Morgunblaðið - 08.05.1994, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Steingrímur Hermannsson afsalaði sér þingmemisku
Þingmennskan er á við
doktorspróf í hagfraéðj
Kom, sá og sigraði.
r&Aur^o —4—
Verkfall meinatækna hefur staðið í mánuð
Lausn á deilunni
ekki í sjónmáli
VERKFALLI meinatækna hefur
staðið á fímmtu viku og virðist lausn
ekki í sjónmáli. Helsta ágreiningsefn-
ið felst í launakjörum meinatækna
úti á landsbyggðinni. Meinatæknar
fara fram á að laun allra félags-
manna hækki.
Viðsemjendur eru þeirrar skoðun-
ar að forsendur séu ekki þær sömu.
Hægt sé að fallast á að meinatækn-
ar á höfuðborgarsvæðinu eigi skilið
launahækkun á grundvelli saman-
burðar við aðrar heilbrigðisstéttir.
Starfsmenn úti á landsbyggðinni
hafí hærri laun og leiðrétting eigi
því ekki við.
Samningar Meinatæknafélags ís-
lands urðu lausir 15. mars 1993 og
hófst boðað verkfall aðfaranótt 4.
apríl. Af hálfu meinatækna var farið
fram á leiðréttingu launa miðað við
sambærilegar stéttir og féllust við-
semjendur á þau rök varðandi meina-
tækna á höfuðborgarsvæðinu.
Tilboð og gagntilboð
Þorsteinn Geirsson, formaður
samninganefndar, ríkis, borgar og
Landakotsspítala, sagði að fljótlega
hefði verið lagt fram tilboð um u.þ.b.
eins og hálfs flokks launahækkun
meinatækna á höfðuborgarsvæðinu.
Fól tilboðið t.a.m. í sér að meðallaun
meintækna hækkuð úr 89.013 kr.
fyrir dagvinnu á mánuði og 129.732
kr. í heildarlaun í 93.019 kr. fyrir
dagvinnu og 135.570 kr. í heildar-
laun. Meinatæknum þótti of skammt
gengið og hófust fljótlega viðræður
um tilboð um allt að 6% hækkun
fyrir meinatækna á höfuðborgar-
svæðinu. Tilboðið felur m.a. í sér
fjölgun launaflokka og meiri mögu-
leika á hreyfingu milii flokka.
Tilboðið var rætt af mikilli alvöru
undir lok mánaðarins og þá buðu
meinatæknar hálftíma lengingu
vinnudags á höfuðborgarsvæðinu í
skiptum fyrir kjarbót meinatækna á
höfðuborgarsvæðinu og úti á lands-
byggðinni.
Lausn á deilu meinatækna
virðist vandfundin.
Edda Sóley Óskarsdóttir, formað-
ur Meinatæknafélags íslands, sagði
að staðið hefði til að bjóða skipti á
hálftímanum, sem metinn væri til
6% launahækkunar, og 4,44% launa-
hækkunar fyrir alla meinatækna. Til
þess hefði ekki komið vegna skorts
á samningsvilja af hálfu viðsemj-
enda.
Hvað umræddan hálftíma varðar
er rétt að geta þess að fjörutíu stunda
vinnuvika er bundin í kjarsamninga
meinatækna eins og annarra stétta.
Á höfuðborgarsvæðinu hefur þróunin
orðið sú að meinatæknar mega yfir-
gefa vinnustað hálftíma áður en
vinnu ætti að ljúka liggi ekki fyrir
verkefni. Ekki er dregið frá launum
vegna þessa og greiðsla vegna eftir-
vinnu hefst eftir formlegan vinnu-
dag, þ.e. eftir fjögur. Meinatæknar
úti á landsbyggðinni vinna 40 stunda
vinnuviku.
Með tilboði meinatækna sigldu
viðræðumar í strand. Guðríður Þor-
steinsdóttir, einnig úr samninga-
nefnd, sagði ríkið hefði tekið samn-
inga við meinatækna úti á lands-
byggðinni í arf frá launanefnd sveit-
arfélaga og þeir væru að meðaltali
með 6-12% hærri laun en meina-
tæknar í borginni.
