Morgunblaðið - 08.03.1994, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 08.03.1994, Blaðsíða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MARZ 1994 N ey ðarmóttaka vegiia nauðgnnar eftir Guðrúnu Agnarsdóttur Neyðarmóttaka vegna nauðgunar var opnuð á Slysadeild Borgarspítal- ans 8. mars 1993. Á þessu eina ári sem hún hefur starfað hafa 50 manns leitað til hennar, 45 konur og 5 karlar. Hvað stendur til boða? Þar stendur til boða endurgjalds- laus bráðaþjónusta allan sólarhring- inn, alla daga ársins, fyrir þau sem hafa orðið fyrir nauðgun eða tilraun til nauðgunar. Fyllsta trúnaðar er gætt og allar upplýsingar skráðar og geymdar sérstaklega. Veitt er samræmd og skipuleg þjónusta sem miðar fyrst og fremst að því að tryggja velferð og stöðu þess sem þjónustunnar leitar og sjálfsákvörð- unarréttur hennar eða hans virtur. Boðið er upp á læknisskoðun og meðferð ef þörf krefur og réttar- læknisfræðilega skoðun til að skrá verksummerki og safna sakargögn- um. Hugað er að andlegri velferð og líðan einstaklingsins og hægt er að dveijast á neyðarmóttökunni næsta sólarhring ef þörf er á. Enn- fremur er veittur stuðningur við að kæra og boðið upp á endurkomu á „Neyðarmóttaka vegna nauðgunar á slysadeild Borgarspítalans er mikilvægur þáttur í því að bæta þjónustu við þau sem verða fyrir nauðgun eða tilraun til nauðgunar. Mikill áhugi er víða utan höf- uðborgarsvæðisins á því að koma upp svip- aðri þjónustu og verður hafist handa við það innan tíðar.“ neyðarmóttökuna þrisvar sinnum til að fylgjast með líðan. Leitast er við að tryggja að einstaklingur hitti sama lækni og sama hjúkrunarfræð- ing við endurkomu og í byijun. Á neyðarmóttökunni veita þjónustu kvensjúkdómalæknar, sex konur og einn karl, hjúkrunarfræðingar slysadeildar og sérmenntaður hjúkr- unarfræðingur, félagsráðgjafar eða Stígamótakonur sem öll hafa fengið sérstaka þjálfun til verksins. Neyðarmóttakan á góða sam- vinnu við rannsóknarlækna í réttar- læknisfræði, sýkla- og veirufræði sem rannsaka sýni og sakargögn og ágætt samstarf hefur einnig tek- ist við Rannsóknarlögreglu ríkisins og hina almennu lögreglu. Neyðarmóttaka hér og erlendis, þróun og áherslur Við skipulagningu neyðarmóttök- unnar var stuðst við erlendar fyrir- myndir, einkum svipaða móttöku sem opnuð var í Ósló 1986. Mikil ánægja hefur verið með þjónustu hennar og fjölgaði þeim er þar leit- uðu læknishjálpar vegna nauðgunar úr 38 á árinu 1985 í 168 á árinu 1987. Kærum fjölgaði þar einnig. í desemberbyijun 1993 var haldin námstefna um neyðarmóttöku vegna nauðgunar sem undirbúin var í sam- vinnu við Endurmenntunarstofnun Háskóla íslands. Hún var liður í endurmenntun þeirra sem að neyð- armóttökunni vinna en var jafnframt opin öllum þeim sem áhuga höfðu. Þar voru fyrirlesarar úr hópi hinna mörgu starfstétta og aðila sem að neyðarmóttökunni standa og frá dómskerfmu en einnig boðið dönsk- um lækni, Lisbeth Bang, sem er yfirlæknir og aðalskipuleggjandi neyðarmóttökunnar í Osló. Nám- Guðrún Agnarsdóttir stefnan, sem tókst vel, var mjög fjöl- sótt og sýnir það glöggt þann áhuga sem ríkir á því að kynna sér bætta meðferð nauðgunarmála og sinna þeim sem fyrir slíkum árásum verða. Gagngerar breytingar hafa orðið í þessum málum víða erlendis á und- anförnum áratug, einkum í Banda- ríkjunum og Evrópu. Er það ekki síst eftir að rannsóknir leiddu í ljós að nauðgun eða tilraun til nauðgun- ar getur valdið alvarlegu áfalli og sálarkreppu sem jafna má við meiri háttar áföll eins og þau sem hljótast af stórslysum eða náttúruhamförum. Viðmót og viðhorf þeirra sem ann- ast einstaklinginn svo og öll meðferð mála geta skipt sköpum um það hvaða spor slík reynsla markar en auk hugarvíls þess sem fyrir brotinu verður og aðstandenda getur hún valdið heilsutjóni síðar á ævinni. Er það einkum ef ekki er unnið úr þess- ari érfiðu lífsreynslu. Það varðar því miklu að meðferð þessara mála sé viðunandi. Kvennaathvarfið og síðar Stigamót hafa unnið brautryðjenda- starf í þessum efnum og hafa veitt ráðgjöf og stuðning og vakið