Morgunblaðið - 31.12.1993, Blaðsíða 39

Þá er ótalinn sá mikli samdrátt-
ur sem hefur orðið í byggingastarf-
semi á þessum sama tíma. Þar er
þó erfiðara um vik að nefna tölur
þar sem engar raunhæfar kannan-
ir liggja enn fyrir í þeim efnum
en nú er unnið að athugun á því.
Þeim sem til þekkja er þó ljóst að
þar er samdrátturinn enn meiri og
gert ráð fyrir að hann aukist á
næstu mánuðum. Hér er því um
gífurlega erfiðleika að ræða sem
öll þjóðin verður að takast á við.
Til að snúa þessari þróun við þarf
margt að koma til og þar er m.a.
mikilvægt að sú vaxtalækkun sem
nú er unnið að verði raunveruleg
og varanleg.
„íslenskt já takk“
Að undanförnu hafa landsmenn
orðið varir við sérstakt átak til að
auka hlutdeild innlendrar vöru og
þjónustu í viðskiptum hér innan-
lands undir kjörorðunum „íslenskt
já takk“. Óhætt er að segja að
margir hafi sameinast í því að
gangast fyrir þessu átaki og það
hefur náð til flestra þátta í við-
skiptum og þjónustu. Upphaflega
stóðu VSÍ, ASÍ, BSRB, Islenskur
landbúnaður og Samtök iðnaðarins
að þessu átaki en síðan hefur íjöldi
fyrirtækja, félaga og stofnana
bætast í hópinn. Þegar þetta er
skrifað liggja ekki fyrir tölulegar
upplýsingar um árangur átaksins
enda er oft erfitt að afla slíkra
upplýsinga svo óyggjandi sé. Okk-
ur sem að þessu stöndum er þó
ljóst af þeim upplýsingum sem fyr-
ir liggja að átakið hefur skilað
verulegum árangri. Hér má þó
ekki láta staðar numið. Við þurfum
öll að átta okkur á því að við get-
um hvert og eitt haft áhrif á stöðu
atvinnulífsins og atvinnustigsins í
landinu með því að beina viðskipt-
um okkar að því sem innlent er.
Að öðrum kosti erum við beinlínis
að flytja inn erlent vinnuafl og
stuðla að varanlegu atvinnuleysi
hjá okkur sjálfum. Við berum því
hvert og eitt verulega ábyrgð í
þessum efnum í okkar daglegu
viðskiptum.
Evrópusamstarf
Samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið tekur nú brátt
gildi. Hann mun á næstu árum
skapa okkur nýja möguleika í við-
skiptum við önnur lönd en hann
boðar líka nýjar hættur sem við
getum aðeins brugðist við með því
að nýta í auknu mæli þá möguleika
sem við eigum hér heima. Hér
beinast spjótin ekki síst að stjórn-
völdum því að þau verða að tryggja
að starfsumhverfi atvinnuveganna
verði a.m.k. ekki lakara en í sam-
keppnislöndunum. Segja má að
starfsskilyrðin séu um sumt heldur
betri nú en oft áður. Samt sem
áður er í mínum huga alveg ljóst
að til þess að svara kalli nýs tíma
og bregðast við tímamótum í at-
vinnusögu okkar þarf að gera
grundvallarbreytingu í efnahags-
málum þjóðarinnar. Þessar breyt-
ingar þurfa að miða að því að
skapa öllum íslenskum atvinnu-
greinum nægilega góð rekstrar-
skilyrði til þess að snúa við þeirri
gjaldþrota- og atvinnuleysisþróun
sem því miður hefur einkennt þjóð-
arbúskap okkar að undanförnu.
Samtök iðnaðarins
Um þessi áramót verða miklar
breytingar á samtökum atvinnu-
rekenda i íslenskum iðnaði. 011
helstu samtökin þ.e. Félag ís-
lenskra iðnrekenda, Félag íslenska
prentiðnaðarins, Verktakasam-
band íslands, Meistara- og verk-
takasamband byggingamanna,
Samband málm- og skipasmiðja
og Landssamband iðnaðarmanna,
leggja niður núverandi starfsemi
sína og sameinast í ein heildarsam-
tök undir nafninu Samtök iðnaðar-
ins.
Með þessari sameiningu er stig-
ið stórt skref til að efla og sam-
ræma baráttu iðnaðarins í landinu
fyrir bættum starfsskilyrðum og
betri afkomu hans og þjóðarinnar
allrar.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 81. DESEMBER 1998 39
Það er auðvitað engin tilviljun
að þetta skuli gerast einmitt nú.
