Morgunblaðið - 08.05.1994, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUIM
SUÐURNESJAMENN
OG VARNARLIÐIÐ
GREIÐSLUR varnarliðsins vegna
launa, launatengdra gjalda og ann-
arra greiðslna á síðasta ári voru
hátt í 2,4 milljarðar króna, en frá-
dregnir skattar voru rúmlega 550
milljónir króna. Suðumesjamenn í
vinnu hjá varnarliðinu eru 6,27%
vinnuafls á Suðurnesjum og koma
þeir frá Keflavík, Njarðvík, Grinda-
vík, Sandgerði, Garði, Höfnum og
Vogum.
Þróunin hjá varnarliðinu hefur
verið í þá átt að ráða frekar Suður-
nesjamenn í störf sem losna. Hlut-
fall þeirra af heildar-
fjölda starfsmanna
hefur því aukist mikið
síðasta áratuginn.
Fyrir rúmlega áratug
var starfsfólk af
Reykjavíkursvæðinu
um 40%, en nú er það
hlutfall komið niður í
28%, þannig að Suður-
nesjamenn eru 72%.
Við þetta bætist að
hlutfall Suðumesja-
manna í vinnu hjá öðr-
um aðilum, sem þjón-
usta vamarliðið, er
yfirleitt hærra. Þessar
tölur segja okkur bet-
ur en nokkuð annað
hversu mikil áhrif vera
vamarliðsins hefur á afkomu fólks
í næsta nágrenni Keflavíkurflug-
vallar.
Hátt á annað þúsund manna
hafa vinnu vegna vem vamarliðs-
ins hér á landi. Fyrir fjölskyldum
er að sjá og af því leiðir að atvinnu-
mál hjá varnarliðinu hafa áhrif á
enn fleiri íslendinga. Eðlilegt er
því að stéttarfélög á Suðurnesjum
hafi í gegnum tíðina fylgst vel með
þróun starfsmannamála hjá vam-
arliðinu á Keflavíkurflugvelli og
fyrirtækjum sem vinna fyrir það.
Lok kalda stríðsins hafa aukið á
áhyggjur manna af atvinnuöryggi
og vamarliðið hefur auk þess
stundum verið gagnrýnt fyrir að
makar varnarliðsmanna séu látnir
ganga í störf íslendinga, en tölur
segja annað.
Bandaríkjamenn í
borgaralegum störfum
íslendingar eru svo að segja all-
ir í fullu starfi, en makar vamarl-
iðsmanna em að miklu leyti í hluta-
störfum. Fjöldi þeirra í borgaraleg-
um störfum hefur verið nokkuð
sveiflukenndur, en síðustu 10 ár
hefur hann verið um og yfir 400.
í upphafi þessa árs voru 462 mak-
ar í hlutastörfum, en stöðugildin
Jón Baldvin
Hannibalsson
eru áætluð um 300. Ef sama hlut-
fall maka varnarliðsmanna fengi
vinnu í dag og um 1980 þýddi það
að um 600 þeirra í það minnsta
væm í vinnu hjá vamarliðinu.
Síðustu árin hefur verið lögð
mikil áhersla á að senda fjölskyldu-
fólk til íslands, m.a. til að stuðla
að eðlilegra samfélagi á Kefla-
víkurflugvelli. Fjölskyldumenn eru
nærri tvöfalt fleiri en 1980 og
bandarískar fjölskyldur þurfa, eins
og íslenskar fjölskyldur, að reiða
sig æ meira á tvær fyrirvinnur.
Tímamir hafa einnig breyst og
bæði hjón vilja vinna
úti. Varnarliðið hefur
því ýmsar félagslegar
skyldur við liðsmenn
sína, sem meðal ann-
ars felast í því að gefa
mökum tækifæri á að
vinna, jafnvel þótt að-
eins sé um hlutastörf
að ræða. Fjölgun fjöl-
skyldufólks hefur
einnig kallað á aukna
þjónustu og oft hafa
Islendingar fengið ný
störf sem þannig
skapast.
