Morgunblaðið - 08.03.1994, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MARZ 1994
Melina Mer-
couri látin
New York. Reuter.
MELINA Mercouri, fyrrum kvik-
myndastjarna sem varð tvisvar
menningarmálaráðherra í stjórn
sósíalista í Grikklandi, lést á
sunnudag eftir langa glímu við
lungnakrabba en hún var stór-
reykingakona.
Mercouri var á 69. aldursári er
hún lést á Sloan-Kettering sjúkra-
húsinu í New York. Hún öðlaðist
frægð 1960 fyrir leik sinn í mynd-
inni Aldrei á sunnudögum þar sem
hún lék hjartagóða gleðikonu. Gift-
ist hún leikstjóra myndarinnar,
Bandaríkjamanninum Jules Dassin,
árið 1966. Lifir hann konu sína en
þeim varð ekki barna auðið. Alls lék
hún í 70 kvikmyndum og leikritum.
Herforingjarnir sem rændu völdum
og sátu við stjórnvölinn í Grikk-
landi 1967-’74 bönnuðu myndir
hennar og sönglög og skipuðu fyrir
um handtöku hennar. Sviptu her-
foringjarnir hana ríkisborgararétti
vegna kröftugrar gagnrýni hennar
á stjórn þeirra.
Melina Mercouri varð menning-
armálaráðherra í stjórn Andreas
Papandreous 1981 til 1989 og hélt
velli þrátt fyrir að 14 sinnum væri
stokkað upp í stjórninni. á þeim
tíma. Hún tók við embættinu aftur
Melina Mercouri
í október sl. er sósíalistar komust
til yalda á ný.
í ráðherratíð sinni lét Mercouri
gríska arfleifð mjög til sín taka og
var mikið í sviðsljósi flölmiðla vegna
baráttu sinnar fyrir því að Bretar
skiluðu aftur lágmyndum sem
numdar voru burt úr Meyjarhofinu
á Akrópólíshæðinni í Aþenu og flutt-
ar til Bretlands. Hún fór jafnframt
í fylkingarbijósti er Grikkir freistuðu
þess að fá að halda Ólympíuleikana
1996 en þá verður öld liðin frá því
leikamir voru endurvaktir í Aþenu.
Vilja fresta kosning-
um í Suður-Afríku
Port Ehzabeth, Jóhannesarborg. Reuter.
MANGOSUTHU Buthelezi, leiðtogi Inkatha-frelsisflokksins, sem
nýtur einkum stuðnings Zulu-manna í Suður-Afríku, sagði í gær að
það væri alls ekki öruggt að flokkurinn tæki þátt í þingkosningunum
sem ráðgerðar eru 26.-28. apríl. Hann sagði að fresta þyrfti kosning-
unum til að flokkurinn gæti tekið þátt í þeim.
Buthelezi sagði að meiri tíma
þyrfti til að semja nýja stjórnarskrá
sem allir flokkarnir gætu sætt sig
við. Frelsisbandalagið, flokkar
hvítra og svartra hægrimanna, hef-
ur hótað að sniðganga kosningarn-
ar ef ekki verður gengið að kröfum
þess um aukna sjálfstjórn héraða í
Suður-Afríku. Inkatha-frelsisflokk-
urinn, féllst þó á að skrá sig í kosn-
ingamar á föstudag en setti það
skilyrði fyrir þátttöku að deilan um
stjórnarskrána yrði leyst. Talsmað-
ur flokksins kvaðst efast um að
flokkurinn legði fram lista yfir
frambjóðendur sína í kosningunum
áður en fresturinn til þess rennur
út á miðvikudag.
Fresturinn sem flokkarnir fengu
til að skrá sig hefur þegar runnið
út. Nelson Mandela, leiðtogi Afríska
þjóðarráðsins (ANC), er andvígur
því að fresta kosningunum en vill
að skráningarfresturinn verði fram-
lengdur. Talsmenn Kristilega lýð-
ræðisflokksins, hægriflokks
blökkumanna í heimalandinu Bop-
huthatswana, sögðu að flokkurinn
myndi ekki skrá sig í kosningarnar
nema þeim yrði frestað.
TILKYNNING!
ÞÚ FINNUR BESTA
VERÐIÐ í BÆNUM
MEÐ ÞVÍ AÐ GERA
VERÐSAMANBURÐ!