Ekki verður hér eingöngu sparnað-
ur á erfiðleikatímum heldur fremur
hitt að æ ljósara verður að iðnaður-
inn er sú grein atvinnulífsins sem
mestar vonir eru bundnar við að
geti eflst og aukið atvinnu og tekj-
ur í landinu til frambúðar. Þá er
ekki síður mikilvægt að samræma
stefnu iðnaðarins þannig að hann
tali einni röddu og ekki sé lengur
nein óvissa um það hveijir eru
raunverulegir málsvarar hans á
opinberum vettvangi. Við vaxandi
samkeppni og meira frjálsræði í
viðskiptum milli landa er líka nauð-
synlegt að þessi litla þjóð sameini
krafta sína eftir föngum til að
standa vörð um eigin hagsmuni.
Þetta hefur forystumönnum í iðn-
aði verið Ijóst og vilja með þessari
sameiningu leggja sitt lóð á vogar-
skálina í þessum efnum. Með stofn-
un Samtaka iðnaðarins er stefnt
að einföldun en um leið auknum
krafti í baráttunni fyrir þeim
rekstrarskilyrðum sem iðnaðurinn
þarfnast.
Ég vil að lokum þakka félags-
mönnum Landssambands iðnaðar-
manna fyrir samstarfið á liðnum
árum og óska félögum í Samtökum
iðnaðarins og landsmönnum öllum
velfarnaðar á komandi ári.
Einar Sveinsson,
formaður V erslunar-
ráðs íslands
Vörn snúiö
í sókn á
nýju ári
Þó árið 1993 hafi verið íslend-
ingum erfitt á marga lund eru við
þessi áramót ýmis teikn á lofti um
bættan hag á næstu árum. Fyrir
það fyrsta eru tölur um þróun efna-
hagsmála hagstæðari heldur en
fyrri spár hafa gert ráð fyrir. Út-
flutningur þjóðarinnar hefur aukist
og verðbólga hér á landi stefnir í
að verða nánast engin. í annan
stað hafa íslenskir útgerðarmenn
sýnt af sér hugkvæmni og dirfsku
og mætt aflasamdrætti við íslands-
strendur með því að halda í fisk-
veiðivíking bæði í Smuguna og
Flæmska hattinn við Nýfundna-
land. Þessar veiðar hafa skilað
þjóðinni miklu og eru gott dæmi
um hvernig menn mæta rekstrar-
erfiðleikum og vinna sig út úr
þeim. Á næsta ári má ætla að
veiðar þessar, svo og á öðrum út-
hafsmiðum, aukist frekar en
minnki.
í þriðja lagi hefur veruleg vaxta-
lækkun orðið hér á landi, sem
ætti að verða hvetjandi til íjárfest-
inga og uppbyggingar í atvinnulífi
landsmanna.
í fjórða lagi hefur skattaum-
hverfi fyrirtækja verið gert væn-
legra en áður, bæði með lækkun
tekjuskattshlutfalls lögaðila og
varanlegu afnámi aðstöðugjalds.
I fimmta lagi tekur samningur-
inn um Evrópskt efnahagssvæði
gildi nú um áramótin. Þá opnast
nýir möguleikar fyrir íslenska at-
hafnamenn á markaðssókn á toll-
fijálsa markaði í Evrópu. Mögu-
leikarnir eru auðvitað mestir á
sviði sjávarútvegs, þar sem við
kunnum best til verka, en þeir eru
einnig á öðrum sviðum. Eitt af því
mikilvægasta við EES-samning-
inn, en kemur aðeins óbeint fram,
er að með honum hefur viðskip-
taumhverfið verið aðlagað að því
sem þekkist í Evrópu. Þannig hafa
ýmis gömul og úrelt lagaákvæði,
ættuð frá haftaárunum og sem
íþyngdu fijálsri atvinnustarfsemi,
verið numin úr gildi. Samkeppnis-
aðstaðan hefur þannig verið gerð
jafnari, sem styrkir undirstöður
íslensks atvinnulífs í vaxandi er-
lendri samkeppni.
En þrátt fyrir þessar vonarglæt-
ur má einnig sjá óveðursský um
þessi áramót. Átvinnuleysi hefur
aukist á árinu og ríkissjóðshallinn
er gífurlegur. Á næsta ári og árum
má ætla að þjóðfélagsumræðan
muni að miklu leyti snúast um það
hvernig eigi að taka á þessum
tveimur stærstu vandamálum þjóð-
arinnar um þessar mundir.
Ríkissjóðshallinn á árinu sem
var að liða, verður væntanlega um
13 milljarðar og samkvæmt fjár-
lögum verður halli næsta árs um
10 milljarðar, en hætt er við því
að þessi tala eigi eftir að hækka
þegar líður á árið. Það er uggvæn-
legt að vita til þess að leita þurfi
áratug aftur í tímann, til ársins
1984, til þess að finna dæmi um
tekjuafgang íslenska ríkisins.