Bandarískir ríkis-
borgarar, sem ekki til-
heyra vamarliðinu,
hafa alla tíð unnið
ákveðin störf fyrir vamarliðið. Þeir
em ráðnir til starfa beint frá Banda-
ríkjunum og hefur fyöldi þeirra ver-
ið nokkuð stöðugur síðustu 14 árin,
eða í kringum 110. Um síðustu
áramót vom þeir 108 og allir í fullu
starfi. Flestir em kennarar, um 60,
en aðrir vinna ýmis önnur sérhæfð
trúnaðarstörf, sem íslenskir ríkis-
borgarar geta, eðli málsins sam-
kvæmt, ekki tekið að sér fremur
en kennslu bandarískra bama.
Aukin verktaka
Lítill sem enginn samdráttur
hefur verið í starfsmannahaldi
vamarliðsins á Keflavíkurflugvelli
miðað við árið 1980, áður en ýms-
ar stórframkvæmdir hófust, sem
nú er um það bil að ljúka. Árið
1980 voru íslenskir starfsmenn
þess 940, en í janúar á þessu ári
voru þeir 910, auk þess sem búist
er við að rúmlega 100 manns verði
ráðnir í sumarafleysingar eins og
undanfarin ár. Jafnvel þótt ákveðið
hafi verið að hætta að ráða fólk í
störf sem losnuðu frá 1990 hefur
verið ráðið í flest störfin. Ástæðan
er sú að yfirleitt hefur verið veitt
undanþága þegar sýnt hefur verið
fram á nauðsyn viðkomandi starfs.
Sú fækkun, sem orðið hefur í
fslenskir starfsmenn varnarliðsins eftlr búsetu
Fyrir áratug
Janúar1994
ISuðurnes □ Reykjav.sv.
Þróunin hjá vamarliðinu
hefur verið í þá átt að
ráða frekar Suðumesja-
menn í störf sem losna,
kemur fram hjá Jóni
Baldvin Hannibals-
syni, sem segir að hlut-
fall þeirra af heildar-
fjölda starfsmanna hafi
því aukist mikið síðasta
áratuginn.
Starfsmenn varnarliðsins,
verktaka þess og störf er varn-
arliðið greiðir kostnað af
Vinnuveitandi Janúar Janúar 1993 1994
yarnarliðið 936 910
íslenskir aðalverktakar 370 318
Keflavíkurverktakar 107 119
Ratsjárstofnun 62 62
Ræstingarverktakar 58 79
Pökkun húsgagna 48 57
Aðrir verktakar 49 85
Smærri verkkaup 10 12
Ríkisfyrirtæki 11 11
SAMTALS 1.651 1.653
má nefna viðhald á fjölskylduhús-
næði. Keflavíkurverktakar fengu
það verk í fyrra, skiluðu vinnu
sinni með miklum ágætum og
varnarliðið lét í ljós ánægju með
hve vel og hratt var unnið. Reikna
má með því að framhald verði á
og Keflavíkurverktakar geti
áfram haft í vinnu hátt í 40 manns
vegna þessa
Atvinnuleysi stafar ekki af
samdrætti þjá varnarliðinu
Atvinnuleysi er alvarlegt vanda-
mál, sem íslendingum hefur löng-
um verið að mestu óþekkt. Til
langs tíma var það varla mælan-
legt, en síðustu ár hefur það farið
vaxandi og í janúar á þessu ári
voru 7,7% vinnufærra manna án
vinnu. Atvinnuleysi jókst mest á
Vestfjörðum, höfuðborgarsvæðinu
og Vesturlandi í mars síðastliðn-
um. Á Suðumesjum var hins vegar
næst minnsta atvinnuleysið og
mældist það 5,5%. í fyrra var at-
vinnuástandið aftur á móti verst
þar á öllu landinu. Auðvitað er sú
tala alltof há. Það er alltaf erfitt
að sætta sig við atvinnuleysi, en
það sýnir samt sem áður að Suður-
nesjamenn eru betur settir en flest-
ir aðrir landsmenn. Tölur vinnu-
málaskrifstofu félagsmálaráðu-
neytisins sýna nefnilega að frá
mars í fyrra til mars á þessu ári
fækkaði atvinnulausum á Suður-
nesjum um 20%.
