskur af víni
frá vínkjallara fjölskyldunnar í
Emmeram kastala í Regensburg.
Áætlað er að selt verði fyrir 5.6
milljón punda eða rúmlega hálfan
milljarð íslenskra króna.
í fréttatilkynningu segir: Ágóð-
anum verður varið til að greiða
erfðafjárskatt fjölskyldunnar, en
Prins Johannes Thurn og Taxis lést
fyrir þrem árum og lét eftir sig
unga ekkju Gloríu (stundum kölluð
pönkaraprinsessan) og þrjú börn.
Hlutirnir verða til sýnis fyrir al-
menning frá 3. til 10. október. Gef-
in hefur verið út tilkomumikil sýn-
ingarskrá vegna uppboðsins. Sig-
ríður Ingvarsdóttir fulltrúi Sothe-
by’s á íslandi sagði: „Mikið úrval
af listmunum í öllum verðflokkum
sem eru flest mjög vel farin verða
boðin upp í kastala Thurn og Taxis
fjölskyldunnar í Regensburg. Boðið
verður í listmunina víðs vegar úr
heiminum, auk þess er búist við
gífurlegum fjölda fólks til að taka
þátt í þessu sögufræga listaverka-
uppboði. Þetta er í fyrsta skipti sem
Sotheby’s heldur listaverkauppboð
af slíkri stærð og í jafntilkomum-
iklu umhverfi. Þetta verður án efa
mikilvægur og minnisstæður at-
burður“.
á afar frumlegan hátt um Vesturís-
lendinga, og Erkiengilinn, en mynd-
ir Maddins eru engum líkar, hvorki
í útliti né innihaldi, nema hverri
annarri. Eitt einkenni þessa sér-
stæða húmorista er afskekkt sögu-
svið hvort sem það er Gimli, Ark-
angelsk eða Tolzbad. Annað er út-
lit myndanna og myndgerðin sjálf
sem er ekki svo lítill hluti af gamn-
inu og þriðja er sauðsvartur húmor-
inn sem er sprenghlægilegur þegar
best tekst til. íslendingar voru með
þeim fyrstu til að meta Maddin að
verðleikum en Bretar virðast t.d.
vera að uppgötva hann núna í gegn-
um Varlega.
Aðaipersónur myndarinnar eru
bræðurnir Jóhann, sem lítur móður
sína hýru auga, Franz, sem á ömur-
lega ævi innan um kóngulóarvefi
uppi á háalofti af ástæðum sem
ekki eru kunnar, og Grigorss, sem
elskar Klöru sem aftur elskar föður
sinn meira en góðu hófi gegnir.
Klara vinnur í námu þar sem aðeins
konur í kjólfatnaði vinna en Grig-
orss, er vinnur sem þjónn í nálægum
kastala (Eru bukthreyfingar þínar
eðlilegar? er hann spurður fyrsta
daginn í vinnunni), hyggst myrða
föður hennar undir einangruðu
snjóflóði. Inní þetta blandast geitur
og draugar og blásturshorn nokk-
urnveginn í jöfnu hlutfalli.
Ótalmargt annað er á seyði í
Tolzbad þar sem allar hurðir eru
þríhyrndar en eins og í öðrum
myndum Maddins er sagan afar
þjóðsagnakennd og melódramað
sápulegt. Hann sækir stílinn í
myndir þriðja áratugarins, gætir
þess að rispa hljóðrásina hæfilega
og litanotkunin er mjög sérstæð og
fornaldarleg, myndin er ýmist gul,
rauð, græn eða blá. Einnig eru hin
ógnvænlegu pappaíjöll dýrlega
frumstæð. Þannig dregur Maddin
athyglina alltaf að sjálfri mynd-
gerðinni og gerir hana órjúfanlegan
part af gamninu.
Bygging frásagnarinnar er næst-
um eðlileg miðað við fyrri verk
Maddins en best tekst honum upp
þegar hann lýsir lífinu í Tolzbad í
byijun og ef á að taka eitthvað eitt
útúr er óborganleg hádramatísk
senan á milli elskendanna Klöru og
Grigorss í háloftunum en af því
loftið er svo þunnt gera þau ekki
annað en að geispa.