Myndin verður ennþá dekkri þegar
haft er í huga að ýmsar framtíðar-
skuldbindingar ríkisins koma ekki
fram í fjárlögunum s.s. framlög til
lífeyrissjóðs ríkisstarfsmanna og
ríkisábyrgðir á lánum sem gjald-
falla munu á ríkissjóð. í skýrslu
ríkisendurskoðunar um ríkisreikn-
ing ársins 1992, kemur fram að
bókfærður höfuðstóll ríkissjóðs var
neikvæður um 150 milljarða króna,
eða sem svaraði til 141% af tekjum
ársins. Þetta þýðir að veija þyrfti
tekjum eins og hálfs árs til að jafna
þennan mismun á eignum og
skuldum ríkissjóðs. Aðeins af þess-
um fáu orðum er ljóst, að ríkis-
sjóðshallinn er geysilega alvarlegt
úrlausnarefni sem verður ekki til
lengdar velt á undan sér. Aðalfund-
ur Verslunarráðs íslands 23. febr-
úar fer fram undir kjörorðunum
„niðurskurður ríkisútgjalda“, en á
undanförnum mánuðum hefur fjöl-
mennur hópur stjórnenda úr aðild-
arfyrirtækjum Verslunarráðsins
unnið að því ásamt starfsmönnum
ráðsins, að setja fram hugmyndir
um raunhæfan niðurskurð ríkis-
útgjalda. Þessar tillögur verða
ræddar á aðalfundinum og síðan
sendar ráðamönnum, sem framlag
Verslunarráðs Islands til lausnar á
ríkissjóðshallanum.
Atvinnuleysi er böl sem bæta
verður úr, enda þolir okkar litla
þjóðfélag mun verr atvinnuleysi en
þau samfélög sem stærri eru. Þetta
mál er ekki síður brýnt en ríkisfjár-
málin, enda hefur störfum fækkað
hérlendis á síðustu 5 árum, á með-
an þjóðinni hefur fjölgað. Atvinnu-
leysið kemur harðast niður á ungu
fólki og á þeim fáu árum sem eft-
ir eru til aldamóta, munu 15.000
einstaklingar bætast við á vinnu-
markaðinum. Ef hér á ekki að
verða fjoldaatvinnuleysi, þarf að
snúa þeirri þróun við að störfum
fækki. í því efni duga engar
skyndilausnir eða sérstök átök í
hinu eða þessu. Ný sókn í atvinnu-
málum getur aldrei farið fram á
vegum ríkisvaldsins eða á kostnað
þess, en ríkisvaldið getur hins veg-
ar átt stóran þátt í að skapa réttar
aðstæður fyrir atvinnusköpun. Til
að snúa þróuninni við, þarf að
auka samkeppnishæfni íslensks
atvinnulífs, efla útflutningsstarf-
semi og auka arðsemiskröfur at-
vinnurekstrar á öllum sviðum.
Þrátt fyrir að mikið hafi áunnist
í skattamálum fyrirtækja, má gera
enn betur til að treysta grunn at-
vinnulífsins. Enn eru lagðir á fyrir-
tæki sérskattar sem mismuna, eins
og skattur á skrifstofu- og verslun-
arhúsnæði. Þann skatt á nú að
flytja yfir til sveitarfélaga, en hann
verður litlu betri fyrir það. Trygg-
ingargjald er mishátt milli atvinnu-
greina og mishá vörugjöld eru
einnig neyslustýring hins opinbera,
sem mismunar vöruframleiðendum
og innflytjendum. Þessu til viðbót-
ar má benda á að eignarskattar
fyrirtækja eru hærri en víða er-
lendis og virðisaukaskattur er hér
með því hæsta sem þekkist í Evr-
ópu.