Hún gat þess líka máli sínu til
stuðnings að lægst launuðu meina-
tæknar á höfuðborgarsvæðinu væru
í launaflokki 141 (80.957 kr. á mán-
uði miðað við meðalþrep) á meðan
lægst launuðu meinatæknar úti á
landi væru með laun sem svöruðu
til launaflokks 144, þ.e. 9% hærri
laun. Af 34 meinatæknum úti á landi
væru aðeins 9 með þessi laun. Aðrir
væru á hærri launum.
Betri laun úti á landi
Edda Sóley sagði að meinatæknar
úti á landi væru vissulega með eitt-
hvað hærri laun en meinatæknar í
Reykjavík. Þess bæri hins vegar að
gæta að margir hverjir störfuðu þeir
á fámennum stöðum, jafnvel einir,
og bæru því mikla ábyrgð. Á þeirri
forsendu værr réttlátanlegt að laun
þeirra væru áfram eitthvað hærri en
annarra. Hún sagði að fast yrði hald-
ið við kröfu um launabót þeim til
handa og benti á að 6% tilboð samn-
ingsnefndar ríkisins fæli í raun að-
eins í sér 5,2% hækkun fyrir félagið
í heild.
Þorsteinn sagði að lausn virtist
ekki í sjónmáli. Ríki hefði verið að
semja við hópa á grundvelli þjóðar-
sáttar. Vegna fordæmisgildis væri
ekki hægt að semja við meinatækna
nema á grundvelli leiðréttingar og
hún ætti ekki við varðandi meina-
tækna úti á landi. Ástandið á sjúkra-
húsunum væri slæmt en engin lausn
fælist í að fara að óraunhæfum kröf-
um meintækna ef þau stöðvuðust
aftur í baráttu annara hópa fyrir
samsvarandi hækkun.
Aukin skuldasöfnun heimilanna
Fólk leitar
lausnar vand-
ans of seint
Baldvin Tryggvason
A
skýrslu Jóhönnu Sig-
urðardóttur félags-
málaráðherra sem
lögð hefur verið fyrir
Alþingi kemur fram að
skuldir heimilanna juk-
ust um 26 milljarða
króna á síðasta ári og
námu þær í árslok 256
milljörðum. Baldvin
Tryggvason, formaður
Sambands íslenskra
sparisjóða, segir að það
hafi komið honum á
óvart hve skuldirnar juk-
ust mikið á síðasta ári,
en hins vegar segist
hann hafa orðið var við
stöðugt vaxandi erfíð-
leika hjá heimilunum og
þeir hafi aukist til stórra
muna með vaxandi at-
vinnuleysi. Hann segir
að þrátt fyrir þetta hafí hann
ekki orðið var við að dregið hafi
úr notkun yfírdráttar og greiðslu-
korta sem jafnvel haft farið vax-
andi.
„Maður verður þess ekki var
að fólk herði neitt ólina, það held-
ur bara því munstri sem það hafði
vanið sig á þegar það hafði meiri
tekjur. Þetta er kannski mikil al-
hæfing þar sem ég kynnist
kannski helst því þar sem vanda-
málin eru mest, en þar verður
maður mjög var við þetta,“ sagði
Baldvin í samtali við Morgunblað-
ið.
Mest lánað vegna
skuldbreytinga
Hann sagði lánastofnanir veita
sáralítið af nýjum lánum um þess-
ar mundir heldur væri mest um
skuldbreytingar að ræða, þ.e.
veitt væru lán til þess að borga
upp önnur lán. Hann sagði að sem
betur fer væri verulegur hluti af
skuldum heimilanna langtíma-
skuldir sem væru vegna hús-
næðiskaupa. Þá mætti ekki
gleyma lánum frá Lánasjóði ís-
lenskra námsmanna sem væru á
bilinu 30-40 milljarðar og jafn-
framt væri algengt að fólk hefði
tekið dýr lán vegna bílakaupa.