MUNDU
BARA
...aö hafa samband viö okkur þegar þig vantar
| "original" prentduft (toner)
| Hewlett-Packard prentara.
| Við komum til móts við þig
í í veröi og þjónustu!
5 Og meira en það:
Við kaupum af þér
gömlu prenthylkin!

S ö l \j N ^
Njóttu öryggis meö rekstrarvörum frá...
Tæknival
Skeifunni 17 - Sími (91) 681665
^ + heimsending þér aö kostnaöarlausu!
Edúard Shevardnadze, forseti Georgíu, í Leifsstöð
Öskar aðstoðar SÞ við
að tryggja frið í landinu
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Shevardnadze á íslandi
EDÚARD Shevardnadze, forseti Georgíu, og kona hans, Nan-
uli, koma til Keflavíkurflugvallar en í fylgd með forsetanum
voru um sextíu manns.
EDÚARD Shevardnadze, for-
seti Georgíu, segir þjóð sína
binda vonir við það að Oryggis-
ráð Sameinuðu þjóðanna sam-
þykki að senda gæslusveitir til
landsins til að tryggja frið. She-
vardnadze hafði skamma við-
dvöl hér á landi á sunnudag á
leið sinni frá Tblisi í Georgíu
til Bandaríkjanna þar sem hann
hyggst ávarpa Oryggisráðið. Þá
mun hann hitta Bill Clinton,
Bandaríkjaforseta, að máli. Atti
Shevardnadze viðræður við Jón
Baldvin Hannibalsson, utanrík-
isráðherra á Keflavíkurflug-
velli.
Shevardnadze var spurður hvort
ásættanlegt væri að hafa rúss-
neskan her í Georgíu. Sagði hann
landsmenn sætta sig við þær leið-
ir sem leitt gætu til friðar, þjóðin
hefði upplifað mikinn hrylling og
vildi gera allt sem komið gæti í
veg fýrir að hann endurtæki sig.
Er Shervardnadze var beðinn að
meta ástandið í heimalandi sínu,
sagði hann eitt orð lýsa því; erf-
itt. Ástandið væri háð því hvaða
ákvörðun öryggisráð Sameinuðu
þjóðana tæki.
Shevardnadze var spurður hvort
hann teldi að umbætur í Rússlandi
ættu framtíð fyrir sér og sagðist
hann telja að svo væri. „Ég tel
að umbótastefnunni verði fram-
haldið og að trygging þess sé vald
forsetans.“
Allir samningar í biðstöðu
Jón Baldvin Hannibalsson, ut-
anríkisráðherra sagði þá hafa rifj-
að upp Reykjavíkurfundinn 1986
og fund þeirra í september 1992
en þá var efst á baugi samstarf á
orkusviðinu. „Af þessu hefur ekki
getað orðið vegna borgarastyrjald-
arinnar. Þremur mánuðum eftir
þá ferð, sendu þeir okkur ramma-
samning um menningarsamskipti.
Sá samningur hefur einnig orðið
innlyksa. Shevardnadze gerir sér
vonir um það að ef friður helst,
nái þeir samningum, sem gætu
orðið grunnur að samningum um
efnahagssamvinnu, samninga
gegn tvísköttun og um vernd fjár-
festingar. En það eru ekki miklar
væntingar um tvihliða samskipti
nema friður haldist.“
Jón Baldvin sagði að meginefni
fundarins hefði að sjálfsögðu verið
ástandið í Georgíu og Abkhazíu,
sambandið við Osseta, samskiptin
við Rússa og vonir Georgíumanna
um að einhveijar lausnir. „Þeir
hafa lýst sig reiðubúna til að fall-
ast á friðargæslusveitir sem eru
eingöngu skipaðar Rússum. Auð-
vitað er andstaða gegn því af hálfu
annarra, sem hafa talið æskilegt
að fjölþjóða sveitir sjái um friðar-
gæslu. Hafa ber þó í huga að það
tekur mun skemmri tíma fyrir
Rússa að komast til landsins er
fjölþjóða her.“
Jón Baldvin sagði að auk friðar-
gæslu, óskuðu Georgíumenn að-
stoðar við efnahagsuppbyggingu.
„Landið er algjörlega einangrað
efnahagslega, það hefur byggt
nær eingöngu á viðskiptum við
Rússland, sem nú eru hrunin. 80%
íbúa væru undir fátæktarmörkum
og 12% undir hungurmörkum.