Eitt af því sem Verslunarráð
íslands gerði athugasemdir við á
síðasta ári var framkvæmd á svo-
kölluðu eftirlitsátaki rikisskatt-
stjóra. Nú er það ekki svo, að
Verslunarráðið sé á móti skattaeft-
irliti heldur þvert á móti. Hins veg-
ar taldi Verslunarráð eftir ábend-
ingar frá fjölmörgum félagsmönn-
um þess, að eftirlitið væri ekki
framkvæmt í samræmi við góða
stjórnsýsluhætti auk þess sem
túlkanir skattyfirvalda á ýmsum
gjaldmiðlum voru vægast sagt
umdeilanlegar. Úrtak eftirlitsins
var fyrst og fremst bundið við fyr-
irtæki sem sýndu hagnað. Þetta
taldi ráðið óeðlilegt, þar sem eftir-
litið beinist fyrst og fremst að því
að kanna hvort bókhald sé rétt
fært og framtöl séu í samræmi við
það, en vart á að gera minni kröf-
ur til eftirlits með bókhaldi ef fyrir-
tæki sýna rekstrartap. í annan
stað telur Verslunarráðið, að skatt-
eftirlit eigi ekki að fela í sér veru-
legan kostnað og óþægindi fyrir
fyrirtæki, s.s. dýra sérfræðiaðstoð
eða sérstakt starfsmannahald
vegna upplýsingaöflunar skattyfir-
valda. Verslunarráð hefur þegar
lagt fram tillögur um breytingar á
ákvæðum um reksturskostnað fyr-
irækja fyrir fjármálaráðherra og
mun á næsta ári vinna að fram-
gangi þeirra hugmynda. Jafnframt
mun ráðið þrýsta á að önnur
ákvæði skattalaga verði endur-
skoðuð, s.s. reglur um jafnræði á
milli skattyfirvalda og skattgreið-
enda. Markmiðið hlýtur að vera
að leikreglurnar séu skýrar, jafn-
ræði ríki á milli aðila og eftirlitið
leggi ekki óþarfa kostnað á ís-
lenskt atvinnulíf.
Fróðlegt hefur verið að fýlgjast
með aðildarviðræðum frændþjóða
okkar á Norðurlöndunum um aðild
að Evrópubandalaginu. Virðast
Norðmenn til að mynda vera að
ná einstæðum árangri varðandi
fyrirkomulag sjávarútvegs, þó enn
séu viðræðurnar ekki til lykta
leiddar. Þessar viðræður grann-
þjóða okkar leiða hugann að fram-
tiðarstefnumörkun íslenskra
stjórnvalda á þessu sviði. íslend-
ingar þurfa ekki síður en aðrar
þjóðir sífellt að meta og endurskil-
greina hagsmuni þjóðarinnar og
það verður að gerast á faglegan
og hlutlægan hátt, án allra for-
dóma. Á viðskiptaþingi Verslun-
arráðs íslands á árinu sem nú er
að líða var fjallað um hugsanlega
aðild íslands að Evrópubandalag-
inu. Á fundinum var lögð fram ítar-
leg vinna nokkurra vinnuhópa um
ýmis málefni sem vörðuðu hugsan-
lega aðild, auk þess sem gerð var
skoðanakönnun meðal fundar-
manna. Fram kom að 2 af hveijum
3 fundarmanna vildu hefja viðræð-
ur um aðild að EB og sjá hveiju
þær myndu skila fyrir íslenska
þjóðarhagsmuni. í nýlegri skýrslu
utanríkisráðherra til Alþingis er
vikið að því að æskilegt sé að fram
fari fræðileg athugun á saman-
burði á EES og aðild að EB. Rétt
er að taka undir þetta og hvetja
til þess að orð verði að athöfnum
í þessu efni á næsta ári.
Að framan var vikið að því að
ýmis teikn um betri tíma eru fram-
undan á vegferð þjóðarinnar inn í
nýtt og ókomið ár. En til þess að
von verði að veruleika og tækifæri
að árangri, þarf vinnu og þraut-
seigju. Það þarf að vinna vel úr
þeim möguleikum sem eru að opn-
ast, nýta þau tækifæri sem gefast.
Einnig þurfa menn að gera sér
grein fyrir því að nokkur tími get-
ur liðið þar til ávinningur af bættu
efnahagsástandi og nýjum tæki-
færum fer að skila sér. Ekki er
heldur nóg að líta einungis á sókn-
arfærin, heldur þarf að huga að
aðsteðjandi ógnum, eins og fjár-
lagahalla og atvinnuleysi og bæta
um betur þar sem ríkisvaldið getur
aukið samkeppnishæfni atvinnul-
ífsins. Gangi þetta eftir getur árið
1994 orðið árið þar sem vörn var
snúið í sókn í íslenskum þjóðarbú-
skap.
Leikfimi - Breiðagerðiskðla
Hin vinsæla þrek- og teygjuleikfimi í Breiðagerðiskóla
hefst aftur þriðjudaginn 4. janúar.
Mætum hress.
Nánari upplýsingar í síma 42982.
Arna Kristmannsdóttir.
TILBOÐ
ÓSKAST
í Ford ExplorerXLT 4x4, árgerð '92 (ekinn 12
þús. mílur), Peugeot 605 SLI, árgerð '90 (ekinn
42 þús. km.), Nissan King Cab SE V6 4 W/D,
árgerð '89 (ekinn 35 þús. mílur) og aðrar bifreið-
ar er verða sýndar á Grensásvegi 9 þriðjudaginn
4. janúarkl. 12-15.
Tilboðin verða opnuð sama dag kl. 16.
SALA VARN ARLIÐSEIGN A