„Það verður að athuga það
mjög vel að mikið af lánum vegna
húsnæðiskaupa eru langtímalán,
en hér áður fyrr voru
menn að borga niður
húsnæðið sitt á kannski
5-10 árum. Núna hins
vegar eru menn að
borga þetta niður á
25-40 árum og það dreifir skulda-
byrðinni á lengri tíma. Það er
reyndar alveg sjálfsagt og eðli-
legt, að menn geti dreift því á
jafnvel heila kynslóð að borga
húsnæðið," sagði Baldvin.
Sparisjóðirnir eru með hlut-
fallslega meira af einstaklingum
í viðskiptum en bankarnir og
sagði Baldvin það auðvitað vera
þeim mikið áhyggjuefni , hvernig
skuldasöfnun heimilanna hefur
þróast.
„Sérstaklega á þetta við núna
þegar kreppir svona að, en þá eru
fleiri sem lenda í alvarlegum erfið-
leikum. Fólk missir jafnvel íbúðir
sínar, sem auðvitað er skelfilegt,
en ég vil þó taka fram að það
stafar alltof oft af því að fólk
hefur færst alltof mikið í fang.
Það hefur keypt sér of stórt hús-
næði miðað við tekjurnar og síðan
treyst á að allt myndi bjargast
einhvern v.eginn,“ sagði hann.
Fólk kemur of seint
Fólk sem komið er í greiðsluerf-
iðleika kemur að sögn Baldvins í
► BALDVIN Tryggvason for-
maður Sambands íslenskra
sparisjóða er fæddur á Ólafs-
firði árið 1926 og lauk hann
lögfræðiprófi frá Háskóla ís-
lands 1953. Hann hefur verið
sparisjóðsstjóri hjá Sparisjóði
Reylgavíkur og nágrennis frá
1976 og hefur hann átt sæti í
stjórn Sambands íslenskra
sparisjóða frá 1976 og formað-
ur frá 1977. Hann hefur verið
í stjórn Lánastofnunar spari-
sjóðanna frá stofnun hennar
1986, i stjórnarnefnd Sam-
bands norrænna sparisjóða-
sambanda frá 1978 og í stjóm-
arnefnd European Savings
Banks Group frá 1990.
of mörgum tilvikum alltof seint
til þess að fá skuldbreytingar eða
lagfæringar á lánum í lánastofn-
unum og segir hann að oft komi
það ekki fyrr en í óefni væri kom-
ið.
„Það er eins og fólk líti á svona
stofnanir eins og einhverjar af-
tökustofnanir sem ætli sér að
ganga á milli bols og höfuðs á
því, en það er þvert á móti að svo
sé. Við reynum að leysa vandann
eftir bestu getu. Það sker í augu
hvað það gerist oft fyrir óþarfa
hræðslu að fólk kemur of seint.
Það lendir í dráttar-
vöxtum, safnar skuld-
um annars staðar og
svo endar þetta með
því að það ræður ekki
við neitt. Þá eru farin
að standa á fólki öll spjót.“
Atvinnuleysið hefur valdið
verulegum fjárhagslegum vand-
ræðum hjá of mörgum að sögn
Baldvins og sagðist hann hafa
orðið þess var að atvinnulausir
kæmu mun fyrr en aðrir til þess
að gera grein fyrir sínum málum
og þá væri reynt að skuldbreyta
lánum og lagfæra eftir því sem
mögulegt væri. „Ástæðan er ekki
sú að það fólk hefur hreina og
klára afsökun á því hvernig kom-
ið er,“ sagði hann.
Aðspurður um hvort háir raun-
vextir hér á landi væru mikil or-
sök fyrir því hve skuldir heimil-
anna væru orðnar miklar sagði
Baldvin að þeir vextir sem ein-
staklingar þyrftu að borga hér á
landi um þessar mundir væru síð-
ur en svo hærri en tíðkaðist er-
lendis. Þvert á móti væru þeir í
mörgum tilvikum lægri en t.d. í
Bretlandi og á flestum hinna
Norðurlandanna. „Þegar um hin
svokölluðu neyslulán er að ræða
þá eru þeir fyrir neðan það sem
tíðkast í þessum löndum.“
Engar
aftöku-
stofnanir