Rúmlega 300.000 flóttamenn eru
í landinu frá Abkhazíu og Ossetíu
og ástandið í kalda koli.“
Aðspurpur um hvort einhveijar
líkur væru á því að SÞ sendu frið-
argæslusveitir til Georgíu, eins og
ástandið er núna, sagði Jón Bald-
vin að féllist Öryggisráðið á að
Rússar gegndu því hlutverki, gætu
hlutirnir gengið hratt fyrir sig.
Ekki væru þó miklar líkur á því.
Nú þegar séu rússneskar hersveit-
ir á þremur stöðum í Georgiu, svo
ekki sé mikil bjartsýni á að þetta
verði lausnin.
Jón Baldvin var spurður hvort
hann teldi Shevardnadze hafa trú
á úr rættist. Kvaðst utanríkisráð-
herra telja mun léttara yfir forset-
anum en fyrir tveimur árum. Skýr-
ingin væru þó ef til vill sú að kona
hans, Nanuli, væri með í för. „Hún
er mikill skörungur og blandaði
sér iðulega í umræðurnar og kvað
fast að orði. Það virtist vera forset-
anum léttir að vera kominn í gegn-
um grimmilega borgarastyijöld
sem hefur staðið í tvö ár. Ekki er
lengur barist í landinu, en ástand-
ið, t.d. í Abkhazíu er skelfilegt.
Stjórnvöld treysta sér ekki til að
finna 300.000 flóttamönnum bú-
stað þar að nýju þar sem slíkt
myndi verða til þess að átökin
brytust út á nýjan leik. Þá er þing-
ið mjög sundurleitt og efasemdir
um að það samþykki samninga
sem Shevardnadze hefur verið að
gera við grannlöndin og Rússland.
Engu að síður heyrðist mér á hon-
um að hann teldi það skipta sköp-
um að SÞ komi inn á þessum tíma-
punkti. Gerist það ekki, óttast
hann að allt sjóði upp úr að nýju.“
Malasíustjórn krafin upplýsinga um samninga um Pergau-stífluna
Tengsl „vopna og að-
stoðar“ viðurkennd
Kuala Lumpur. Reuter.
NEFND malasískra sljórnarandstöðuþingmanna hefur skorað á
sljórnvöld í Malasíu að birta allar upplýsingar um það mál, sem
kallað hefur verið „vopn fyrir aðstoð“, en það hefur meðal annars
valdið bresku stjórninni verulegum vandræðum. Var stjórnin einn-
ig hvött til að aflétta banni á viðskiptum við bresk fyrirtæki en
til þess var gripið vegna ásakana breskra blaða um mútur í sam-
bandi við bresk-malasíska viðskiptasamninga.
Deilan snýst um framkvæmdir
við Pergau stífluna í Malasíu en
breska stjórnin ákvað að lána til
hennar mikið fé á mjög hagstæðum
kjörum. í bresku blöðunum er því
hins vegar haldið fram, að aðstoð-
in hafi verið tengd kaupum Mal-
asíustjórnar á breskum vopnum
fyrir meira en 100 milljarða ísl.
kr. og auk þess birti The Sunday
Times frétt þess efnis, að breskt
byggingarfyrirtæki hefði verið til-
búið til að bjóða Mahathir Moham-
ad, forsætisráðherra Malasíu, þijár
eða fjórar milljónir króna í mútur
vegna annars verkefnis. Mahathir
brást við þessum fréttum með því
að banna viðskipti við bresk fyrir-
tæki.
Aðstoð á móti vopnakaupum
Samy Vellu, orkuráðherra
Malasíu, gaf í skyn um helgina,
að vegna breska lánsins yrði Per-
gau-stíflan miklu dýrari en ef um
alþjóðlegt útboð hefði verið að
ræða og í gær sagði Najib Tun
Razak, varnarmálaráðherra Mal-
asíu, að þegar gengið hefði verið
frá vopnakaupasamningnum 1988,
hefði verið gert ráð fyrir, að breska
stjórnin aðstoðaði á móti við fram-
kvæmdir í Malasíu. Er þetta í
fyrsta sinn, sem þessi tengsl eru
viðurkennd.
í Bretlandi hefur þetta mál einn-
ig komið sér illa fyrir stjórnina
enda fór dtjúgur hluti af þróunar-
aðstoð Breta til stiflugerðarinnar
þótt Malasía sé ekki talin með
þeim ríkjum, sem helst þurfa á
hjálp að halda.