Átvinnumál hjá varnarliðinu
hafa verið í nokkru jafnvægi svo
ekki er hægt að rekja vaxandi at-
vinnuleysi á Suðurnesjum til sam-
dráttar í starfsemi þess. Við þetta
bætist að hlutfall Suðurnesja-
manna í vinnu á Keflavíkurflug-
velli hefur hækkað mikið um leið
og hlutfall vinnuafls af Reykjavík-
ursvæðinu hefur stórminnkað.
Nærri tvöföldun fjölskyldufólks í
varnarliðinu hefur ekki heldur orð-
ið til að taka vinnu frá Islending-
um.
Byggðarlög á Suðumesjum, þar
sem sjávarútvegur er afgerandi
mikilvæg atvinnugrein, eins og
Grindavík og Sandgerði, treysta
minna en önnur á vinnu hjá vamar-
liðinu. Fjarlægð frá Keflavíkur-
flugvelli, eins og í tilfelli Grindavík-
ur, kann einnig að hafa þar áhrif.
Hins vegar lætur nærri að um 10%
launþega í Keflavík, Njarðvík og
Höfnum vinni hjá varnarliðinu. Er
þá eftir að bæta þeim við sem vinna
hjá verktökum og öðrum aðilum
sem vinna fyrir varnarliðið.
Framkvæmdir fyrir 38 milljarða
íslenskra króna
Á sama tíma og uppgangur var
í vinnu hjá vamarliðinu á síðasta
áratug jókst atvinnuleysi á Suður-
nesjum jafnt og þétt 1980-1985.
Fram til ársins 1987 dró örlítið úr
atvinnuleysi, en frá þeim tíma jókst
það stöðugt. Sem betur fer bendir
ýmislegt til þess að ástandið fari
batnandi á ný. Miklar, en tíma-
bundnar, framkvæmdir varnarliðs-
ins urðu því til að draga töluvert
úr áhrifum þess samdráttar sem
orðið hefur í atvinnulífi á Suður-
nesjum. Uppgangstímabilið, sem
nú má segja að sé lokið, var í raun
undantekning frá venjubundinni
starfsemi. Lokið er endurnýjun og
byggingu nýrra mannvirkja fyrir
um 38 milljarða íslenskra króna.
Þensla á síðasta áratug, vegna
framkvæmda á Keflavíkurflug-
velli, og stöðugleiki í dag hafa þar
af leiðandi dregið úr áhrifum at-
vinnuleysis á Suðumesjum, svo
ekki er hægt að tala um samdrátt
hjá varnarliðinu og atvinnuleysi í
framhaldi af því.
þjónustustörfum, hefur skilað sér
í meiri vinnu fyrir verktaka á sömu
sviðum. Þar af leiðandi hefur ekki
dregið að ráði úr heildarfjölda
starfa fyrir varnarliðið. Þannig
hefur t.d. ræstingarverktökum
fjölgað um þriðjung og ýmis verk-
efni, sem áður voru í höndum
varnarliðsins sjálfs, hafa verið
færð til íslenskra aðila. Sem dæmi
■ Varnarliösmenn
□ Makar
■ Makar I starfi
1980
1985
1994
Starfsmenn varnarliðsins, verktaka þess
og störf er varnarliðið greiðir kostnað af
Vcmtar allar geróir atvinnubíla á skrá og á staóinn - Mikil sala
Simon T-170 Hydraulic vökvalyfta érg. '88,
verkpallur fyrir húsaviðgeröir. Mesta hæö
17 metrar. Verö 870 þús.
Chevrolet Van árg. ’92, hvítur, ek. 43 þ.
km, vél 6,2 I díesel, sjálfsk., Verö 2.050
þús. m/vsk.
Volvo FL 611 árg. '87, meö kassa og lyftu
l, 5 t., loftpúöar aö aftan, mikið endurn.,
m. a. ný loftpressa, nýir spindlar, vél 152
hö., málmkassar 6,10 I x 2,25 h x 2,25.
Verð 2,7 millj. m/vsk.
Kælivagn 40 ft, burðargeta 20,8 tn., Inn-
fluttur 1988. Verð 1.250 þús. m/vsk.
Volvo F18, 6x4 árg. '88 dráttarbíll, hvítur
ek. 300 þús km., Globetrotter húsblll I góðu
standi. Verö 5,7 millj. m/vsk.
BILASALA