verð- skuldaða athygli á kynferðislegu ofbeldi á undanförnum árum. Nýjungar í vændum, bætt þjónusta Dómsmálaráðherra beitti sér ný- lega fyrir því að hægt væri að veita þjónustu löglærðs talsmanns í tengslum við neyðarmóttökuna. Hlutverk slíks aðila verður m.a. að kynna kæruferlið og réttarstöðu og veita stuðning ef einstaklingur ákveður að kæra, ennfremur að greiða fyrir og létta málsleiðina gegnum réttarkerfið. Unnið er að því að skilgreina þetta hlutverk nán- ar í samvinnu við dómsmálaráðu- neytið. Neyðarmóttaka vegna nauðgunar á slysadeild Borgarspítalans er mik- ilvægur þáttur í því að bæta þjón- ustu við þau sem verða fyrir nauðg- un eða tilraun til nauðgunar. Mikill áhugi er víða utan höfuðborgar- svæðisins á því að koma upp svip- aðri þjónustu og verður hafist handa við það innan tíðar. Enn er þó ýmsu ábótavant hvað varðar meðferð nauðgunarmála í réttarkerfinu og stöðu þeirra sem fyrir slíkum árásum verða. Vonandi leiða þær úrbætur sem orðið hafa í neyðarmóttöku sem fyrst til sjálfsagðra úrbóta í réttar- kerfinu í þessum efnum. Höfundur er umsjónarlæknir Neyðarmóttöku vegna nauðgunar. Þess bera menn sár eftir Ingibjörgu S. Einisdóttur og Evu S. Einarsdóttur Kynferðislegt ofbeldi gagnvart börnum er mun algengara en við viljum flest halda. Erlendar rann- sóknir hafa sýnt að 15-38% fullorð- inna hafa verið beitt kynferðislegu ofbeldi í æsku og er tíðnin hærri fýrir konur en karla (1). Þó að ekki. hafi verið gerðar nákvæmar rann- sóknir hér á landi, þá er ekkert sem bendir til þess að tíðnin sé lægri hér. Það gefur auga leið að það hefur mikil áhrif á líf einstaklingsins að vera beittur kynferðislegu ofbeldi i æsku. Á síðari árum hefur verið farið að athuga hvaða áhrif það hefur á konur þegar að þær fara sjálfar að eignast börn. Börn sem verða fýrir alvarlegu kynferðislegu ofbeldi, eiga það til að bæla minn- inguna um það svo rækilega niður að þau „gleyma" henni. Þegar kon- urnar ganga svo með sitt fyrsta bam, þá koma þessar minningar oft upp á yfirborðið. Á með- göngunni fara konur sem hafa „gleymt" ofbeldinu að rifja það upp í draumum, með óljósum tilfinning- um og minningarbrotum, sem þær eiga jafnvel erfitt með að átta sig á. Meðgangan er tími mikilla breyt- inga, bæði á líkama konunnar og á lífi hennar, en þessar breytingar virðast stuðla að því að það er ekki hægt að bæla minningarnar lengur. Konur sem ekki hafa gleymt því kynferðislega ofbeldi sem þær urðu fyrir í æsku eiga líka oft erfitt á meðgöngu. Flest fórnarlömb kyn- ferðisofbeldis kvíða mun meira fyr- ir fæðingu en konur almennt. Sárs- aukinn sem fylgir fæðingunni og að vera í þeirri aðstöðu, að 'þurfa að treysta öðrum fyrir líkama sínum er mjög erfitt fyrir þessar konur. Sársaukinn í fæðingunni hefur jafn- vel kallað fram svo skýrar minning- ar af ofbeldinu, að þær bókstaflega endurupplifa það í fæðingunni. Ein kona lýsti þessu: „Ég lá á bakinu, sem mér finnst vont, ég hafði enga stjóm á neinu og ég upplifði sárs- auka.“ Þessari konu var haldið niðri þegar barnið fæddist af því að hún reyndi af öllum kröftum að standa upp og fara út (2). Þessi kona brást „Kynferðislegt ofbeldi í æsku hefur áhrif á sjálfsmynd þeirra ein- staklinga, sem fyrir því verða. Þeir hafa að jafnaði neikvæðari sjálfsmynd en gengur og gerist og minna álit á sjálfum sér sem for- eldrum.“ við með örvinglan en viðbrögðin eru einstaklingsbundin. Flestum líður samt mjög illa, þó að ekki allar láti það í ljós. Það er jafnvel talið að óttinn hjá sumum konum geti verið það mikill og djúpstæður að hann hindri framgang fæðingar. Þegar konan er búin að eignast bamið, þá er ekki öll sagan sögð. Það virðist vera hærri tíðni fæðing- arþunglyndis meðal fómarlamba kynferðislegs ofbeldis. Kynferðislegt ofbeldi í æsku hef- ur áhrif á sjálfsmynd þeirra ein- staklinga, sem fyrir því verða. Þeir hafa að jafnaði neikvæðari sjálfs- mynd en gengur og gerist og minna álit á sjálfum sér sem foreldrum. Ekki hefur bætt úr skák sú vinsæla skoðun að þeir sem em beitir of- beldi í æsku, hafi tilhneigingu til að