Morgunblaðið - 05.10.1993, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTOBER 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. I lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Blóðbað í Moskvu
Leiðtogar harðlínuaflanna í
Rússlandi, þeir Rúslan
Khasbúlatov, forseti þingsins í
Moskvu, og Alexander Rútskoj,
varaforseti, sem þingið hafði
skipað forseta, eru ábyrgir fyr-
ir því, að miðborg höfuðborgar
Rússlands varð að blóði drifnum
vígvelli í gær og á sunnudag.
Þeir hvöttu stuðningsmenn sína
til óhæfuverka og öttu þeim
síðan út í opinn dauðann.
Borís Jeltsín, hinn lýðræðis-
lega kjörni forseti Rússlands,
gaf í gærmorgun út sérstaka
tilskipun um að ráðist skyldi á
aðsetur þingsins, Hvíta húsið,
í miðborg Moskvu en þar höfðu
harðlínumenn haldið til undan-
farna daga. Á sunnudag hafði
Alexander Rútskoj eggjað
stuðningsmenn sína til að her-
taka skrifstofur borgarstjórnar
Moskvu og jafnframt hvatt til
þess að ráðist yrði á sjónvarps-
stöð í útjaðri borgarinnar.
í fyrri viku höfnuðu harðlínu-
kommúnistar málamiðlun sem
náðst hafði fyrir tilstilli patr-
íarka rússnesku réttrúnaðar-
kirkjunnar. Margoft hundsuðu
þeir áskorun stjórnvalda um að
afhenda vopn sín og gefast
upp. Loks hleyptu þeir af stað
vopnaðri uppreisn gegn löglega
kjörnum forseta Rússlands sem
auk þess að vera kjörinn í lýð-
ræðislegri atkvæðagreiðslu
fékk afdráttarlausa stuðnings-
yfirlýsingu við umbótastefnu
sína í þjóðaratkvæðagreiðslu í
aprílmánuði. Næg tækifæri
gáfust til að leysa deilu þessa
með friðsamlegum hætti. Þau
hundsuðu þeir Khasbúlatov og
Rútskoj.
Nú eru þessir menn í haldi
og bíða þess sem verða vill en
veruleg hætta er á að margir
stuðningsmanna þeirra haldi
baráttunni áfram. Herafli Rúss-
lands hefur hins vegar staðið
með forseta landsins^ og það
skipti sköpum í gær. Á þessari
stundu er því ekki ástæða til
að ætla að borgarastyrjöld sé
'yfirvofandi í Rússlandi. Spenna
mun hins vegar ríkja áfram í
landinu og þessi þjóð sem þolað
hefur hörmungar, styrjaldir og
kúgun kommúnista getur tæp-
ast leyft sér að vona að hún fái
nú notið friðar og öryggis.
Borís Jeltsín Rússlandsfor-
seti hefur heitið því að fram
fari lýðræðislegar þingkosning-
ar í desember nk. Stuðningur
manna á Vesturiöndum byggist
á því að við þetta loforð verði
staðið. Fulltrúaþingið í Moskvu
var ekki kjörið með lýðræðisleg-
um hætti og hefur beitt öllum
brögðum til að koma í veg fyr-
ir að stefna forsetans nái fram
að ganga. Fyrir umheiminn all-
an skiptir mestu að stöðugleiki
verði tryggður í Rússlandi nú
þegar vonir hafa vaknað um
að unnt verði að leiða þetta
milljónaþjóðfélag í átt til lýð-
ræðis og hagsældar.
Margir kunna að hafa efa-
semdir um stjórnarhætti forset-
ans og oftlega hefur verið efast
um lýðræðisást hans. Borís
Jeltsín hefur hins vegar hlotið
skýrt umboð þjóðar sinnar, um
það verður ekki efast. Mikil-
vægt er að á Vesturlöndum bili
menn ekki í stuðningi við for-
seta Rússlands. Jafnframt er
eðlilegt, að þess verði krafist
að allri valdbeitingu verði stillt
í hóf eins og frekast er kostur.
Verkefni Jeltsíns og stjórnar
hans er að sönnu risavaxið.
Ætíð hefur legið fyrir að um-
skipti frá kommúnískum stjórn-
arháttum til lýðræðis og mark-
aðshagkerfis mundu kosta
miklar fórnir. Þær fórnir hefur
rússneska þjóðin fært í formi
versnandi lífskjara, upplausnar
og öryggisleysis.
Helmut Schmidt, fyrrum
kanslari V-Þýzkalands, sagði á
fundi Samtaka um vestræna
samvinnu fyrir rúmri viku, að
það mundi taka Rússland hálfa
öld að ná sér á strik. Það er
áreiðanlega mikið til í því.
Kommúnisminn skildi eftir sig
sviðna jörð í Rússlandi, fyrrum
lýðveldum Sovétríkjanna og
leppríkjum þeirra í Austur-Evr-
ópu. Helmut Schmidt spáði því,
að það mundi taka Þjóðverja
10-12 ár að byggja upp austur-
hluta landsins. Ef það reynist
rétt er ekki ólíklegt að það taki
hálfa öld að byggja upp nútíma-
legt iðnaðarveldi í Rússlandi.