endurtaka það ofbeldi á sínum eigin börnum. Þessi hugmynd er haldlítil þegar um kynferðislegt of- beldi er að ræða, ef þess er gætt að flestir þeir sem beita ofbeldinu eru karlkyns, en flestir þeir sem verða fyrir því eru kvenkyns. Hins vegar þá hafa konur sem eru fóm- arlömb kynferðislegs ofbeldis að jafnaði ekki góðar foreldrafyrir- myndir. Þó að mæður þeirra hafi yfírleitt ekki tekið þátt í ofbeldinu, þá tókst þeim ekki að vernda dætur sínar fyrir því. Fórnarlömb ofbeldis- ins hafa því oft efasemdir um eigin getu, sem foreldris og bera kvið- boga fyrir hönd barns síns, eins og fyrstu orð einnar konu voru eftir að hún eignaðist stúlku: „Guð minn góður! Það er stúlka! Ég get ekki afborið það ef hún á eftir að ganga í gegnum það sama og ég.“ (2) Konur sem beittar hafa verið kynferðislegu ofbeldi geta einnig átt í sérstökum erfiðleikum með bijóstagjöf. Þegar kona leggur barn á bijóst þá fylgir því örlítil kynferð- isleg tilfinning, sem flestum konum finnst þægileg. Fómarlömb kyn- ferðislegs ofbeldis geta hins vegar fyllst skelfingu í tengslum við bijóstagjöfina. Þessi tilfinning get- ur orðið svo ógnvekjandi að konan treysti sér ekki til að hafa barnið á bijósti. Börn sem beitt eru kynferðislegu ofbeldi bera þau sár alla ævi. Þegar kona sem lent hefur í slíku eignast barn þá er hætta á að sárin ýfist upp. Það getur hjálpað konum sem þannig er ástatt um að gera sér grein fyrir að þetta geti verið sér- staklega erfíður tími og að þær hiki ekki við að leita sér aðstoðar bæði hjá Stígamótum og hjá fag- fólki sem annast þær þennan tíma. Það er líka nauðsynlegt fyrir fag- fólk sem vinnur við fæðingahjálp að gefa þessu máli gaum, svo hægt Ingibjörg S. Einisdóttir enacting, the Vioiation of Women's Bodies: The Chailcnge for Perinatal Carcgivers". Birtli 19: 4, December 1992. Ingibjörg er formaður Ljósmæðrafélags íslands og Eva er kennslustjóri Ljósmæðraskóla íslands. Mótum kærleiksríka kynslóð verði að koma sérstaklega til móts við þennan hóp kvenna. Heimildir: 1. Bachmann, G.A. Moeller, T.P. & Benett J. „Childhood Sexual Abuse and the Consequences in Adult Women“ Obstetrics & Gynecology. Vol. 71. No. 4, April 1988. 2. Kitzinger, J.V. „Counteracting, Not Re- eftir Anml Rún Qase Börn okkar fæðast saklaus í oft harðan heim ofbeldis, tillitsleysis og fordóma. Það er okkar að vernda þessa litlu einstaklinga, þroska þá og styðja til mennta. Þetta er kynslóðin sem mun taka við og ráða mestu um það hver framtíð bíður okkar. Það er þvi ljóst hvaða viðfangs- efni hlýtur að vera mikilvægast í uppeldi ungs fólks: Að ala upp einstaklinga sem hafa andúð á ofbeldi og beina ungu fólki sem á í erfiðleikum á réttar brautir í líf- inu. Junior Chamber Nes tekst nú á við metnaðarfullt verkefni gegn ofbeldi meðal ungs fólks. Markmið félagsins er að vekja ungt fólk til umhugsunar um afleiðingar of- beldis, þroska með því náunga- kærleika og samkennd. Til að ná þessu markmiði er áformað að efna til smásagna- og myndlista- keppni um ofbeldi og afleiðingar þess meðal unglinga í 8., 9. og „Við erum ein stór fjöl- skylda í þessu máli og eigum því að leysa þetta vandamál í samein- ingu.“ <■ 10. bekk grunnskóla í Reykjavík og Reykjaneskjördæmi. Framkvæmdin kostar eðlilega nokkuð fé og er því mikilvægt að fyrirtæki og einstaklingar sjái sér fært að styðja það fjárhagslega. Það þarf ekki að vera stórt hvert framlag til að um það muni. Loka- hátíð átaksins verður haldin í Perl- unni laugardaginn 30. apríl. Þar koma fram þekktir aðilar sem hafa reynslusögu að segja eða hafa unnið mikið starf gegn ofbeldi. Þarna verða verðlaunin veitt og hljómsveit mun spila. Við erum ein stór fjölskylda í þessu máli og eig- um því að leysa þetta vandamál í sameiningu. Börnin okkar verð- skulda allan okkar stuðning. E.s. söfnunarreikningur Junior Amal Rún Qase Chamber Nes er nr. 8853 SPRON Skólavörðustíg 11. Höfundur er almennings- og fjölmiðlafulltrúi byggðarlagsnefndar Junior Chamber Nes á starfsárinu 1994. Eva S. Einarsdóttir

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.