í Rússlandi er engin hefð
fyrir lýðræðislegum stjórnar-
háttum. Þess vegna má búast
við, að það taki Rússa nokkurn
tíma að byggja upp .slíkt stjórn-
arfar. Ganga má út frá því sem
vísu, að hinn menntaði hluti
þjóðarinnar, sem horfír til Vest-
urlanda sem fyrirmyndar um
þá þjóðfélagshætti, sem koma
eigi á í Rússlandi, beijist fyrir
lýðræði að vestrænni fyrir-
mynd. En innan Rússlands eru
áreiðanlega sterk öfl, sem telja,
að vestrænar lýðræðishug-
myndir eigi ekkert erindi við
Rússa. Átökum á milli þessara
tveggja gerólíku sjónarmiða er
ekki lokið. Sennilega eru þau
rétt að byrja. Það mun fara
mjög eftir því hver stuðningur
Vesturlanda verður við lýðræð-
isöflin í Rússlandi hver niður-
staðan verður.
Það var áhrifamikið og tákn-
rænt að sjá harðlínumennina
rífa niður rússneska fánann.
Draumur þeirra er framhald
Sovétríkjanna undir hamri og
sigð eða einhverju öðru merki
alræðis og harðstjórnar.
4
JELTSIN BRYTUR A BAK AFTUR UPPI

'IM'Í
■I 1 $ ■.
Reuter
Skriðdrekar á vettvang
SKRIÐDREKAR beina fallbyssuhlaupum sínum að
Hvíta húsinu í gær, eldtungur og reykjarbólstrar sjást
teygja sig út um glugga á þinghúsinu sem er 19 hæð-
ir. Oflug sprengikúla eins drekans gerði gat á útvegg
hússins. Hvíta húsið er íburðarmikið, byggt á valda-
skeiði Leoníds Brezhnevs og eru þar fjölmargir salir,
herbergi og kimar, stigar eru einnig fjölmargir og því
var taiið erfitt að taka húsið. Sjálfboðavarðlið þingsins
mun hafa safnað miklum vopnabirgðum undanfarna
daga en það var undir stjórn lettneska harðlínukomm-
únistans Viktors Alsknis, sem gengur undir nafninu
Svarti ofurstinn.
Skothríð nærri sendiráðinu
DRUNUR og skothríð heyrðust greinilega í gær og fyrradag í ísl-
enska sendiráðinu í Moskvu en það er um einn km frá Hvíta hús-
inu, þar sem barist var. Ólafur Egilsson sendiherra segir skothríð-
ina um tíma hafa virst vera í næstu götum við sendiráðið og var
starfsfólki í sendiráðinu ráðlagt að halda sig heima, m.a. vegna
þess að talið var að leyniskyttur væru í húsum nálægt þinghúsinu.
Ólafur fór í gærmorgun á fund varautanríkisráðherra Rússlands
en ók ekki nálægt þinghúsinu þar sem götum í nágrenni þess var
lokað.
Andrej Kozyrev utanríkisráðherra
Rússlands er í New York og því
kallaði varautanríkisráðherrann, Ko-
lokolow, sendiherra erlendra ríkja í
Moskvu á sinn' fund. Gerði hann
þeim grein fyrir atburðarásinni og
sagði Jelstín ekki hafa átt neins
annars úrkosti en að gera árás á
þinghúsið.
„Línurnar hafa skýrst og Ijóst er
hvað fyrir andstæðingum Jeltsíns
vakir. Stór hluti þeirra sem styðja
þá, vilja hverfa aftur til gamla
tímans,“ sagði Ólafur. „Þeir sem
hófu átökin sögðust með því vera
að vernda stjórnarskrána. Sú barátta
hefur nú snúist upp í harðskeytta
og blóðuga andstöðu við forsetann."
Ólafur sagði óvenju marga vera á
ferli í gær. „Fléstir virtust vera á
leið í og úr vinnu en svo voru einnig
margir hópar manna sem virtust til
alls líklegir, litu ævintýralega út.
Þeir virtust ekki vera vopnaðir en
voru með skjóður, eins tíðkast hér,
og ekki veit ég hvað var í þeim.“
ólafur sagði almenning hafa verið
orðinn langþreyttan á þrátefli þings
og forseta og flestir vonuðu að nú
fengjust lyktir á þessari deilu. Kom-
ið hefði fram í kosningum í apríl að
meirihluti styddi Jeltsín og sú væri
væntanlega raunin enn.
ém * 1
Reuter
I valnum
LÍK rússnesks lögreglumanns sem vopnaðir stuðnings-
menn Alexanders Rútskojs og Rúslans Khasbúlatovs'
felldu er þeir brutust gegnum fylkingar lögreglunnar
að þinghúsinu á sunnudag. Fulltrúar Itar-Tass og RIA-
fréttastofanna sögðu að vopnaðir stuðningsmenn þings-
ins hefðu reynt að taka þar völdin en horfið frá eftir
fortölur manna úr sveitum innanríkisráðuneytisins.
Ráðist á Hvíta húsið
HERMENN ríkisstjórnar Jeltsíns forseta skýla sér
bak við brynvarinn vagn framan við Hvíta húsið.
Særður félagi þeirra liggur á jörðunni. Er áhlaupið
hófst í gærmorgun dundi á húsinu hörð skothríð úr
fallbyssum og vélbyssum áður en sérþjálfaðar sveitir
réðust til inngöngu.